Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) jednogłośnie zawiesiła z dniem 21 listopada 2015 r. działalność Spółdzielczego Banku Rzemiosła i Rolnictwa w Wołominie (SBRzR) oraz postanowiła wystąpić do Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi Północ z wnioskiem o ogłoszenie upadłości tego banku spółdzielczego.

Ustawowy obowiązek wydania decyzji na podstawie art. 158 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest związany z faktem, że aktywa banku spółdzielczego nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań.
Zgłoszenie wniosku o upadłość wynika z faktu, że w wyznaczonym przez
Komisję terminie nie zgłosił się żaden bank gotowy uczestniczyć w
procesie przejęcia SBRzR.
Statutowe władze SBRzR funkcjonujące do czasu wprowadzenia zarządu
komisarycznego dopuściły się nieprawidłowości w zarządzaniu ryzykiem
kredytowym ujawnionych przez inspekcje KNF. Nieprawidłowości te znalazły
odzwierciedlenie w zawiadomieniu o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
złożonym przez KNF w dniu 23 marca 2015 r. do prokuratury, tj. organu
dysponującego – w odróżnieniu od KNF – uprawnieniami
dochodzeniowo–śledczymi. Postępowanie karne w sprawie SBRzR jest
prowadzone przez Prokuraturę Apelacyjną w Warszawie – sygnatura akt AP VI Ds. 41/15.
KNF po odrzuceniu programu postępowania naprawczego opracowanego przez
zarząd banku, z dniem 11 sierpnia 2015 r. ustanowiła w SBRzR zarząd
komisaryczny. W przygotowanym programie poprzedni zarząd ukrył
występujące w banku ryzyko i nie przedstawił adekwatnych środków
zaradczych, mogących wpłynąć na trwałą poprawę sytuacji
ekonomiczno–finansowej banku. Jednocześnie sprawozdawczość przekazywana
do KNF przez poprzedni zarząd SBRzR nie odzwierciedlała rzeczywistej
sytuacji banku, a opinie biegłych rewidentów badających sprawozdania
finansowe SBRzR za 2013 r. i 2014 r. nie zawierały zastrzeżeń co do
prawidłowości przygotowanych przez władze banku sprawozdań finansowych.
Według ostatniego sprawozdania miesięcznego przekazanego przez poprzedni
zarząd SBRzR do KNF, na koniec czerwca 2015 r. bank miał wykazywać
łączny współczynnik kapitałowy na poziomie 12,44%, fundusze własne na
poziomie 408,6 mln złotych oraz dodatni wynik finansowy za I półrocze
2015 r. na poziomie 9,2 mln złotych.
Zarząd komisaryczny SBRzR, wykonując decyzję KNF, sporządził
sprawozdanie (historyczną informację finansową banku) według stanu na
dzień 10 sierpnia 2015 r. (tj. na dzień poprzedzający ustanowienie
zarządu komisarycznego) i poddał ją badaniu przez biegłego rewidenta. Z
ustaleń zarządu komisarycznego wynika, że bilans banku wykazywał na
dzień 10 sierpnia 2015 r. ujemne kapitały własne oraz odpisy na
należności od sektora niefinansowego w wysokości około 1,44 mld złotych
(wartość wszystkich należności od sektora niefinansowego wyniosła około
2,8 mld złotych). Poprzedni zarząd SBRzR dopuścił do nadmiernej
koncentracji kredytów, nie ujawniał pośrednich powiązań pomiędzy
finansowanymi przez bank kredytobiorcami i przyjmował jako podstawę
pomniejszeń podstawy tworzenia koniecznych rezerw na pokrycie ryzyka
kredytowego nieadekwatne zabezpieczenia. Skala koniecznych odpisów
spowodowała, że wskutek ich utworzenia aktywa banku spółdzielczego nie
wystarczają na pokrycie jego zobowiązań, co oznacza, że w świetle
obowiązujących przepisów prawa SBRzR posiada głęboko ujemne fundusze
własne i jest niewypłacalny. Informacja na temat wyników analizy została
przez zarząd komisaryczny SBRzR, jako emitenta obligacji notowanych na
rynku Catalyst, podana do publicznej wiadomości raportem bieżącym nr
7/2015 w dniu 12 listopada 2015 r., niezwłocznie po otrzymaniu opinii
biegłego rewidenta.
