W imię kamieni szlachetnych ludzie gotowi są do największych poświęceń i największych zbrodni... Czym są tak naprawdę te kamienie i co sprawia, że budzą w ludziach aż tak wielką pasję? Kamienie szlachetne to po prostu minerały (lub niekiedy substancje pochodzenia organicznego – jak w przypadku pereł lub bursztynu), które zwykle wykorzystywane są do wyrobu ozdób. O ich „szlachetności” zaś decyduje jednocześnie kilka czynników: rzadkość występowania, twardość – mierzona w 10-stopniowej skali Mosha (gdzie 1 to talk, a 10 – diament) oraz piękna barwa i wysokie walory estetyczne. No i oczywiście dochodzi owo tajemnicze „coś” – legenda, tajemnicza historia, wielka miłość lub zbrodnia ukryte w milczącej pamięci kamienia.
Naturalne kamienie szlachetne występują wraz z innymi minerałami w skałach litych lub okruchowych. Skały te zbudowane są z jednego lub wielu minerałów i mogą być zaliczane do trzech głównych grup genetycznych: skał magmowych, osadowych lub metamorficznych. Powstają one w wyniku ciągłych i powtarzających się procesów geologicznych. Występujące w tych skałach minerały o walorach kamieni szlachetnych i ozdobnych mogą być łatwo dostępne na powierzchni Ziemi lub też znajdować się w głębi skorupy ziemskiej. Niektóre kamienie szlachetne spotyka się w osadach rzecznych, jeziornych lub morskich.
Kiedy już człowiek nauczył się je odnajdować i wydobywać z nich ich piękno – poprzez odpowiednią obróbkę, od razu stały się one zewnętrzną oznaką zamożności, władzy, przynależności do danej wspólnoty czy wreszcie przedmiotem kultu i magii. Władza i bogactwo, doprawione szczyptą ezoteryki – a wszystko to zamknięte w niewielkich kamieniach... juz samo to musiało budzić i budzi do tej pory wielkie emocje. Przyjrzyjmy się więc najbardziej znanym kamieniom szlachetnym – czym się charakteryzują i co sprawia, że ludzie tracą dla nich głowę?
Diamenty
Niewątpliwie palma pierwszeństwa należy się diamentom. Ta krystaliczna odmiana węgla to najtwardszy materiał na świecie. Jego nazwa pochodzi od greckiego adamas – „niezniszczalny, niepokonany”. Stara legenda hinduska głosi, że diament powstaje z pięciu elementów: wody, ziemi, nieba, powietrza i energii. Stąd jego moc i niezwykłe właściwości. O wyjątkowości diamentów wśród innych minerałów decyduje fascynująca gra świateł. Diament niezwykle silnie załamuje światło, a także bardzo silnie je rozszczepia – stąd jego niezwykły blask.Diamenty dotarły do Europy z Indii, gdzie wydobywano je ze żwirów i piasków rzecznych. Dużo później odkryto złoża w Afryce i stąd wydobywa się je do dziś. Znacząca ilość diamentów pochodzi również z USA i Izraela. Jednak najpiękniejsze okazy diamentów wydobyto, jak do tej pory, właśnie w Indiach. W Europie diamenty stały się modne dopiero w XII wieku, kiedy zaczęły napływać ze Wschodu w większych ilościach, w okresie wojen krzyżowych. Aż do XVI stulecia nie ceniono ich jednak bardziej niż kryształy górskie. Na królewskich insygniach błyszczały raczej rubiny i szmaragdy. Stopniowo jednak poszerzała i utrwalała się opinia o absolutnej piękności i trwałości diamentów. Obrosły one także mnóstwem legend – uważane są za najpotężniejsze kamienie, mogące pełnić rolę śmiertelnych posłańców. Zdobyte uczciwą drogą, pełniły funkcję swoistych talizmanów szczęścia. Skradzione – ściągały na swych właścicieli wszelkie możliwe plagi. To właśnie wśród diamentów jest najwięcej „przeklętych” klejnotów. Do najbardziej znanych należą m.in. słynny Koh-i-Noor (Góra Światła), Regent czy diament Hope’a. Historia tych kamieni to zaskakująco tragiczne losy ich kolejnych właścicieli, z których wielu zginęło, nie mogąc rozstać się z ulubionym klejnotem.
Rubiny
Kolejnym kamieniem szlachetnym jest rubin, zwany królem kamieni szlachetnych. Ojczyzną rubinu, według legend, były gorące morza, a barwa czerwona miała być oznaką dojrzałości tego klejnotu, gdyż w latach swej „mineralnej młodości” kamień ten był barwy białej. Słowo rubin pochodzi z łaciny – od przymiotnika „rubens”, czyli czerwony. Krwistoczerwona barwa klejnotu sprawia, że jest zarówno symbolem głębokiej miłości, jak i siły i walki – to kamień bogów wojny. Talizmany z rubinem w oprawie z żelaza nosili rzymscy żołnierze.Najsłynniejsze rubiny pochodzą z Birmy i Sri Lanki (dawny Cejlon), a także z Indii. Najbardziej cenione są te o głębokiej krwistej barwie, czysto czerwone, z lekkim odcieniem purpurowym lub niebieskawym (tzw. czerwień krwi gołębia). Tę właściwość posiadają rubiny birmańskie.
Rubiny „czystej wody” osiągają ceny diamentów. Szczególnie ceniony jest rubin zwany gwiaździstym, który ma w swojej strukturze mineralogicznej wrostki rutylu (tlenku tytanu), sprawiające wrażenie obecności wewnątrz kamienia błyszczącej sześcioramiennej gwiazdy.
