Jeśli w Europie ma zapanować "Zielony ład", to zasady zrównoważonego rozwoju muszą zacząć obowiązywać w każdym aspekcie funkcjonowania człowieka i gospodarki, w tym także, a może przede wszystkim, w transporcie drogowym. To stawia przed europejskimi miastami ogromne wyzwanie – zarządzanie mobilnością, czyli sposobami przemieszczania się po mieście, musi zacząć przebiegać w sposób zrównoważony. Unia Europejska chce wspierać tę transformację.
Rzeka samochodów, która każdego ranka rozlewa ulice europejskich miast, to powód do trwogi dla ich mieszkańców. Spaliny zatruwają powietrze, którym oddychamy i przyczyniają się do pogorszenia stanu klimatu, silniki atakują nas hałasem, a korki nadwyrężają budżet publiczny – według danych z 2020 r. zatory komunikacyjne kosztują społeczeństwo 270 mld euro rocznie.
Metropolie od lat próbują walczyć z nadmiernym ruchem samochodowym, stosując zarówno ograniczenia, jak i zachęty, które mają skłonić obywateli do zmiany sposobu poruszania się po mieście. Pomimo tego liczba pojazdów osobowych ciągle rośnie – częściowo jest to skutek bogacenia się społeczeństwa, a z drugiej strony - braku skutecznego zarządzania mobilnością w mieście. Ośrodki miejskie potrzebują nowych, kompleksowych rozwiązań w zakresie organizacji przemieszczania się mieszkańców, które pozwolą wszystkim swobodnie realizować swoje różnorakie cele, a jednocześnie wpłyną na zmniejszenie degradacji środowiska naturalnego oraz zminimalizują ryzyko niebezpiecznych zdarzeń w ruchu drogowym.
Zgłoś swoją firmę do plebiscytu Bankier.pl
Jeśli zrealizowałeś inwestycję ze wsparciem środków z Unii Europejskiej i zależy ci, by o twojej firmie usłyszały dziesiątki tysięcy osób, chcesz pochwalić się swoim innowacyjnym rozwiązaniem, produktem lub usługą, szukasz nowych odbiorców i partnerów biznesowych, zgłoś się do plebiscytu Bankier.pl.
Założenia te świetnie wpisują się w politykę Unii Europejskiej, w myśl której Europa ma być pierwszym kontynentem całkowicie neutralnym klimatycznie, a co za tym idzie – miasta, które usprawniają mobilność na swoim terytorium i zmieniają jej charakter na bardziej zrównoważony, mogą korzystać z licznych, dedykowanych tym przemianom, funduszy unijnych.
Miasto przyjazne dla każdego
Czym właściwie jest zrównoważona mobilność miejska? To racjonalne podejście do podróżowania, w myśl którego mieszkańcy miast zawsze, gdy istnieje taka możliwość, wybierają inny środek transportu niż samochód. Co istotne, poszczególne komunikacja miejska uzupełnia się wzajemnie, tak jak dobrze dopasowane puzzle, tworząc razem spójną i poukładaną wizję lepszego życia w mieście. Dobrze prowadzona polityka zrównoważonej mobilności skutkuje zmianami przyzwyczajeń komunikacyjnych mieszkańców, którzy przemieszczając się, szczególnie na charakterystycznych dla miast krótkich trasach, w pierwszej kolejności postawią na transport ekologiczny i skorzystają z komunikacji miejskiej, roweru, hulajnogi, bądź własnych nóg, a samochód stanie się dla nich ostatecznością, wybieraną jedynie kiedy zabraknie innych możliwości. Ścieżkę do osiągnięcia tego celu wyznaczają drogowskazy zgromadzone w planie zrównoważonej mobilności miejskiej (SUMP – ang. sustainable urban mobility plan).
SUMP opisuje zaawansowaną strategię zarządzania transportem, która poprzez integrację w jeden spójny system różnych sposobów poruszania się po mieście, wziąwszy pod uwagę wielość motywacji, z którymi związana jest potrzeba przemieszczania się, czy wybór środka transportu, pozwala uczynić mobilność miejską bardziej przyjazną zarówno dla podróżnych, jak i dla planety. Jego główne założenia to:
- zapewnienie wszystkim obywatelom dostępu do celów podroży i usług,
- poprawa stanu bezpieczeństwa,
- przyczynianie się do redukcji negatywnego wpływu na środowisko,
- poprawa wydajności i efektywności kosztowej transportu,
- pozytywny wpływ na atrakcyjność,
- jakość środowiska miejskiego z korzyścią dla mieszkańców, gospodarki oraz społeczności jako całości.
To właśnie miasta, które sporządzą SUMP – a w nim: diagnozy potrzeb komunikacyjnych mieszkańców, priorytety i cele realizacji SUMP, a także harmonogram działań – będą miały dostęp do środków przeznaczonych przez Unię Europejską na rozwój zrównoważonej mobilności miejskiej.
Unijne fundusze czekają na chętnych
Transport w europejskich aglomeracjach staje się coraz bardziej zrównoważony – również dzięki temu, że ten aspekt codzienności zyskuje coraz większe znaczenie dla Europejczyków. Niewątpliwie do zmiany nawyków komunikacyjnych przyczyniły się pandemia i kryzys energetyczny. Dziś co trzeci mieszkaniec europejskich miast deklaruje, że w 2023 r. jest gotów zostawić auto w garażu i korzystać z transportu publicznego.
