Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w miksie energetycznym ma istotny wpływ na PKB w gospodarkach krajów Europy Środkowo-Wschodniej - wynika z raportu SGH i Forum Ekonomicznego 2025.
Istotne jest tu jednak tempo zmian, które nie powinno być zbyt drastyczne. Miks energetyczny w krajach tego regionu jest silnie zróżnicowany, ale we wszystkich dominują paliwa kopalne. Największe uzależnienie od nich występuje w Polsce, co sprawia, że plan transformacji energetycznej powinien być dostosowany nie tylko do unijnej polityki klimatycznej, ale i potrzeb polskiej gospodarki.
- W raporcie SGH i Forum Ekonomicznego zidentyfikowaliśmy pozytywny wpływ transformacji energetycznej i rosnącej roli OZE na wzrost gospodarczy. Przy czym ważne jest to, że tempo tej transformacji już takiego pozytywnego efektu nie wykazuje, przynajmniej w krótkim okresie. Oznacza to, że trzeba transformować gospodarkę w kierunku odnawialnych źródeł energii, natomiast należy robić to w sposób rozsądny i na pewno niezbyt drastyczny z uwagi na to, że jest to proces wielopłaszczyznowy i długofalowy - mówi agencji Newseria dr Tomasz P. Wiśniewski, kierownik Zakładu Unii Europejskiej w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, współautor opracowania.
Raport wskazuje, że we wszystkich gospodarkach Europy Środkowo-Wschodniej (11 państw) dominującą rolę w miksie energetycznym odgrywają paliwa kopalne: węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny. Największe uzależnienie od nich w 2023 roku występowało w Polsce, w której stanowiły one 88 proc. struktury miksu energetycznego. Na kolejnych miejscach znajdują się Estonia (blisko 85 proc.) i Litwa (ponad 82 proc.). Najniższy udział paliw kopalnych w miksie energetycznym odnotowała Słowenia - 56 proc. Sześć z 11 państw wspiera się także energetyką jądrową (Bułgaria, Czechy, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry), która odpowiada za 8-25 proc. udziału w ich całkowitym miksie energetycznym.
- Polska ma najbardziej węglowy miks energetyczny w całej Europie i generalnie cała Europa Środkowo-Wschodnia to region, gdzie dominują paliwa kopalne. Wobec tego transformacja energetyczna wymaga odpowiedniego tempa i to, co płynie z naszego badania, to fakt, że samo tempo transformacji w krótkim okresie nie wykazuje takich korzyści jak sam fakt zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii, ale w dłuższym horyzoncie czasowym - podkreśla dr Tomasz P. Wiśniewski.
Z raportu wynika także, że występuje dwukierunkowa zależność między OZE a PKB - wyższy poziom rozwoju gospodarczego sprzyja większym inwestycjom w OZE, które stymulują z kolei dalszy wzrost gospodarki.
Jak podają eksperci SGH, udział OZE w Polsce zwiększył się z poziomu 0,8 proc. w 2001 roku do 12,2 proc. w 2023 roku, co daje wzrost o 11,4 pp. Jest on zbieżny ze średnią dla wszystkich gospodarek Europy Środkowo-Wschodniej (11,1 pp.). Największy przyrost udziału OZE w okresie 2001-2023 odnotowały: Litwa (o 16,4 pp), Estonia (o 15,4 pp.) i Bułgaria (o 12,9 pp.). Autorzy raportu podkreślają jednak, że estońska gospodarka osiągnęła także najwyższą dynamikę wzrostu, która mierzona jest w skumulowanej rocznej stopie wzrostu (CAGR) i która wyniosła 23 proc. W Polsce było to 13 proc. - to jeden z czterech najlepszych wyników w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Udział OZE rósł szybciej tylko w Estonii, na Węgrzech i Litwie.
- Transformacja energetyczna to w powszechnym rozumieniu rosnąca rola OZE i zwiększanie ich udziału w miksie energetycznym, co jest tylko częścią prawdy. Za tym mamy szereg innych ważnych procesów, takich jak na przykład dostosowywanie sieci elektroenergetycznej czy sposobu wykorzystywania energii przez społeczeństwo - wyjaśnia kierownik Zakładu Unii Europejskiej w SGH. - Rozwój odnawialnych źródeł energii musi być skorelowany z odpowiednią wypornością systemu elektroenergetycznego, z wyjściowym stanem miksu energetycznego danej gospodarki.
Dlatego, jak podkreśla, każde państwo powinno znaleźć własną ścieżkę transformacji.
- Tutaj chodzi o rzetelne przygotowanie gospodarki, poszczególnych sektorów, aby transformacja energetyczna i przejście na odnawialne źródła energii nie były realizowane w formule szokowej - ocenia dr Tomasz P. Wiśniewski. - Rekomendacja dla Polski jest taka, żeby ta ścieżka transformacji była dostosowana do realiów naszej gospodarki i struktury miksu energetycznego. Rekomendacją na pewno powinno być to, że należy podejmować działania, które są zgodne z wizją długoterminową. Transformacja energetyczna to bowiem proces długofalowy, więc nie da się go realizować na przestrzeni krótkich, kilkuletnich odcinków czasu.
W państwach regionu dodatkowo transformacja musi być zgodna z ramami wyznaczonymi polityką klimatyczną UE.
- Złoty środek to taki, żeby ścieżkę transformacji polskiej gospodarki zaprojektować w taki sposób, żeby był kompatybilny z ramami unijnymi, ale też odpowiadał potrzebom polskiej gospodarki, polskiego społeczeństwa - podkreśla ekspert SGH.
