Braki kadrowe i optymalizacja kosztów. Dlaczego Polacy zatrudniają Ukraińców

Zdaniem agencji zatrudnienia Ukraińcy chcą pracować i zarabiać pieniądze, aby pomagać rodzinom.  Przyjeżdżają z jasno określonym celem, co sprawia, że są punktualni, zdyscyplinowani i nie są przywiązani do miejsca, w którym pracują.  Co sprawia, że Ukraińcy wybierają Polskę, a polscy pracodawcy wybierają obywateli Ukrainy?

Tylko w grudniu 2016 roku, według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zostało wydanych ponad 123 tys. zezwoleń o pracę, a zarejestrowano więcej niż 1,3 mln oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi, co wskazuje na wzrosty rok do roku odpowiednio o niecałe 90 proc. i 65 proc. 90 proc. wszystkich zgłoszeń dotyczyło obywateli Ukrainy.

Ukraińcy w Polsce

Statystyczny migrant z Ukrainy był już w Polsce 9 razy i średnio przebywa na jej terenie 5 miesięcy – podaje Narodowy Bank Polski. W pierwszym półroczu 2016 roku wydano 51 513 zezwoleń o pracę dla cudzoziemca, a w całym 2016 roku liczba ta wyniesie (według orientacyjnych danych) 123 tysiące.

Liczba zezwoleń na pracę wydanych w latach 2010 – I połowa 2016 oraz stopa wzrostu r/r
Rok	Liczba wydanych zezwoleń	Zmiana (%) w stosunku do roku poprzedniego
2010	36 622	24,82%
2011	40 808	11,43%
2012	39 144	-4,08%
2013	39 078	-0,17%
2014	43 663	11,73%
2015	65 786	50,67% I-VI
2016	51 513	89,4% % (wzrost w stosunku do I-VI 2015 r.)
Źródło: dane Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Kto przyjeżdża do Polski? Najczęściej są to mężczyźni, według danych NBP od 2014 roku obserwuje się znaczny wzrost ich udziału. Do 2013 roku to kobiety stanowiły większość imigrantów – później ich udział spadł z 67,1 proc. (do 2013 roku) do 42,1 proc. (od 2014 roku). Najczęściej przybywają do Polski osoby starsze, powyżej 45. roku życia (35,7 proc.) oraz najmłodsze, poniżej 25 lat (24,3 proc.). – Do Polski przybywają coraz młodsi obywatele Ukrainy i coraz lepiej wykształceni, część z nich zdobywa wykształcenie w Polsce i bardzo dobrze zna polski język – komentuje te dane Sebastian Popiel z firmy doradztwa personalnego PEOPLE.

Od 2014 roku wzrasta liczba imigrantów ze wschodniej Ukrainy. Wśród osób, które przyjechały do Polski w 2014 roku lub w 2015 roku, ich udział wyniósł 28,4 proc., przed tym rokiem - jedynie 6,3 proc. 

Praca dla Ukraińców

Krzysztof Inglot z Work Service podaje, że masowy napływ Ukraińców na nasz rynek pracy jest związany z lawinowo rosnącymi niedoborami kadrowymi. Takie stanowisko potwierdza również Popiel – w związku z rekordowo niskim jednocyfrowym wskaźnikiem bezrobocia oraz deficytem polskich pracowników na podstawowych stanowiskach możemy się spodziewać, że rosnący trend, jeśli chodzi o liczbę pracujących w Polsce Ukraińców, utrzyma się także w 2017 roku – mówi w rozmowie z Bankier.pl. Ostatnie badanie przeprowadzone przez CBOS „Praca obcokrajowców w Polsce” pokazuje, że ponad jedna trzecia pracujących (35 proc.) deklaruje, że w ich zakładach pracy zdarzyła się sytuacja, że brakowało wykwalifikowanych pracowników lub osób gotowych pracować za proponowaną stawkę.

Według danych podanych przez resort pracy zapotrzebowanie na pracę rośnie w większości branż, dla których rejestrowane są oświadczenia na pracę cudzoziemców. Szczególnie silny odnotowuje się w budownictwie, transporcie czy przetwórstwie przemysłowym. Wyraźnie maleje natomiast udział rolnictwa – w pierwszej połowie 2016 roku wyniósł on tylko 27 proc., podczas gdy w 2010 roku wynosił 61 proc.

Liczba i struktura oświadczeń zarejestrowanych na pracę dla Ukraińców przez powiatowe urzędy pracy w pierwszym półroczu 2016 r.
1. Liczba oświadczeń	614196
1.1. w tym - liczba oświadczeń dla osób, które już posiadają wizę lub zezwolenie na zamieszkanie	172777
2. Liczba kobiet	212894
3. Sekcje PKD
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo	219771
Górnictwo i wydobywanie	528
Przetwórstwo przemysłowe	66525
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych	292
Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją	3931
Budownictwo	77079
Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle	23687
Transport i gospodarka magazynowa	24221
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi	12204
Informacja i komunikacja	1769
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa	1498
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	2119
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna	15729
Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca	131652
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne	37
Edukacja	489
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna	628
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją	780
Pozostała działalność usługowa	18991
Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby	12262
Organizacje i zespoły eksterytorialne	4
4. Wielkie grupy zawodów i specjalności
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy	399
Specjaliści	4715
Technicy i inny średni personel	9855
Pracownicy biurowi	17693
Pracownicy usług i sprzedawcy	30699
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy	37140
Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy	106350
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń	39387
Pracownicy przy pracach prostych	367902
Siły zbrojne	56
Źródło: opracowanie własne Bankier.pl na podstawie danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Daniel Dziewit z portalu PracadlaUkrainy.pl w rozmowie z Bankier.pl wskazuje również na konkretne luki kadrowe. – Z rozmów na infolinii wynika, że brakuje ludzi do pracy. Dla przykładu polscy pracodawcy poszukują wykwalifikowanych szwaczek, spawaczy, kierowców z kilkoma uprawnieniami do prowadzenia pojazdów, lakierników czy blacharzy samochodowych. Ogromne braki są również w gastronomii czy w hotelarstwie – komentuje w rozmowie z Bankier.pl.

