Wskaźnik WIBOR jest podstawą wyliczania oprocentowania w setkach tysięcy umów kredytowych. Jego epoka wkrótce się skończy i zastąpi go inny indeks – WIRON. Wyjaśniamy, kiedy to nastąpi i czym różnią się oba mierniki.
„WIBOR plus marża” – taką konstrukcję miała przez lata większość kredytów hipotecznych. Wskaźniki z rynku międzybankowego WIBOR i WIBID spotykaliśmy jako klienci banków także w innych okolicznościach. Stanowiły one punkt odniesienia do ustalania oprocentowania niektórych lokat terminowych, rachunków oszczędnościowych, kredytów dla przedsiębiorstw, a odwołania do indeksów nierzadko znajdowały się w bankowych regulaminach.
Epoka WIBOR-u właśnie się kończy. Od początku 2023 r. banki mają możliwość oferowania kredytów opartych na nowym wskaźniku – WIRON. Pierwsze kroki postawił już jeden z banków, proponując klientom hipotekę nowego typu. Będzie to jeden z pierwszych etapów serii zmian, które zakończą się zaprzestaniem publikowania starych indeksów. Podsumowujemy, co warto wiedzieć o następcy WIBOR.
ReklamaOd czego zależy zmienne oprocentowanie kredytów?
Znacząca część kredytów oferowanych przez banki w Polsce to produkty oparte na zmiennym oprocentowaniu. Zazwyczaj stawka jest sumą dwóch elementów:
- Marży ustalonej w umowie kredytowej, niezmiennej w wyznaczonym okresie.
- Stawki referencyjnej, która pełni rolę „odnośnika” do uśrednionej ceny wypożyczenia pieniądza na rynku.
Rolę stawki referencyjnej przez lata pełnił WIBOR. Obecnie jest on stosowany jako kluczowy wskaźnik referencyjnej stopy procentowej. Zostanie on jednak wkrótce zastąpiony przez nową konstrukcję.
Czym jest WIBOR?
Skrót WIBOR pochodzi od Warsaw Interbank Offered Rate (po polsku - stawka offer na warszawskim rynku międzybankowym). Jest ona wyliczana, w uproszczeniu, na podstawie oprocentowania pożyczek udzielanych pomiędzy bankami komercyjnymi. Rynek międzybankowy jest miejscem, gdzie banki mogą sięgnąć, gdy mają nadwyżki lub niedobór płynnych środków. Pożyczają pieniądze lub lokują pieniądze w innych instytucjach bankowych.
Na rynku lokat i pożyczek międzybankowych terminy (tzw. tenory) transakcji są zestandaryzowane. Najkrótszymi są transakcje jednodniowe, poczynając od O/N (czyli overnight, „na jedną noc” liczoną od dnia zawarcia transakcji do następnego dnia roboczego), a kończąc na 12M (na dwanaście miesięcy). Terminom tym odpowiadają średnie stawki dla lokat i pożyczek prezentowane w postaci wskaźników WIBID i WIBOR. WIBOR 3M ma zatem odzwierciedlać proponowane na rynku międzybankowym warunki pożyczki na 3 miesiące.
Kto ustala stawkę WIBOR?
Nad procesem ustalania stawki WIBOR czuwa administrator wskaźnika, który posiada odpowiednie zezwolenie i jest nadzorowany przez Komisję Nadzoru Finansowego. Taką rolę pełni GPW Benchmark, spółka zależna Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Prawne ramy działania administratorów ustala Rozporządzenie BMR, akt przyjęty w 2018 r. przez Parlament Europejski i Radę UE narzucający zasady opracowywania wskaźników referencyjnych w krajach UE.
KNF w 2020 r. wydał GPW Benchmark zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze administratora wskaźnika. Sposób ustalania WIBOR-u jest zgodny z rozporządzeniem BMR.
Jak ustala się WIBOR?
W pierwszej kolejności stawka WIBOR powinna opierać się na warunkach transakcji zawartych pomiędzy bankami. „Fixing odbywa się w każdy dzień roboczy o 11.00. Zgłaszane są wtedy stopy procentowe dla pożyczek między bankami. Wyciąga się z nich średnią i to stanowi bazę dla stawki WIBOR” – wskazuje Związek Banków Polskich.
W praktyce proces jest bardziej skomplikowany. Rozporządzenie BMR przewiduje, że jeśli takich transakcji nie zawarto, sięga się po kolejne źródła danych - operacje z podmiotami niebankowymi, a następnie tzw. kwotowania banków uczestniczących w panelu (9 banków aktywnych na rynku międzybankowym).
Kwotowania to rodzaj „wyceny” przed wykonaniem usługi. W jednym ze scenariuszy wyliczania wskaźnika do obliczania stawki stosuje się kwotowania wiążące banków, czyli warunki, na jakich są one gotowe dokonać transakcji. Gotowość oznacza obowiązek zawarcia transakcji w wyznaczonym oknie czasowym.
Jakie wady ma wskaźnik WIBOR?
