Komisja Nadzoru Finansowego niedawno opublikowała projekt nowej Rekomendacji S dotyczącej kredytów mieszkaniowych. W tym zbiorze planowanych zaleceń dla banków szczególnie ciekawa wydaje się możliwość kredytowania mieszkań na zasadzie „klucze za dług”.
Polski nadzór finansowy chce, aby na rynku pojawiły się kredyty pozwalające na uwolnienie się od wszelkich zobowiązań wobec banku dzięki przeniesieniu własności mieszkania. Taki system często jest kojarzony z USA. Warto zatem dokładniej przyjrzeć się zasadom kredytowania nieruchomości „za oceanem”. Tamtejsze rozwiązania wydają się szczególnie ciekawe, bo Stany Zjednoczone to kraj najbardziej tolerancyjny dla dłużników hipotecznych.
Nie wszyscy są zwolennikami amerykańskiej zasady „fresh start”
Wyjątkowość amerykańskich regulacji związanych z upadłością konsumencką to efekt zastosowania zasady znanej jako „fresh start” („nowy start”). Wspomniana koncepcja zakłada, że dostęp do upadłości konsumenckiej powinien być łatwy, a przepisy powinny sprzyjać pozbyciu się przez dłużnika niespłacanych obciążeń i wykonanie „nowego startu” pod względem finansowym. Jak wskazują eksperci portalu RynekPierwotny.pl, taki liberalny model upadłości konsumenckiej najpełniej jest realizowany na terenie USA, a jego mniej wyraźne elementy pojawiają się w pozostałych krajach anglosaskich (Wielka Brytania, Kanada, Australia),
Zwolennicy liberalnego podejścia do upadłości konsumenckiej wskazują, że wspiera ono przedsiębiorczość i sprzyja finansowemu wykluczeniu. Idea „fresh start” posiada jednak wielu krytyków, którzy wskazują, że łatwość pozbycia się długów skłania do nierozsądnych decyzji finansowych i powoduje niemoralne przeniesienie kosztów bankructwa na innych konsumentów oraz podatników. Pomimo tych obiekcji amerykański system upadłości konsumenckiej nadal działa w trakcyjnej formie. Jego zasadnicza zmiana prawdopodobnie spotkałaby się z dużym oporem obywateli.
Konsumenci z USA mają do wyboru dwa warianty upadłości…
Amerykańskie przepisy dotyczące upadłości konsumentów są ciekawe również dlatego, że przewidują dwa warianty postępowania z zadłużoną osobą. Mało zamożni oraz poważnie zadłużeni mieszkańcy USA mogą skorzystać z procedury opisanej w rozdziale 7 federalnego kodeksu upadłościowego. Mowa o tak zwanej upadłości likwidacyjnej. W przypadku mniej problematycznej sytuacji finansowej konsument może skorzystać z procedury opisanej przez rozdział 13 kodeksu upadłościowego. Taka łagodniejsza forma upadłości konsumenckiej pozwala na zachowanie cennych składników majątku (np. domu lub samochodu) oraz umorzenie części długów dzięki realizacji wcześniej wyznaczonego przez sąd planu spłat.
Przeczytaj także
Szczególnie charakterystyczny dla Stanów Zjednoczony jest system upadłości likwidacyjnej. Zakłada on, że bezwzględnej spłacie powinny podlegać tylko zobowiązania do wartości zabezpieczenia (np. hipoteki). Właśnie dlatego upadłość likwidacyjna najczęściej kończy się sprzedażą nieruchomości obciążonej hipoteką i umorzeniem pozostałych długów. Istnieje jednak poważne ograniczenie. Chodzi o to, że dłużnik dopiero po ośmiu latach może ogłosić kolejną upadłość likwidacyjną (na zasadach z rozdziału 7 kodeksu upadłościowego).
Restrukturyzacyjna upadłość konsumencka wedle rozdziału 13 federalnego kodeksu upadłościowego jest przeznaczona tylko dla osób posiadających zadłużenie o wartości nieprzekraczającej aktualnego limitu. Takie limity w 2018 r. wynoszą odpowiednio 1 184 200 dol. (dług zabezpieczony) oraz 394 725 dol. (dług niezabezpieczony). Z upadłości restrukturyzacyjnej można korzystać nie częściej niż raz na dwa lata.
Przepisy czasem zabraniają sprzedaży domu na poczet długów
W ramach bardzo krótkiej i ogólnej prezentacji zasad upadłości konsumenckiej w USA warto wspomnieć o jeszcze jednej ciekawej i specyficznej kwestii. Chodzi o zróżnicowanie przepisów określających rodzaj i wartość majątku dłużnika wyłączonego spod upadłości likwidacyjnej. Warto wiedzieć, że niektóre stany wprowadziły własne zasady wyłączenia majątku dłużnika spod egzekucji, podczas gdy inne podporządkowały się federalnym regulacjom. Ta niespójność przepisów prowadzi do bardzo ciekawych sytuacji.
Przykładem mogą być przepisy określające wartość chronionego udziału w domu dłużnika. W zależności od stanu taki limit może wynosić na przykład 5000 dol. (Kentucky) lub 125 000 dol. (Waszyngton). Sprzedaż domu w ramach upadłości likwidacyjnej będzie możliwa tylko wtedy, gdy limit wartości chronionego udziału jest mniejszy od różnicy pomiędzy wartością nieruchomości i saldem zadłużenia.
Jeżeli przykładowy dom dłużnika ma wartość 450 000 dol., a saldo zadłużenia wynosi 420 000 dol., to licytacja domu będzie niemożliwa, jeżeli miejscowy limit chronionego udziału w domu dłużnika wynosi ponad 30 000 dol. Ten system, który może wydawać się dość dziwny z punktu widzenia Polaka, pokazuje jak bardzo rozbudowany jest system prawnej ochrony dłużników w Stanach Zjednoczonych.
Mija 10 lat od upadku Lehman Brothers
Ani się człowiek obejrzy, a tu minęła cała dekada od największego bankructwa w branży finansowej. I choć wcale nie był to początek największego kryzysu finansowego po 1945 roku, to właśnie upadek Lehman Brothers najmocniej wrył się w zbiorową pamięć rynku.