Dlaczego Polacy wolą zatrudniać Ukraińców

Eksperci rynku pracy obecny trend porównują do sytuacji Polaków wyjeżdżających na Zachód. – Możemy mówić o modelu imigracji komplementarnej, a więc przyciąganiem pracowników z zagranicy do tych zakładów i na te tereny, gdzie zaczyna brakować Polaków do obsadzenia zalegających wakatów. Przypomina to model emigracji naszych obywateli do krajów Europy Zachodniej po wejściu Polski w struktury Unii Europejskiej.

– Pracodawcy wolą zatrudniać Ukraińców z kilku powodów – jednym z nich jest brak polskich pracowników, do tego dochodzą kłopoty z polskimi pracownikami (niesubordynacja, zwolnienia lekarskie, niechęć do pracy w nadgodzinach, roszczeniowa postawa). Po drugiej stronie mamy obywateli Ukrainy, których cechuje gotowość do pracy w nadgodzinach i dyspozycyjność – mówi Piotr Michalak z agencji pracy dla Ukraińców Work Glob.

Państwowe Urzędy Pracy są zgodne, że Polacy zatrudniają Ukraińców ze względu na niższe koszty. 72 proc. PUP jako powód zatrudnienia cudzoziemców wskazało możliwość proponowania niższego wynagrodzenia, 18 proc. brak polskich kandydatów, a 3 proc. lepszą ocenę jakości pracy cudzoziemców przez pracodawców. Innego zdania są eksperci rynku pracy, którzy zaznaczają, że głównym powodem są braki kadrowe, a nie optymalizacja kosztów.  – Ukraińcy wchodzą na stanowiska przygotowane dla naszych rodzimych pracowników, dlatego z zasady otrzymują takie same warunki zatrudnienia. Jednak w wielu przypadkach firmy muszą ponieść dodatkowe koszty związane z zapewnieniem akomodacji dla pracowników zza granicy. Dlatego mitem jest zatrudnienie obcokrajowców ze względu na optymalizację kosztową – wyjaśnia w rozmowie z Bankier.pl Inglot.

– Jeśli dany pracownik ma kwalifikacje, nie ma bariery językowej, to sam fakt, że jest i chce pracować już pozbawia pracodawcę problemu. Jeśli w jego firmie występują braki kadrowe, to narodowość nie ma znaczenia.  Zauważamy ciągły przyrost osób, które chcą pracować w Polsce i determinację z obu stron – podsumowuje Dziewit.

Czy Ukraińcy mogą zagrozić polskiemu rynkowi pracy

Ponad połowa przepytanych przez resort minister Elżbiety Rafalskiej Powiatowych Urzędów Pracy ocenia wpływ zatrudniania cudzoziemców na lokalny rynek pracy jako neutralny,  27,5 proc. jako pozytywny lub raczej pozytywny, a 22 proc. jako negatywny lub raczej negatywny.

Jako najważniejsze ryzyko związane z zatrudnieniem cudzoziemców PUP wskazały obniżanie wynagrodzeń (56 proc.), 13 proc. opowiedziało się za powstaniem zjawiska tzw. wypychania polskich pracowników i zwiększania się udziału umów cywilnoprawnych, a kolejnych 13 proc. nie dostrzega w tej chwili żadnych negatywnych konsekwencji.

Trzy czwarte przepytanych przez CBOS Polaków twierdzi, że obywatelom Ukrainy, Białorusi, Rosji, Armenii, Gruzji i Mołdawii powinno się ułatwić podejmowanie pracy w kraju, jeżeli nie ma Polaków chętnych do jej podjęcia. – Przybyło nie tylko badanych, którzy dostrzegają korzyści płynące z zatrudnienia Ukraińców (…) dla polskich pracodawców i gospodarki, ale także pozytywnie oceniających wpływ ich pracy na własną sytuację i sytuację pracowników w Polsce, choć co do dwóch ostatnich zdania są podzielone – komentuje Michał Feliksiak z CBOS.

Opinia publiczna jest za tym, aby uzyskanie pracy dla cudzoziemców było prostsze, jednak tylko w przypadku, kiedy brakuje Polaków chętnych do  jej wykonywania. 60 proc.  Polaków uważa, że rząd powinien dążyć do ograniczenia liczby imigrantów, a nie do zwiększenia ich liczby.

Weronika Szkwarek