Wskaźnik WIBOR spełnia wymagania rozporządzenia BMR, a proces jego ustalania jest nadzorowany. Dla dłuższych niż jeden dzień terminów rzadko bazuje jednak na transakcjach pomiędzy bankami, a częściej na kolejnych krokach w procedurze (tzw. danych pośrednich i kwotowaniach instytucji). Wynika to ze specyfiki sytuacji na rynku międzybankowym, gdzie nie ma obecnie zapotrzebowania na dłuższe transakcje.
Konstrukcja wskaźnika powoduje także, iż „sięga on w przyszłość”. Ustalając warunki wypożyczenia środków na kilka miesięcy, banki biorą pod uwagę przewidywania, co do zmian w otoczeniu, w tym zmiany stóp procentowych NBP. Skutki w ostatnich miesiącach dostrzegali wielokrotnie kredytobiorcy – WIBOR 3M i 6M rosły w oczekiwaniu na podwyżki stóp, zanim jeszcze do nich doszło.
Dlaczego WIBOR ma zostać zastąpiony innym wskaźnikiem?
Reforma wskaźników referencyjnych w Polsce ma podążać śladem zmian zachodzących na innych rynkach. Indeksy mają bazować na transakcjach jednodniowych, najczęściej zawieranych na rynku. Nowy wskaźnik ma być zatem w większym stopniu oparty na danych transakcyjnych. Takie podejście stosowane jest już np. w indeksie SARON, od którego uzależnione jest oprocentowanie kredytów we frankach szwajcarskich.
Co to jest WIRON?
Wskaźnik WIRON opiera się na warunkach rzeczywiście wykonanych depozytowych transakcji jednodniowych (overnight). Nazwa indeksu pochodzi od Warsaw Interest Rate Overnight.
Administrator indeksu (GPW Benchmark) wylicza go na podstawie szerszego zakresu transakcji, nie tylko międzybankowych. Metoda uwzględnia m.in. ważenie transakcji wolumenem i odrzucenie wartości skrajnych. Szczegółowy opis metodologii znaleźć można na stronie GPW Benchmark.
Dla okresów dłuższych niż jeden dzień wskaźnik ustalany jest w oparciu o, w uproszczeniu, mechanizm procentu składanego dla odczytów wstecz. Przykładowo, dla okresu trzymiesięcznego składa się stawki jednodniowe z ostatnich trzech miesięcy. Efektem takiego podejścia jest ważna cecha – wskaźnik odzwierciedla przeszłe warunki transakcji, a nie oczekiwania uczestników rynku dotyczące przyszłości.
Czy WIRON jest zawsze niższy niż WIBOR?
Różnice w konstrukcji wskaźników WIBOR i WIRON powodują, że obecnie nowszy indeks jest niższy niż starszy. Istotne jest nie tylko oparcie się na innym okresie i typie transakcji, ale także składany charakter stawek innych niż jednodniowe. WIRON 3M w ostatnim czasie „doganiał” stopniowo aktualny poziom oprocentowania transakcji jednodniowych, uwzględniając jeszcze stawki panujące przed kilkoma miesiącami.
Warto podkreślić, że gdy stopy procentowe zaczną spadać, wskaźnik WIBOR zareaguje szybciej (przypomnijmy, „sięga w przyszłość”) niż WIRON bazujący na odczytach historycznych.
Kiedy WIBOR zniknie z rynku?
Zgodnie założeniami wypracowanymi przez Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. Reformy Wskaźników Referencyjnych działający przy KNF zaprzestanie publikacji WIBOR-u nastąpi prawdopodobnie na początku 2025 roku. Będzie to ostatni etap zmian.
Zanim to nastąpi, banki będą mogły oferować kredyty bazujące na wskaźniku WIRON (od początku 2023 r.). W okresie przejściowym obie stawki mogą być wykorzystywane równolegle, ale deklaracje banków wskazują, że raczej będą się one decydować najpierw na wycofanie kredytów „wiborowych”, a potem wprowadzenie nowych konstrukcji. Takie podejście potwierdził PKO BP, a później także ING Bank Śląski, który już rozpoczął oferowanie kredytów ze zmiennym oprocentowaniem bazującym na WIRON oraz Bank Millennium i BNP Paribas Bank.
Jak będzie działać zmiana na WIRON w starych umowach kredytowych?
„Zastąpienie WIBOR-u w relacji z danym klientem będzie następowało albo zgodnie z postanowieniami umowy, albo na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów, które najprawdopodobniej wskaże WIRON jako zamiennik WIBOR-u. Do rozpoczęcia procesu zamiany dojdzie jednak dopiero wtedy, gdy administrator bądź KNF oficjalnie ogłoszą zamiar likwidacji WIBOR” – informuje w specjalnym serwisie poświęconym reformie Związek Banków Polskich.
Dziś nie wiemy jeszcze, czy przy przejściu na nowy wskaźnik zastosowany zostanie dodatkowy element „wygładzający” przeskok pomiędzy stawkami – tzw. spread korygujący. Opcję takiej korekty przewiduje rozporządzenie BMR, ale zasady jej realizacji określi minister odpowiedzialny za obszar finansów.
Zobacz także: WIRON - wszystko co powinieneś wiedzieć o nowym wskaźniku
