W 2020 r. Prokuratura Krajowa kupiła program Hermes służący do zbierania i analizowania informacji; łącznie kosztował on 15 mln zł - powiedział przed komisją śledczą ds. Pegasusa prok. Jacek Bilewicz. W 2024 r. jako p.o. Prokuratora Krajowego uznał zakup za bezzasadny i nie zgodził się na przedłużenie licencji.
Prok. Bilewicz w styczniu 2024 r. został na mocy decyzji premiera pełniącym obowiązki Prokuratora Krajowego. Wykonywał je do czasu, gdy funkcję tę, w połowie marca 2024 r., objął po wygranym konkursie prok. Dariusz Korneluk. Obecnie prok. Bilewicz pełni funkcję zastępcy Prokuratora Generalnego.
Podczas czwartkowego przesłuchania przed sejmową komisją śledczą ds. Pegasusa, prok. Bilewicz opowiedział, jak w lutym 2024 r. na jego biurko trafił wniosek o przedłużenie licencji na kwotę 2 mln zł. Chodziło o oprogramowanie Hermes. Bilewicz powiedział, że zażądał wówczas całości dokumentacji związanej z zakupem tego programu.
"Wtedy okazało się, że rzeczywiście taki zakup został przeprowadzony w listopadzie 2020 roku i łącznie, jeśli chodzi o kwotę zakupu i potem licencji na utrzymanie tego programu przez ten okres, była to niebagatelna kwota 15 mln zł. W związku z tym uznałem, że po tej okoliczności powinienem powiadomić pana Prokuratora Generalnego i odmówiłem przedłużenia tej licencji" - podkreślił prok. Bilewicz.
Z informacji uzyskanych przez Bilewicza wynikało, że pozyskane za pomocą tego oprogramowania analizy "nie zostały wykorzystane jako dowód w sprawie", tylko "do ukierunkowania prowadzonego postępowania". Jak podkreślił, oprócz otwartych źródeł oprogramowanie "czerpało z tak zwanego darknetu i z baz danych wyciekowych", a działania na nim wykonywane miały "charakter czynności operacyjnej". Jak dodał, tego typu materiały "nie mogą być dowodem w sprawie karnej".
"Na samym początku, jak zażądałem przedstawienia mi takich przykładowych analiz, poprosiłem prokuratorów o to, żeby mi przedstawili tę analizę, którą sąd uznał za dowód. Takich analiz mi nie przedstawiono. Natomiast ja nie potrafię powiedzieć, czy w wyniku stosowania tego oprogramowania komuś, na podstawie innych dowodów, nie postawiono zarzutów" - doprecyzował prokurator. "W związku z tym, wychodząc od kwestii zasadności tego zakupu, uznałem, że w tej sprawie powinno być przeprowadzone postępowanie przygotowawcze" - dodał prokurator.
Wiceszef komisji Witold Zembaczyński (KO) po zakończeniu obrad podkreślił, że "są poważne poszlaki świadczące o tym, że w momencie wygasania systemu Pegasus środowisko Zbigniewa Ziobry oraz ministrów koordynatorów służb specjalnych (Macieja Wąsika i Mariusza Kamińskiego - PAP) poszukiwało jakichś alternatyw". Przewodnicząca komisji Magdalena Sroka (PSL) podkreśliła, że "część poleceń wykorzystania Hermesa była wydawana ustnie". Jak dodała, dlatego nie ma wiedzy, "kto i w jakiej potrzebie był korzystając z tego instrumentu". Zwróciła też uwagę na fakt, że program Hermes, jak i Pegasus, został stworzony przez jednego producenta - NSO Group.
"Producent oprogramowania Hermesa i Pegasusa był ten sam i dzisiaj już wiemy, że służby, m.in. Służba Kontrwywiadu Wojskowego, używając Pegasusa, pisała w swoich wewnętrznych dokumentach, (...) że producent oprogramowania może mieć dostęp do danych przez Pegasusa pozyskiwanych, czyli nie wykluczały te służby, że gdzieś na samym końcu wszystkie dane lądują w Izraelu" - powiedziała Sroka.
Śledztwo ws. zakupu i użytkowania systemu Hermes prowadzi od ponad roku Prokuratura Regionalna w Rzeszowie.
20 listopada 2020 r. Prokuratura Krajowa kupiła za 15,56 mln zł system o handlowej nazwie Hermes do analizy danych z otwartych źródeł internetowych (OSINT). Miał służyć jako narzędzie wspomagające przeprowadzanie analizy kryminalnej. Z oprogramowania Prokuratura korzystała od 19 stycznia 2021 r. do 13 marca 2024 r. W tym okresie wykonano 398 analiz kryminalnych.
Proces nabycia systemu Hermes przez PK w listopadzie 2020 r., jak również aspekty jego wykorzystania były objęte kontrolą Najwyższej Izby Kontroli. W marcu 2025 r. NIK skierowała dwa zawiadomienia do prokuratury o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Pierwsze z nich dotyczy wyrządzenia szkody majątkowej w wielkich rozmiarach oraz niedopełnienia obowiązku przeprowadzenia przed tym zakupem stosownych analiz. Drugie - nieuprawnionego utajnienia dokumentu księgowego przed kontrolerami NIK w toku kontroli budżetowej w 2023 r.
Komisja śledcza ds. Pegasusa bada legalność, prawidłowość i celowość czynności podejmowanych z wykorzystaniem tego oprogramowania m.in. przez rząd, służby specjalne i policję od listopada 2015 r. do listopada 2023 r. Komisja ma też ustalić, kto był odpowiedzialny za zakup Pegasusa i podobnych narzędzi dla polskich władz.
Pegasus to system, który został stworzony przez izraelską firmę NSO Group do walki z terroryzmem i zorganizowaną przestępczością. Przy pomocy Pegasusa można nie tylko podsłuchiwać rozmowy z zainfekowanego smartfona, ale też uzyskać dostęp do przechowywanych w nim innych danych, np. e-maili, zdjęć czy nagrań wideo oraz kamer i mikrofonów.
Jak ustaliło kanadyjskie Citizen Lab, Pegasusem inwigilowano polityków ówczesnej opozycji. Jedną z pierwszych osób, o których poinformowano, był Krzysztof Brejza, wówczas senator KO zaangażowany w kampanię wyborczą swojej partii w 2019 r.(PAP)
mt/ par/