Biorąc pod uwagę zweryfikowane wyniki finansowe banku, w dniu 13
listopada 2015 r. KNF ogłosiła, że do dnia 19 listopada 2015 r. mogą
zgłaszać się banki zainteresowane udziałem w procesie sanacji SBRzR. W
uzgodnieniu z zarządem komisarycznym dwa banki zapoznały się z sytuacją
finansową SBRzR, ale ostatecznie żaden bank nie odpowiedział na
ogłoszenie KNF. W tej sytuacji nie jest możliwe przejęcie SBRzR przez
inny bank.
SBRzR podlegał obowiązkowi zrzeszenia w strukturze zrzeszenia Banku Polskiej Spółdzielczości SA (Banku BPS). Zgodnie z art. 19 ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających,
bank zrzeszający kontroluje zgodność działalności zrzeszonych banków
spółdzielczych z postanowieniami umowy zrzeszenia, przepisami prawa i
statutami, a w uzasadnionych przypadkach występuje do KNF o zastosowanie
środków nadzorczych. W przypadku SBRzR bank zrzeszający, tj. Bank BPS,
nie wnioskował do KNF o zastosowanie środków nadzorczych. Po
ustanowieniu zarządu komisarycznego bank zrzeszający, jak i będąca
ciałem opiniodawczym rada zrzeszenia, konsekwentnie odmawiały udzielenia
SBRzR finansowego wsparcia restrukturyzacji. Ponadto, w przypadku SBRzR
niewystarczająca okazała się kontrola właścicielska, w szczególności ze
strony rady nadzorczej oraz członków spółdzielni.
W zaistniałej sytuacji jedynym rozwiązaniem wynikającym z przepisów
prawa i standardów unijnych stało się zawieszenie działalności SBRzR
oraz wystąpienie przez KNF do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości
niewypłacalnego banku spółdzielczego, co stanowi formalną przesłankę do uruchomienia wypłat środków gwarantowanych z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG).
Ujawniona w wyniku działań nadzorczych sytuacja finansowa SBRzR była
systematycznie, w miarę dokonywania ustaleń, omawiana na posiedzeniach
Komitetu Stabilności Finansowej (KSF), w skład którego oprócz
Przewodniczącego KNF, wchodzą: Minister Finansów, Prezes Narodowego
Banku Polskiego (NBP) i Prezes Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG).
Zgodnie z ustawą o BFG, gwarantowane środki są wypłacane przez
BFG w terminie 20 dni roboczych liczonych od dnia złożenia wniosku o
ogłoszenie upadłości banku spółdzielczego. W całości gwarantowane są
przez BFG depozyty łącznie do równowartości w złotych 100 000 euro,
niezależnie od liczby rachunków posiadanych przez deponenta w danym
banku. W przypadku rachunku wspólnego każdemu ze współposiadaczy
przysługuje odrębny limit środków gwarantowanych.
Szczegółowe informacje na temat systemu gwarantowania depozytów są dostępne w serwisie internetowym BFG.
W ocenie KNF czynnikiem wspierającym w najbliższej przyszłości
bezpieczeństwo i stabilność banków spółdzielczych jest powstanie przy
zrzeszeniach, w oparciu o ustawę z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie
ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i
bankach zrzeszających oraz niektórych innych ustaw, systemów ochrony
instytucjonalnej (IPS), co w szczególności pozwoli na zwiększenie
efektywności wewnątrzzrzeszeniowych systemów kontroli wewnętrznej oraz
systemów jednolitego zarządzania ryzykiem kredytowym przez wszystkich
członków zrzeszenia.
Komisja Nadzoru Finansowego