Większą liczbą instytucji bankowych niż Polska mogą się pochwalić w Europie tylko Niemcy. Polskie banki znajdują się również w czołówce pod względem zatrudnienia. Jednak rentowność sektora od kilku lat maleje, a odsetek kredytów spłacanych nieregularnie jest niemal dwukrotnie wyższy niż europejska średnia.
Związek Banków Polskich opublikował coroczny raport o wyzwaniach dla polskiej gospodarki i sektora bankowego. Znalazł się w nim tym razem obszerny i interesujący fragment poświęcony rozbieżnościom pomiędzy realiami działania banków w Polsce a postrzeganiem sektora przez opinię publiczną.
Analiza poprzedzona została prezentacją sektora bankowego w Polsce na tle innych krajów europejskich. Polskie instytucje udzieliły w 2018 r. 321 mld euro kredytów, co stawia nasz kraj mniej więcej w połowie europejskiej stawki. Prym pod tym względem wiodą Francja (5412 mld euro) oraz Niemcy (4981 mld euro).
Za niepokojący można uznać odnotowany w Polsce wzrost odsetka kredytów nieregularnych. Wskaźnik ten wynosił w 2019 r. 6,5 proc. (o 0,5 pp. więcej niż 12 miesięcy wcześniej). Z najbardziej dotkliwymi kłopotami zmagają się banki greckie – odsetek nieterminowo regulowanych zobowiązań wynosi tam aż 43,5 proc. Na kolejnych miejscach znalazły się Cypr (21,8 proc.), Portugalia (11,3 proc.) i Włochy (9,5 proc.). Unijna średnia to 3,3 proc.
Polska znajduje się na drugim miejscu w Europie pod względem liczby instytucji finansowych. Europejska Federacja Bankowa podaje, że jest ich w naszym kraju 647 (większość stanowią banki spółdzielcze). Również w przypadku zatrudnienia w sektorze Polska mieści się w europejskiej czołówce. W 2018 r. pracowało w nim 166 tys. osób, co daje nam szóste miejsce na kontynencie.
Rentowność w europejskim ogonie, duże obciążenia
„W tegorocznym zestawieniu aż siedem europejskich sektorów bankowych odnotowało wartość ROE, czyli wskaźnika rentowność od kapitału własnego, przekraczającą 10 proc.” – czytamy w raporcie. Pierwsze miejsce należy do Węgier (14,6 proc.), a drugie do Rumunii (13,6 proc.). Polskie banki znajdują się bliżej końcówki zestawienia. ROE sektora (6,4 proc.) jest nieco powyżej europejskiej średniej (6,1 proc.).
W raporcie zwrócono uwagę, że jeszcze w połowie 2016 r. wskaźnik zwrotu z kapitału własnego w bankach wynosił ponad 11 proc. W ciągu zaledwie dwóch lat ROE sektora obniżył się o niemal połowę. Istotną rolę w tym procesie odegrały rosnące obciążenia regulacyjne, w tym podatek bankowy i opłaty na Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Sektor bankowy wyraźnie rozpada się na kilka grup pod względem rentowności. „Poza grupą największych polskich banków reszta sektora osiąga niewielkie zyski, które utrudniają ich dalszy rozwój. Pięć największych banków osiąga rentowność ROE na poziomie bliskim 10 proc. Pozostałe banki o aktywach mniejszych mają rentowność wynoszącą ok. 4 proc. Najmniejsze banki zapewniają zwrot z kapitału poniżej 2 proc.” – wskazano w opracowaniu.
Opinia publiczna przecenia zyskowność banków
Związek Banków Polskich przeprowadził w sierpniu 2019 r. badanie opinii publicznej, w którym zapytał się m.in. o postrzeganie zysków i obciążeń sektora. Co czwarty respondent postawiony przed zadaniem wskazania najbardziej zyskownej z branż gospodarki wskazał przemysł paliwowy. Wskaźnik ROE dla tego sektora wynosi 12 proc. i jest rzeczywiście jednym z najwyższych. Aż 21 proc. wskazań uzyskał jednak sektor bankowy lokujący się poniżej m.in. hutnictwa czy produkcji żywności.
„Polacy nie tylko oceniają sektor paliwowy jako najbardziej rentowny, ale także jako ten płacący najwyższe podatki – 24 proc. pytanych wskazuje właśnie, iż ta gałąź gospodarki jest najbardziej obciążona daninami. Wśród innych częstych wskazań jest handel, produkcja żywności oraz energetyka. Co jednak interesujące pomimo, iż sektor bankowy jest jednym z najbardziej obciążonych podatkami sektorów, jedynie 4% ankietowanych wskazuje, iż jest on odpowiedzialny za znaczące wpływy do budżetu” – podkreślono w raporcie.
Jak wskazano w opracowaniu, banki są największym płatnikiem podatku CIT – w 2018 roku wpłaciły 5,5 mld zł oraz 3,8 mld zł z tytułu podatku od aktywów bankowych. W tym czasie np. przemysł paliwowy wpłacił do budżetu 1,35 mld zł.
ZBP zapytał także respondentów o ocenę stopnia zaawansowania technologicznego polskich banków na tle europejskiej konkurencji. Zaledwie 10 proc. wskazało, że banki w Polsce są znacznie lepiej rozwinięte niż w Europie, a ponad połowa uznała, że dorównują bankom w innych krajach kontynentu. Technologiczna rewolucja, która zaszła w ostatnich latach w sektorze, nie została zatem wyraźnie dostrzeżona przez klientów, konstatują autorzy raportu.
