W artykułach dotyczących styczniowej likwidacji użytkowania wieczystego pod budynkami mieszkalnymi czasem pojawiały się nieprecyzyjne sformułowania. Mogliśmy przeczytać np. o końcu użytkowania wieczystego. Tymczasem po 1 stycznia 2019 r. użytkowanie wieczyste nadal dotyczy ogromnych połaci gruntów, które należą do samorządów lub Skarbu Państwa.
Niektórzy sugerują, że użytkowanie wieczyste niebawem zostanie zupełnie zlikwidowane jako „relikt PRL-u”. Zamiast takiego podejścia, warto przeanalizować rozwiązania z innych krajów UE. W części z nich nikt nie myśli o likwidacji praw rzeczowych, które działają podobnie, jak polskie użytkowanie wieczyste.
W użytkowaniu wieczystym pozostało 500 000 ha gruntów
Zwrócenie uwagi na dalszą popularność użytkowania wieczystego po 1 stycznia 2019 r. wydaje się ważną kwestią, ponieważ niektóre osoby po lekturze artykułów prasowych mogły pomyśleć, że w Polsce pozostało już bardzo niewielu użytkowników wieczystych. Sytuacja wygląda jednak zupełnie inaczej, o czym świadczą dane z poniższej tabeli. Takie najnowsze dostępne statystyki GUS-u wskazują, że wraz z początkiem stycznia 2019 r. przekształcenie objęło około 32 000 hektarów gminnych działek znajdujących się pod budynkami mieszkalnymi. Mniej więcej 10 000 ha takich komunalnych gruntów było użytkowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe. Reszta przekształconych działek znajdowała się pod budynkami zarządzanymi przez wspólnoty mieszkaniowe albo pod domami osób prywatnych.
|
Powierzchnia gruntów komunalnych w zależności od ich przeznaczenia (2017 r.) |
|
|---|---|
|
Kategoria gruntów komunalnych |
Powierzchnia gruntów wg stanu z 1 stycznia 2017 r. |
|
Grunty należące do gmin (ogółem) |
1 041 386 ha |
|
Grunty należące do gmin z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste |
965 954 ha |
|
Grunty wchodzące w skład gminnego zasobu nieruchomości |
775 576 ha |
|
Grunty przekazane w trwały zarząd gminny jednostkom organizacyjnym |
42 789 ha |
|
Pozostałe grunty gminne |
147 590 ha |
|
Grunty gminne przekazane w użytkowanie wieczyste (ogółem) |
75 432 ha |
|
Grunty gminne w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych |
21 810 ha |
|
Grunty gminne w użytkowaniu wieczystym spółdzielni mieszkaniowych |
10 487 ha |
|
Grunty gminne w użytkowaniu wieczystym osób prawnych |
4 220 ha |
|
Grunty gminne w użytkowaniu wieczystym pozostałych osób |
38 915 ha |
|
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS-u/RynekPierwotny.pl |
|
Nie można zapominać, że styczniowe przekształcenie objęło nie tylko grunty gminne. Wspomniana operacja dotyczyła również działek należących wcześniej do powiatów, województw oraz Skarbu Państwa. Dokładniejsze dane wskazują, że na początku stycznia 2019 r. uwłaszczenie objęło następujące kategorie działek pod budynkami mieszkalnymi:
- grunty Skarbu Państwa oddane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i spółdzielniom mieszkaniowym - około 30 000 ha (6% wszystkich gruntów Skarbu Państwa oddanych w użytkowanie wieczyste),
- grunty gmin oddane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i spółdzielniom mieszkaniowym - około 32 000 ha (43% wszystkich gruntów gmin oddanych w użytkowanie wieczyste),
- grunty powiatów oddane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i spółdzielniom mieszkaniowym - około 154 ha (28% wszystkich gruntów powiatów oddanych w użytkowanie wieczyste),
- grunty województw oddane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i spółdzielniom mieszkaniowym - około 34 ha (2% wszystkich gruntów województw oddanych w użytkowanie wieczyste).
Na podstawie powyższych danych można obliczyć, że obecnie na zasadach użytkowania wieczystego nadal jest wykorzystywanych ponad 500 000 hektarów różnych działek. Najwięcej takich gruntów (ok. 470 000 ha) stanowi własność Skarbu Państwa.
Użytkowanie wieczyste dobrze się sprawdza np. w Szwecji
Zupełna likwidacja użytkowania wieczystego oczywiście jest otwartą kwestią. Taka ogromna operacja powinna jednak zostać przeprowadzona po przeanalizowaniu wszystkich możliwych skutków. Jeżeli zapadnie decyzja o uwłaszczeniu użytkowników wieczystych, to bardzo ważne będzie również przygotowanie dopracowanych przepisów.
W kontekście całkowitej likwidacji użytkowania wieczystego obawy wzbudza również poziom dyskusji politycznej dotyczącej tej ważnej kwestii. Podobnie jak w wielu innych sprawach, na pierwszym planie pojawiają się argumenty typowo ideologiczne (np. „użytkowanie wieczyste jako relikt PRL-u”). W polskich warunkach użytkowanie wieczyste rzeczywiście jest historycznie związane z poprzednim ustrojem społeczno-politycznym. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że podobne prawa rzeczowe (wywodzące się od rzymskiego prawa emfiteuzy) nadal funkcjonują w krajach, które nie należały do tzw. bloku wschodniego. Jako przykład można podać Szwecję (patrz: bardzo popularne prawo tomträtt), Belgię i Holandię (erfpacht), Włochy (superficie), Hiszpanię (derecho de superficie) oraz Francję (bail emphyteotique). Warto wiedzieć, że instytucja podobna do użytkowania wieczystego działa również za naszą zachodnią granicą (zobacz niemieckie prawo Erbbaurecht).
Andrzej Prajsnar
