Już wkrótce pracownicy przebywający na zwolnieniu lekarskim muszą liczyć się z bardziej rygorystycznymi kontrolami. Projekt nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa (UD114) przewiduje doprecyzowanie zasad oraz rozszerzenie kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i pracodawców w tym zakresie. Wyjaśniamy, co zmieni się dla osób na L4, i jak będą wyglądać nowe kontrole.
Aktualnie zasady przeprowadzania kontroli zwolnień lekarskich reguluje rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Po zmianach przepisy zostaną przeniesione bezpośrednio do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. I tu warto zwrócić uwagę na zmiany, które wpłyną na sytuację osób chorujących i przebywających na L4.
Nowa definicja pracy zarobkowej i aktywności niezgodnej z celem L4
Po wejściu w życie nowych przepisów pracownik straci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia, jeśli w jego trakcie będzie:
- wykonywał jakąkolwiek pracę zarobkową (niezależnie od podstawy prawnej zatrudnienia, z wyjątkiem incydentalnych czynności wynikających z nagłych okoliczności),
- podejmie działania, które mogą utrudniać lub przedłużać proces leczenia i rekonwalescencji.
|
Projekt nowelizacji ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, art. 17 ust. 1a-1b. 1a. Pracą zarobkową, o której mowa w ust. 1 pkt 1, jest każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. Istotną okolicznością nie może być polecenie pracodawcy. 1b. Aktywnością niezgodną z celem zwolnienia od pracy, o której mowa w ust. 1 pkt 2, są wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia, lub rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. |
Co ważne to, ustawodawca wskazuje, że za takie działania nie będą uznawane zwykłe czynności życia codziennego, np. zakupy spożywcze. Projekt zakłada także możliwość łączenia pracy u różnych pracodawców – np. wykonywania lekkiej pracy biurowej w czasie zwolnienia od pracy fizycznej – pod warunkiem że pracownik sam wystąpi z takim wnioskiem, a charakter pracy na to pozwala.
Większe uprawnienia ZUS i pracodawców
Kontrole będą mogły być prowadzone nie tylko przez ZUS, ale również przez płatników zasiłków – i to już na etapie wypłaty wynagrodzenia chorobowego. To istotna zmiana, gdyż dotychczas brakowało skutecznych narzędzi weryfikacji w tym okresie. Projektowane przepisy przewidują również, że ZUS zyska prawo do kontroli osób korzystających ze świadczeń chorobowych już po ustaniu zatrudnienia. Sama kontrola będzie mogła odbywać się w miejscu zamieszkania, pobytu, pracy czy prowadzenia działalności gospodarczej, a w wyjątkowych przypadkach – także w innych lokalizacjach.
Wszystkie ustalenia znajdą się w protokole, do którego ubezpieczony będzie mógł zgłosić zastrzeżenia w ciągu 7 dni od doręczenia.
Nadużycia w zwolnieniach lekarskich uzasadnieniem do zaostrzenia przepisów
Według statystyk ZUS tylko w pierwszym półroczu 2025 r. przeprowadzono ponad 227 tys. kontroli zwolnień lekarskich. W ich wyniku:
- • wstrzymano wypłatę 14,8 tys. świadczeń na łączną kwotę 22,2 mln zł,
- • obniżono zasiłki po ustaniu zatrudnienia o 128,3 mln zł,
- • łącznie odzyskano ponad 150 mln zł nienależnie pobranych świadczeń.
Dane te pokazują skalę nadużyć i stanowią jeden z głównych argumentów resortu pracy za zaostrzeniem przepisów.