Dzień z funduszami - kto skorzysta z funduszy UE bez formalności:
Polacy także coraz chętniej sięgają po inne środki transportu niż samochód, czego odzwierciedlenie widać w danych dotyczących rozwoju usług typu MaaS (Mobility as a Service), czyli samoobsługowych systemów mobilności współdzielonej. Najdynamiczniej rozwinął się rynek e-hulajnóg, których dostępność, w porównaniu z ubiegłym rokiem, wzrosła niemalże o 65 proc., dzięki czemu podróżni mogli skorzystać z 73,5 tys. pojazdów rozmieszczonych w 122 miejscowościach. Liczba współdzielonych rowerów miejskich zmniejszyła się w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku – na użytkowników czekało 10,5 tys. pojazdów zgromadzonych w 31 miastach. Było to spowodowane zmianami w istniejących systemach roweru publicznego i opóźnieniami w uruchamianiu nowych. Jeśli jednak zgodnie z planami w 2023 r. zostaną uruchomione rowerowe systemy metropolitarne w Trójmieście i GZM, rynek ten gwałtownie wzrośnie. Możemy być także pewni, że przyjęta w lutym rezolucja Parlamentu Europejskiego ws. strategii transportu rowerowego zachęci kolejne miasta do wdrożenia systemów bike sharingu, a możliwość przeznaczenia na rozwój zrównoważonej mobilności niemałych środków z funduszy europejskich sprawi, że inwestycje w przyjazny transport przestaną być domeną dużych miast wojewódzkich.
Środki na finansowanie zrównoważonej mobilności miejskiej ma dziś w swoim programie regionalnym praktycznie każde województwo, przykładowo na Śląsku to ponad 200 mln euro, na Mazowszu blisko 380 mln euro. Olbrzymie możliwości stoją przed makroregionem Polski Wschodniej, gdzie w ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW) do wykorzystania na dalszy rozwój zrównoważonej mobilności miejskiej jest blisko pół miliarda euro. Do funduszy regionalnych i FEPW należy dodać również środki zarezerwowane na inwestycje ponadregionalne oraz inwestycje o znaczeniu ponadnarodowym w programie Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS). Jak widać, jeśli zarządzający miastem chcą, aby transport na jego terenie był zrównoważony, mogą liczyć na konkretne wsparcie.
Zrównoważona mobilność miejska w praktyce
Europejski "Zielony ład" zakłada, że do 2050 r. Stary Kontynent będzie neutralny klimatycznie, a zrównoważona mobilność miejska to jedno z najważniejszych narzędzi pozwalających ograniczyć emisyjność europejskich miast. UE nie szczędzi funduszy, aby w najbliższych latach w transporcie publicznym dokonała się prawdziwa rewolucja. Jakie zatem projekty będą realizowane w miastach i ich otoczeniu?
Pierwsza grupa związana będzie z modernizacją komunikacji miejskiej. I tak: tabory autobusowe przekształcane będą w zeroemisyjne (elektryczne, wodorowe) lub niskoemisyjne, na ulicach będzie musiała pojawić się infrastruktura umożliwiająca ładowanie lub tankowanie tego typu pojazdów, a co za tym idzie: przebudowie ulegnie także infrastruktura transportu publicznego, punktowego i liniowego, włącznie z systemem zarządzania mobilnością.
Pozytywne zmiany w przestrzeni miejskiej czekają także rowerzystów. Rozwój infrastruktury rowerowej na rzecz ograniczania transportu indywidualnego przyspieszy, a co za tym idzie: będą pojawiać się nowe drogi rowerowe, w tym kontrapasy, i ciągi pieszo-rowerowe – wraz z infrastrukturą towarzyszącą. W parze z tymi inwestycjami iść będzie budowa obiektów wspierających niezmotoryzowanych uczestników ruchu, w tym system roweru miejskiego z infrastrukturą rowerową (np. stojaki, urządzenia do pomiaru ruchu rowerowego, wiaty rowerowe, zaplecze sanitarne, stacje samoobsługowej naprawy rowerowej).
Koniecznością stanie się też zapewnienie publicznej, ogólnodostępnej infrastruktury do ładowania i tankowania pojazdów zeroemisyjnych na potrzeby mieszkańców. Duży nacisk położony będzie na promowanie integracji taryfowej i wdrażanie komponentów koncepcji MaaS, rozwój systemów biletowych i aplikacji służących mobilności, systemów współdzielenia środków transportu.
Oznacza to, że zrównoważona mobilność miejska jest nie tylko sposobem na to, aby miasta stały się miejscami przyjaznymi i zdrowszymi dla nas wszystkich. To także olbrzymia szansa dla biznesu. Ilość i różnorodność warunków niezbędnych do sprawnego funkcjonowania systemu, zaowocuje nowymi możliwościami rozwoju i rynkami zbytu dla firm. Samorządy będą poszukiwać ofert nie tylko wśród dostawców elektrycznych autobusów, zainteresowaniem cieszyć będą się również m.in. dostawcy aplikacji i rozwiązań MaaS, rozwiązań i infrastruktury towarzyszącej dla rowerów i hulajnóg, rozwiązań z zakresu smart citi czy ekologicznej infrastruktury towarzyszącej dla transportu. Dzięki wspólnemu wysiłkowi i skutecznej współpracy samorządów i przedsiębiorstw mieszkańcy miast mogą spodziewać się znaczącej poprawy jakości życia już za kilka lat.
