Polska stoi u progu fundamentalnej transformacji. Odchodzenie od węgla, na którym opiera się nasza gospodarka od dekad, jest procesem złożonym i niepozbawionym trudności. Ale to także szansa na zbudowanie nowoczesnej, niskoemisyjnej i konkurencyjnej gospodarki.
Dekarbonizacja energetyki staje się nieodzownym elementem globalnych wysiłków na rzecz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i zapewnienia zrównoważonego rozwoju. W Polsce transformacja ta nie tylko odpowiada na wyzwania klimatyczne, lecz także stanowi klucz do stabilności i konkurencyjności naszego kraju na rynkach międzynarodowych. Podczas debaty zorganizowanej przez redakcję Bankier.pl przedstawiciele rządu, biznesu i nauki podzielili się swoimi perspektywami dotyczącymi największych wyzwań i możliwości tego procesu.
OZE filarem przyszłości
Cele klimatyczne wyznaczane przez Komisję Europejską i globalne trendy są jasne – energia elektryczna musi zmienić kolor z czarnego na zielony. Chociaż podstawą polskiego systemu energetycznego według założeń ma być energia jądrowa, zanim zacznie ona płynąć w przewodach, minie przynajmniej kilkanaście lat. Do tego czasu kluczową rolę w dekarbonizacji będą odgrywać OZE. Łukasz Tomaszewski – reprezentant Ministerstwa Klimatu i Ochrony Środowiska – podkreślił znaczący postęp w rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce.
– Polska gospodarka wykonała olbrzymi wysiłek, osiągając 30 gigawatów mocy zainstalowanej we wszystkich technologiach OZE, głównie dzięki fotowoltaice i energii wiatrowej. Naszym celem jest osiągnięcie 50 gigawatów do 2030 r. – mówił Łukasz Tomaszewski.
Przyznał również, że istnieje potrzeba efektywnego zarządzania zmiennością produkcji energii, która w Polsce jest zależna od pogody i nie zapewnia stabilności Krajowego Systemu Energetycznego. Rozwiązaniem może być rozwój technologii wiatrowej jako komplementarnej do fotowoltaiki, w czym pomóc ma reforma ustawy wiatrakowej, skracająca minimalną odległość turbiny od budynku mieszkalnego do 500 m.
Zdaniem Jacka Leonkiewicza w kwestii energetyki wiatrowej mamy dużo do nadrobienia w stosunku do innych państw europejskich. Barierą jest długotrwałość i skomplikowanie procesów deweloperskich.
– Mamy bardzo restrykcyjne przepisy dotyczące warunków środowiskowych, planów miejscowych i oczywiście ustawy odległościowej, przez co procesy trwają od sześciu do siedmiu lat – wyjaśniał ekspert.
Zauważył także wyzwania związane z łańcuchami dostaw. Polscy operatorzy farm wiatrowych nie są traktowani priorytetowo przez dostawców komponentów ze względu na niewielką liczbę posiadanych urządzeń.
– Widzimy duży potencjał we wspomaganiu sektora operatorów farm wiatrowych w zakresie serwisów i wymiany komponentów. Planujemy skonstruowanie pierwszego polskiego wiatraka. Mamy licencję, na której chcemy go produkować, i uczymy się tego rynku – informował prezes zarządu TDJ.
Z kolei Krzysztof Noga, prezes zarządu EWE, podkreślał, że w obliczu dynamicznie zmieniającego się krajobrazu energetycznego należy pamiętać o fundamentalnych prawach fizyki, które decydują o stabilności systemu.
- Zarządzanie energią to nie tylko kwestia ekonomii, ale przede wszystkim technicznej zdolności do utrzymania równowagi między produkcją a zapotrzebowaniem – przypomniał prezes EWE.
Rozważając przyszłość gazu, Krzysztof Noga zwrócił uwagę na rosnące znaczenie biometanu, szczególnie cenę referencyjną, produkowanego z gazów rolniczych, który staje się coraz bardziej konkurencyjny. Jednak, jak podkreślił, tu również pojawia się problem bilansowania - nie dobowy, jak przy energii elektrycznej, ale sezonowy, ponieważ popyt letni ogranicza możliwości zbilansowania produkowanego biogazu z zapotrzebowaniem, bez nadmiernych kosztów magazynowania lub transportu..
Wyzwanie przed nami polega na znalezieniu równowagi między lokalnymi źródłami energii a potrzebami stabilnego systemu energetycznego.
- Nie jest mi znany żaden system energetyczny , który działa bez stabilnych źródeł pracujących w podstawie i był bilansowany wyłącznie w oparciu o OZE – podsumował ekspert.
Magazynowanie – kluczowy element
Dla dalszego rozwoju OZE coraz istotniejsza staje się kwestia magazynowania energii, jako odpowiedź na nadprodukcję mocy, dla której nie ma ujścia w systemie. Wojciech Tyburski zauważył, że magazyny energii stają się niezbędne.
– Magazyny energii to jest dzisiaj „a must”. Moc, którą mamy wygenerowaną w magazynach energii, jest drastycznie niska, obecnie to rząd wielkości około 1,4 GW i to głównie w elektrowniach szczytowo-pompowych. Musimy myśleć o szybkim zbilansowaniu sieci, bo to problem, który generuje kolejne trudności u przedsiębiorców – argumentował prezes Selena Energy.
Kluczowym elementem strategii przedsiębiorstw energetycznych, które dążą do efektywności i stabilności energetycznej, staje się integracja magazynów energii.
– Oczywiście w skali globalnej do stabilizacji sieci możemy wykorzystywać również inne technologie, chociażby niedoszacowane biogazownie, ale systemy bateryjne wydają się najprostszą i najlepszą technologią na teraz – dodał ekspert.
Efektywne wykorzystanie energii słonecznej to wyzwanie nie tylko dla właścicieli dużych przedsiębiorstw. Instalacje fotowoltaiczne wykorzystywane są przez firmy z sektora MŚP oraz gospodarstwa domowe. Wojciech Tyburski jest przekonany, że małe magazyny energii odbarczyłyby system, szczególnie w okresie szczytowej produkcji energii słonecznej. Jednak profesor Konrad Świrski ma wątpliwości co do efektywności magazynów w polskich warunkach.
– Magazyny często stoją nieużywane przez znaczną część roku z powodu sezonowości produkcji energii z fotowoltaiki. Inwestycje w małe magazyny prosumentów mogą być na obecnym etapie stratą środków – tłumaczył naukowiec z Politechniki Warszawskiej.
Jego zdaniem, aby magazyny miały sens, potrzebna jest zmiana systemu taryfowego z zamrożonego na dynamiczny, co umożliwiałoby załadunek magazynów w czasie niskich cen energii. Konrad Świrski zwraca uwagę na potrzebę budowania większych magazynów, efektywnie zarządzanych przez agregatorów zbierających energię od prosumentów.
– Zróbmy realne ceny energii, realne możliwości oszczędzania energii, realne możliwości handlu i umożliwmy sprzedaż agregatorom, którzy będą ściągali energię od prosumentów i dzielili się z nimi zyskiem. Taki system zadziała – przekonywał ekspert.
Dekarbonizacja przemysłu i jej finansowanie
Dekarbonizacja to wyzwanie nie tylko dla sektora energetycznego, ale również przemysłowego. Prezes Boryszewa stwierdził, że polski przemysł, zwłaszcza stalowy, aluminiowy i przetwórczy, potrzebuje natychmiastowych rozwiązań wspierających jego konkurencyjność na rynkach europejskich i światowych.
Wysoki koszt energii w Polsce, w porównaniu do innych krajów europejskich, oraz koszt uprawnień do emisji CO2 wpływają na konkurencyjność polskich produktów za granicą.
– Proszę zwrócić uwagę na spread między Francją, Niemcami a Polską. Cena energii w Polsce w miesiącu frontowym to około 420 zł za MWh, przy 312 zł w Niemczech i 185 zł we Francji. Do tego koszt EUA przekroczył 70 EUR, co znacząco wpływa na każdą tonę produktu sprzedawanego na Zachodzie – zauważył Mikołaj Budzanowski.
Rozwiązaniem jest według niego ułatwienie budowy źródeł energii odnawialnej oraz bezpośrednich linii przesyłowych, które eliminują dodatkowe opłaty, co mogłoby znacząco obniżyć koszty produkcji.
– Istotnym elementem są także ułatwienia inwestycyjne dla przemysłu, który chce lokować swoją nową generację blisko źródeł wytwórczych OZE, co obecnie staje się mega trendem na europejskim rynku – wymieniał ekspert.
Pozostaje jeszcze tylko jedno zasadnicze pytanie – jak to wszystko sfinansować?
Joanna Smolik z Banku Gospodarstwa Krajowego omówiła rolę funduszy z Krajowego Planu Odbudowy w finansowaniu transformacji energetycznej polskiej gospodarki.
– Pieniądze z KPO są kluczowe dla przyspieszenia transformacji energetycznej. Choć czas na ich wykorzystanie jest ograniczony, udało nam się wynegocjować elastyczne warunki umów, dostosowane do długoterminowych horyzontów inwestycyjnych. To istotne, ponieważ bez takich warunków nie byłoby możliwe skuteczne wdrożenie projektów do 2026 r. – powiedziała dyrektorka w Departamencie Relacji Strategicznych BGK.
Instrumentem zarządzanym przez BGK w ramach KPO jest Fundusz Wsparcia Energetyki, który dysponuje ok. 17 mld EUR. Joanna Smolik podkreśliła, że kwota ta jest adekwatna do możliwości systemu i potrzebuje przygotowania „bankowalnych” projektów, aby efektywnie wykorzystać te środki.
– Strategiczną rolę w przypadku finansowania projektów OZE odegrają także umowy CPPA, które umożliwiają elastyczne dopasowanie profilu sprzedaży energii do specyficznych potrzeb przemysłu, co zwiększa atrakcyjność tych projektów dla inwestorów – dodała Smolik.
Umowy PPA są niezwykle istotne z perspektywy zabezpieczenia przed ryzykiem odłączenia instalacji.
– Dzięki PPA nawet w przypadku odłączenia instalacji odbiorca otrzyma odpowiednią rekompensatę, co zapewnia stabilność inwestycji i długoterminową rentowność – zauważyła dyrektorka z BGK.
Mimo że firmy obawiają się kosztownych gwarancji bankowych związanych z umowami PPA, Smolik przypomina, że gwarancje mogą być wystawione przez instytucje takie jak BGK, co powinno obniżyć koszty dla odbiorcy.
Transformacja energetyczna Polski jest złożonym procesem wymagającym ogromnych inwestycji, wdrożenia nowych technologii i zmiany postrzegania energetyki przez społeczeństwo. Wyzwań nie brakuje, ale debata pokazała, że Polska ma potencjał, aby stać się liderem w dziedzinie OZE i nowoczesnej energetyki. Kluczem do sukcesu będzie ścisła współpraca wszystkich zainteresowanych stron i konsekwentne realizowanie ambitnych celów dekarbonizacji.