Rubiny dużych rozmiarów i jednocześnie wysokiej jakości są niezwykle rzadkie. Do tych najbardziej znanych i najpiękniejszych należą Edwardes Ruby, mający 167 karatów (Muzeum Brytyjskie w Londynie), Rosser-Reeves o wadze 138,7 karata, będący rubinem gwiaździstym (Muzeum Historii Nauk Przyrodniczych w Nowym Jorku) oraz gwiaździsty rubin De Longa (znajdujący się w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej).
Szmaragdy
Zielony szmaragd – dziwnym trafem ten piękny minerał, będący amuletem wyznawców islamu i świętym kamieniem Indian południowo-amerykańskich, w Europie w czasach średniowiecza uważany był za kamień diabelski, przesycony nienawiścią i przynoszący nieszczęścia i zgubę... Dziś wierzy się, że jego zielona barwa wpływa kojąco, wzmacnia nerwy, łagodzi podrażnienia, albowiem jest to barwa otaczającej nas przyrody. Ma działać też leczniczo na narząd wzroku.Jego nazwa wywodzi się od greckiego smaragdos i oznacza po prostu zielony kamień. Ta charakterystyczna barwa wywołana jest domieszkowymi jonami chromu. Szmaragd, spośród wszystkich znanych kamieni szlachetnych, zawiera najliczniejszy i najbardziej efektowny zespół inkluzji. Najbardziej znaczące złoża szmaragdów występują w Kolumbii. W północnej części tego kraju znajdują się sztolnie pamiętające jeszcze czasy Inków. Drugim co do wielkości producentem szmaragdów jest Brazylia. Szmaragdy brazylijskie, w odróżnieniu od kolumbijskich, są przeważnie żółtawozielone i stosunkowo czyste. Inne złoża znajdują się w Zimbabwe, Afryce Południowej i na Uralu. Znaczenie historyczne mają złoża w Górnym Egipcie, pamiętające czasy Kleopatry.
Także wśród tego minerału jest kilka prawdziwych gwiazd, które zasłużyły na własne imię i specjalne miejsce w historii. Jest wiele słynnych szmaragdów, które nie zostały pocięte i stoją w muzealnych gablotach na wystawie. Największym z nich jest Książę Devonshire sześciościenny graniastosłup, wysoki na 6 cm, o średnicy 5 cm, ważący 1 383.95 karata. Inne to Patricia, Mogul lub Gahala. Spośród kamieni oprawionych, najsłynniejsza jest Korona Andów – złota korona ważąca ponad pół kilograma, w którą wprawiono ponad 453 szmaragdy, pochodzące ze skarbca Inków. Największy szmaragd umieszczony w koronie ważył 45 karatów, z jej sklepienia wisiało 17 kamieni oszlifowanych w kształt łzy. Wszystkie szmaragdy umieszczone w koronie ważyły w sumie 1500 karatów.
Szafiry
I wreszcie błękitny szafir – ulubiony kamień Wschodu, czczony jako symbol zaklętej mądrości i skarbnica wiedzy wszelakiej. Kamień magiczny czarnoksiężników i wróżbitów, w seansach spirytystycznych służył jako pomost łączący medium ze światem zmarłych, gdyż wierzono, że duchy preferują kolor niebieski. To także największy przyjaciel zakochanych. Powiedzenie „szafirowe niebo” i etymologia słowa „sapphirus” (gr. niebieski) to jakby jednoznaczne stwierdzenie, że szafiry to kamienie o barwie błękitnej. A przecież istnieją również szafiry żółte, zielone, fioletowe, pomarańczowe, a nawet czarne. Jednak właśnie niebieskie cieszą się największą popularnością w jubilerstwie, a najbardziej cenione są te, które pochodzą z Indii, o niepowtarzalnym odcieniu „błękitu kaszmirskiego”. Barwy i odcienie szafirów wynikają z obecności w ich strukturze niewielkich domieszek tytanu i żelaza. Trójwartościowe żelazo daje zabarwienie żółte, żelazo dwuwartościowe – zielone, wanad – fioletowe, chrom – różowe.Do najsłynniejszych szafirów należą Gwiazda Indii o masie 536 karatów, czyli ok. 10 dag – jest to największy wydobyty do tej pory szafir gwiaździsty. Inne dwa wspaniałe klejnoty – Gwiazda Edwarda i Stuart – zdobią koronę brytyjską.
Opisane powyżej cztery kamienie szlachetne są najbardziej znanymi przedstawicielami swojego rodzaju. To właśnie te klejnoty wywołują w ludziach najwięcej emocji. Miłośnicy kamieni szlachetnych mają jednak o wiele większy wybór – wśród ponad 3000 minerałów 50 to właśnie kamienie szlachetne. Ich kolekcjonowanie to pasja, ponieważ nie tylko podziwiamy ich piękno, ale jesteśmy skłonni przypisywać im właściwości magiczne. Nawet najmniejszy fragment bursztynu znaleziony na plaży może stać się amuletem na całe życie. To właśnie obdarzanie kamieni niezwykłymi cechami sprawia, że nie można obok nich przejść obojętnie, a zbieranie ich wykracza daleko poza zwykłe kolekcjonerstwo. Niezwykła historia tych najbardziej znanych dodatkowo sprawia, że piękny kamień nie jest tylko ozdobną błyskotką. To fragment ludzkich dziejów, element historii i kultury, nośnik pamięci Ziemi. Niezależnie od tego, czy jest to rzadki okaz diamentu, czy krzemień pasiasty spod Sandomierza, a może ametyst znaleziony podczas spaceru w Sudetach – każdy może stać się początkiem pięknej historii...
Tekst Agnieszka Piwko / www.pb.info.pl
Źródło:
