Zatrudniający pomoc domową może zawrzeć z taką osobą zarówno umowę o pracę, jak i umowę zlecenia. Wybór umowy, na podstawie której świadczona będzie praca przez pomoc domową, zależy od stron zawierających umowy oraz od zakresu obowiązków jakie ma wykonywać taka osoba. Poniżej przedstawimy zasady podlegania, wyliczania i opłacania składek za osobę zatrudnioną jako pomoc domową na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia.
Pomoc domowa zatrudniona na podstawie umowy o pracę
Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Przy czym nie ma tu znaczenia, czy zatrudniona osoba ma równocześnie inne tytuły do ubezpieczeń.
Pomoc domowa zatrudniona na podstawie umowy zlecenia
Wówczas obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Niekiedy ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu wykonywania umowy zlecenia mają charakter dobrowolny, np. w sytuacji gdy zleceniobiorca równocześnie w innym podmiocie jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia (tj. w 2004 r. - 824 zł) lub zatrudniona osoba wykonuje równocześnie inną umowę zlecenia. Należy zaznaczyć, iż w przypadku pracownika, emeryta lub rencisty, który zostanie zatrudniony na podstawie umowy zlecenia (umowa zawarta z innym podmiotem niż własny pracodawca), ubezpieczenia społeczne z tej umowy mają charakter dobrowolny, również wówczas, gdy wynagrodzenie z umowy o pracę jest niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Przykład
Joanna K. jest emerytką równocześnie zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na 1/4 etatu z ustalonym wynagrodzeniem w kwocie 250 zł. Od 1.10.2004 r. p. Joanna zostaje zatrudniona na podstawie umowy zlecenia jako pomoc domowa. Z umowy zlecenia podlega obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenia społeczne są dla niej dobrowolne.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne - w stosunku do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub umowę zlecenia - stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub z tytułu wykonywania umowy zlecenia.
W podstawie tej nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków, a także przychodów wymienionych w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym jest ograniczona do kwoty nieprzekraczającej 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (aktualnie - 68.700 zł).
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania ograniczenia podstawy do 30-krotności oraz wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną) pomniejszona o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez ubezpieczonych i potrąconych przez płatnika z ich środków.
Składka na Fundusz Pracy
Za pracownika oraz zleceniobiorcę (obowiązkowo podlegającego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym) należy opłacać również składkę na Fundusz Pracy, jeżeli ich wynagrodzenie w przeliczeniu na okres miesiąca jest równe co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia (tj. w 2004 r. - 824 zł). Oznacza to, że zatrudniając pracownika lub zleceniobiorcę z miesięcznym wynagrodzeniem niższym od minimalnego wynagrodzenia - płatnik składek nie opłaca składki na Fundusz Pracy. Składka na ten Fundusz wynosi 2,45% i jest naliczana od takiej samej podstawy co składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania ograniczenia do 30-krotności).
Składka ta jest finansowana w całości ze środków płatnika, a wykazywana jest wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej (ZUS DRA).
UWAGA! Przy ustalaniu obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy w przypadku osoby uzyskującej przychody z kilku tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych - przychody ze wszystkich tytułów należy zsumować. Wówczas, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie - płatnik opłaca składkę na Fundusz Pracy za zatrudnioną osobę. |
Dokumenty zgłoszeniowe
Osoba, która podlega ubezpieczeniom społecznym i obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu jest zgłaszana do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA.
Natomiast zleceniobiorca, który z tej umowy podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, gdyż nie przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych, jest zgłaszany do tego ubezpieczenia na formularzu ZUS ZZA.
Zgłoszenie do ubezpieczeń powinno nastąpić w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń.
Jeżeli osoba zatrudniająca pomoc domową nie jest zgłoszona w ZUS jako płatnik składek, powinna złożyć formularz ZUS ZFA - Zgłoszenie płatnika składek osoby fizycznej. Dokument ten powinien być złożony w terminie 7 dni od dnia zatrudnienia pracownika lub zleceniobiorcy (czyli powstania obowiązku opłacania składek za ubezpieczonego).
Dokumenty rozliczeniowe
Należne składki na poszczególne ubezpieczenia są wykazywane w składanym za każdy kalendarzowy miesiąc imiennym raporcie miesięcznym za danego ubezpieczonego. Za osobę, która podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu składki należne na te ubezpieczenia należy wykazywać w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA. W przypadku osoby, która podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu składka na wymienione ubezpieczenie jest wykazywana w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RZA.
Oprócz złożenia imiennego raportu miesięcznego za zatrudnioną osobę, płatnik składek ma obowiązek złożyć również deklarację rozliczeniową (formularz ZUS DRA), gdzie wykazane będą należne składki ogółem za wszystkich ubezpieczonych zatrudnionych u danego płatnika. Dokumenty rozliczeniowe powinny być składane do 15. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie powinny być opłacone należne składki. Dokumenty rozliczeniowe należy składać za każdy miesiąc trwania ubezpieczeń.
Po zakończeniu wykonywania pracy, płatnik powinien wyrejestrować zgłoszoną osobę na formularzu ZUS ZWUA. Jeżeli nie zatrudnia już innej osoby, powinien wyrejestrować płatnika składek na formularzu ZUS ZWPA.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 137, poz. 887 ze zm.),
- ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Gazeta Podatkowa Nr 89 z dnia 2004-11-15
