Kiedy nasza lokata pokryje straty banku?

Sejm dopiero 20 maja 2016 r. przyjął ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji. Dyrektywa oznaczana skrótem BRRD lub BRR, zawiera jedno rozwiązanie, które szczególnie zainteresuje posiadaczy depozytów. Mowa o mechanizmie bail-in, pozwalającym na sfinansowanie procesu restrukturyzacji lub likwidacji banku przy pomocy kapitału i części zgromadzonych depozytów.

Wspomniana dyrektywa powinna zostać wdrożona do końca 2014 r. Opieszałość polskich władz, skutkowała pozwem Komisji Europejskiej do Trybunału Sprawiedliwości UE (październik 2015 r.). Dyrektywa oznaczana skrótem BRRD lub BRR, zawiera jedno rozwiązanie, które szczególnie zainteresuje posiadaczy depozytów. Mowa o mechanizmie bail-in, pozwalającym na sfinansowanie procesu restrukturyzacji lub likwidacji banku przy pomocy kapitału i części zgromadzonych depozytów. Taka procedura ma stanowić ostateczność i będzie dotyczyła oszczędności nieobjętych ustawową ochroną. „Przerzucenie” strat na akcjonariuszy i wybranych wierzycieli banku, powinno zapobiec kontrowersyjnej sytuacji, w której niewypłacalne banki znów będą dotowane przez podatników.  

Państw UE nie stać na kolejne transze pomocy dla upadających banków…

Rozwiązania z Dyrektywy BRR/BRRD, są odpowiedzią na kryzysowe doświadczenie, które szczęśliwie ominęło Polskę. Nasz kraj nie powiększył kosztów publicznej pomocy dla banków. Wspomniane wsparcie w latach 2008 - 2010, łącznie wynosiło aż 13,1% PKB całej wspólnoty z 2010 r. Za bankową pomoc najwięcej zapłaciła Irlandia. Plan ratunkowy dla kredytodawców, od października 2008 r. do grudnia 2010 r. kosztował aż 269% irlandzkiego PKB z 2010 r.

Kosztów ponownego ratowania banków ze środków publicznych, mogą obawiać się też inne kraje UE, w których sektor bankowy osiągnął kolosalne rozmiary (np. Dania, Hiszpania i Holandia). Warto zwrócić uwagę, że we wszystkich analizowanych państwach „starej unii”, udzielone kredyty stanowiły ponad 115% PKB z 2014 r. (patrz poniższa tabela). Analogiczna wartość dla Polski to 71%. Podobne wyniki odnotowano w Czechach (74%) oraz na Słowacji (66%) i Węgrzech (61%). 

Zmiana podejścia do restrukturyzacji oraz upadłości banków wynika również z rozmiaru i znaczenia największych kredytodawców w krajowych gospodarkach. Wystarczy wspomnieć, że w 2011 r. aktywa Deutsche Banku stanowiły 85% niemieckiego PKB. Suma bilansowa ING osiągnęła 162% holenderskiego produktu krajowego brutto. Porównywalny wynik dla szwedzkiej Nordei był jeszcze wyższy (197%). W tym samym czasie, nasz krajowy lider (PKO BP) posiadał aktywa, których wartość odpowiadała 13% polskiego PKB. 

Nowe regulacje nie spodobają się firmom i najzamożniejszym obywatelom

Dyrektywa BRR/BRRD obliguje krajowy nadzór do wczesnego wykrywania kłopotów finansowych w sektorze bankowym. Jeżeli pojawi się poważne zagrożenie upadłością, to odpowiedni organ (np. BFG w Polsce) będzie musiał przeprowadzić uporządkowaną likwidację lub restrukturyzację banku (proces Resolution). Dyrektywa BRR przewiduje cztery główne narzędzia, które można wykorzystać w ramach procedury Resolution:

• wydzielenie aktywów (wariant stosowany tylko w połączeniu z innym narzędziem),
• sprzedaż przedsiębiorstwa bankowego,
• utworzenie banku pomostowego,
• umorzenie lub konwersja długu (tzw. bail-in).

Ostatni wariant jest najbardziej interesujący dla posiadaczy oszczędności. W ramach procedury bail-in będzie stosowana następująca kolejność działań:

1. całkowite umorzenie kapitału akcyjnego (obciążenie akcjonariuszy stratami),
2. całkowite umorzenie dodatkowego kapitału pierwszej kategorii oraz kapitału drugiej kategorii (obciążenie stratami akcjonariuszy i posiadaczy pozostałych instrumentów kapitałowych),
3. ewentualna zamiana niektórych zobowiązań banku (np. niechronionych depozytów) na jego kapitał.

Trzecie rozwiązanie nie zostanie wykorzystane, jeżeli dwa poprzednie kroki przyniosą zadowalający efekt. Konwersją zobowiązań banku na kapitał nie będą objęte m.in. chronione depozyty (do 100 000 euro w danym banku), zobowiązania banku wobec pracowników i długi podatkowe.

Opisywana dyrektywa nie zmienia limitu środków objętych państwową gwarancją (100 000 euro w całej Unii Europejskiej). Dlatego nowe regulacje będą mieć znaczenie przede wszystkim dla osób i firm, które do tej pory przechowywały duże sumy (powyżej 400 000 zł) w jednym banku. Dla przeciętnego polskiego konsumenta, perspektywa wpłacania ponad 400 000 zł do jednego banku wciąż jest bardzo odległa. Wyniki badania Diagnoza Społeczna 2015 wskazują, że tylko 8% rodzin posiada oszczędności przekraczające ich roczny dochód.

Andrzej Prajsnar