Do usprawnienia rozpatrywania spraw w sądach administracyjnych mają prowadzić opracowane w Naczelnym Sądzie Administracyjnym propozycje zmian w przepisach o postępowaniu administracyjnym. Projekt tych zmian prezes NSA Jacek Chlebny przedłożył prezydentowi Karolowi Nawrockiemu.
„Nowelizacja przepisów ma służyć przyśpieszeniu rozpatrywania spraw przez ułatwienie i uproszczenie czynności procesowych w postępowaniu sądowym, a przez to realizacji konstytucyjnych i unijnych standardów ochrony praw uczestników tego postępowania” – przekazano w czwartek w komunikacie NSA.
Jak zaznaczono, zaprojektowana w tym sądzie zmiana przepisów „ma przyczynić się do zapewnienia rozstrzygania spraw przez sądy administracyjne z zachowaniem jednolitości w sprawach tożsamych oraz wzmocnienia prawa obywateli i podmiotów gospodarczych do skutecznego odwołania od działań administracji”.
Jak poinformował NSA, prezes Chlebny przekazał prezydentowi projekt podczas środowej wizyty w Pałacu Prezydenckim, do której doszło na zaproszenie Nawrockiego. „Prezes NSA przedłożył Prezydentowi RP, opracowany w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, projekt nowelizacji ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z prośbą o skorzystanie z przysługującej Prezydentowi RP inicjatywy ustawodawczej” – czytamy.
O spotkaniu z prezesem NSA w środę na platformie X informowała też Kancelaria Prezydenta. „To kolejne spotkanie w Pałacu Prezydenckim poświęcone kwestii stanu praworządności w Polsce i sytuacji w wymiarze sprawiedliwości” – zaznaczyła KPRP.
Treść projektu zamieszczono w czwartek na stronie NSA. Wśród zaproponowanych zmian znalazło się m.in. wprowadzenie do postępowań w sądach administracyjnych możliwości podejmowania przez NSA tzw. uchwał pilotażowych.
Obecnie NSA może podejmować uchwały „mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych”, a także „zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej”.
Nowy – proponowany przez NSA – rodzaj uchwał miałby zaś zawierać decyzje w odniesieniu do „tożsamych, co do istoty rozstrzygnięcia, zagadnień prawnych budzących wątpliwości, które wystąpiły w wielu sprawach sądowoadministracyjnych”. Z inicjatywą podjęcia takiej uchwały miałyby występować wojewódzkie sądy administracyjne.
„Wystąpienie do NSA o podjęcie uchwały pilotażowej będzie wymagało wskazania co najmniej dziesięciu spraw, w których wystąpiły tożsame, co do istoty rozstrzygnięcia, zagadnienia budzące wątpliwości prawne” – przewidziano. Po podjęciu uchwały pilotażowej przez NSA „w każdej takiej sprawie WSA powinien wydać odrębne rozstrzygnięcie uwzględniające pogląd prawny zawarty w uchwale pilotażowej NSA”. Możliwe ma być jednak po takiej uchwale połączenie tych spraw do wspólnego rozpoznania i odrębnego rozstrzygnięcia.
Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, „zawarte w uchwale pilotażowej NSA rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego powinno pozwolić wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu na szybsze załatwienie tożsamych pod względem prawnym spraw, a nawet zakończenie ich rozstrzygania już na etapie sądu pierwszej instancji”. „Takie rozwiązanie realizuje również konstytucyjne prawo do rozpatrzenia sprawy przez sąd bez nieuzasadnionej zwłoki” – uważają autorzy projektu.
Ponadto liczne inne zmiany przewidziane w projekcie dotyczą m.in. uporządkowania przypadków rozpoznawania spraw na posiedzeniach niejawnych, uregulowania kwestii przeprowadzania rozpraw w sądach administracyjnych w formie zdalnej i hybrydowej, a także odformalizowania administracyjnych postępowań uproszczonych.
Inną z zaproponowanych zmian ma być wprowadzenie możliwości rezygnacji ze sprawozdania składanego na początku rozprawy przez sędziego sprawozdawcę, co ma prowadzić do skrócenia rozpraw lub przeznaczenia zaoszczędzonego czasu na dalsze etapy rozprawy, w tym prezentowanie stanowisk przez strony. Rezygnacja ze sprawozdania byłaby jednak możliwa w przypadku zgody wszystkich stron obecnych na rozprawie. Ponadto, jeśli w rozprawie uczestniczyłaby publiczność, to – jak zaznaczono – „rezygnacja ze sprawozdania nie byłaby celowa”.
Przewidziano również doprecyzowanie pozycji procesowej w sprawach administracyjnych rzecznika małych i średnich przedsiębiorców. „Po wejściu w życie tych zmian nie będzie wątpliwości, że Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców ma uprawnienia procesowe takie same jak prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka” – zaznaczono.
Kolejna grupa proponowanych przepisów odnosi się natomiast do sytuacji, gdy sądy administracyjne korzystają z materiałów niejawnych. Zmiana ma zaś – jak podkreślono – wzmocnić prawa strony w takim procesie poprzez umożliwienie uprawnionemu pełnomocnikowi tej strony dostępu do tych informacji niejawnych.
„Projektowane regulacje uwzględniają dorobek orzeczniczy sądów administracyjnych, Trybunału Sprawiedliwości UE i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Projekt był konsultowany z sędziami Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sądów administracyjnych oraz przedstawicielami korporacji prawniczych, w tym prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesem Krajowej Rady Radców Prawnych i przewodniczącym Krajowej Rady Doradców Podatkowych” – wskazano w komunikacie NSA.
Marcin Jabłoński (PAP)
mja/ ugw/
