W dobie internetu i możliwości zarejestrowania firmy bez wychodzenia z domu może pojawić się pytanie, czy przedsiębiorcą może zostać także osoba niepełnoletnia. Wbrew pozorom odpowiedź na to pytanie wcale nie jest jednoznaczna.
Wątpliwości co to tego, czy osoba, która nie ukończyła 18 lat może posiadać status przedsiębiorcy wynikają z tego, że żaden przepis wyraźnie nie odnosi się do tego faktu.
Przepisy dotyczące działalności gospodarczej stanowią jedynie, że przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, która ma zdolność prawną i prowadzi działalność we własnym imieniu. Warto tutaj sprecyzować, czym jest "zdolność prawna", a czym "zdolność do czynności prawnych".
Zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych
Zdolność prawną posiada każdy człowiek od chwili urodzin, aż do śmierci. Zdolność ta oznacza po prostu możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków, czyli na przykład bycie właścicielem rzeczy lub spadkobiercą.
Od tego pojęcia należy odróżnić zdolność do czynności prawnych, która zależy m.in. od wieku osoby fizycznej. Tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może samodzielnie zawierać umowy i zaciągać różnego rodzaju zobowiązania. Ograniczoną zdolność uzyskuje się w chwili ukończenia 13 lat, a pełna zdolność do czynności prawnych jest nabywana wraz z osiągnięciem pełnoletniości, czyli wieku 18 lat (według ogólnej zasady pełnoletniość osiąga się też przez zawarcie związku małżeńskiego).
Czy małoletni może prowadzić firmę?
Żadna regulacja nie stanowi wprost, że przedsiębiorca musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. W praktyce jednak jest to niezbędne, aby samodzielnie uczestniczyć w obrocie gospodarczym i dokonywać wszelkich czynności prawnych.
Jeżeli firmę prowadziłaby osoba niepełnoletnia, na każdą czynność przez nią wykonywaną (m.in. zawieranie umów handlowych) musieliby wyrażać zgodę przedstawiciele ustawowi, czyli najczęściej rodzice. Czasami byłaby potrzebna również zgoda sądu na dokonanie takich czynności (w przypadku gdyby to były tzw. czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu). Przedstawicielstwo rodziców musiałoby obejmować dokonywanie wszelkich czynności handlowych oraz czynności przed sądami i innymi organami, także podatkowymi.
A więc osoba pomiędzy 13 a 18 rokiem życia teoretycznie może być przedsiębiorcą, bo nie zabrania tego żaden przepis, ale w praktyce byłoby to jednak trudne i uciążliwe. Zwłaszcza dla kontrahentów, którzy musieliby się upewniać, że rodzice wyrażają zgodę na każdą czynność dokonywaną przez nieletniego właściciela firmy.
Uwaga:
Osoba niepełnoletnia, ograniczona w zdolności do czynności prawnych, może sama potwierdzić ważność zaciąganych przez siebie zobowiązań po uzyskaniu pełnoletności. Dlatego można wyobrazić sobie sytuację, że firmę zakłada np. 17-latek, który przez kilka miesięcy korzysta z pomocy rodziców (jako swoich przedstawicieli ustawowych), a po ukończeniu 18 lat sam działa już samodzielnie i potwierdza wcześniej zawarte umowy.
Gdy małoletni odziedziczy firmę
Mając na uwadze powyższe trudności praktyczne można stwierdzić, że generalnie przedsiębiorcą może być osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli pełnoletnia.
Eksperci wymieniają jednak ważne wyjątki od tej zasady. Pierwszym wyjątkiem jest dziedziczenie działalności gospodarczej przez osobę małoletnią. W takiej sytuacji osoba niepełnoletnia, która dostała firmę w spadku powinna:
-
Zarejestrować działalność w CEIDG na swoje nazwisko.
-
Przeprowadzić postępowanie spadkowe, którego skutkiem będzie nabycie spadku zawierającego środki trwałe i wyposażenie należące wcześniej do majątku firmy zmarłego. Na przyjęcie spadku przez nieletniego musi wyrazić zgodę jego przedstawiciel ustawowy (rodzic).
-
Przejąć ewentualne zobowiązania zmarłego przedsiębiorcy.
Po podjęciu powyższych kroków małoletni staje się przedsiębiorcą, ale w jego imieniu działać musi albo przedstawiciel ustawowy, czyli najczęściej rodzic, albo ustanowiony do tego celu pełnomocnik. Oczywiście po osiągnięciu pełnoletniości spadkobierca może mógł prowadzić firmę samodzielnie.
Drugim wyjątkiem obok dziedziczenia przedsiębiorstwa jest sytuacja, gdy osoba poniżej 18 lat otrzymuje firmę w ramach darowizny. Wówczas sąd opiekuńczy (po zbadaniu konkretnych okoliczności) powinien wyrazić zgodę na przejęcie firmy przez małoletniego, który do uzyskania samodzielności może działać przez przedstawiciela lub pełnomocnika.
