Indywidualne konta emerytalne (IKE) – zgodnie z definicją ustawową IKE to: „wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego, wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską lub wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, wyodrębniony rachunek bankowy w banku, prowadzone na zasadach określonych ustawą, a w zakresie w niej nieuregulowanym – na zasadach określonych w przepisach właściwych dla tych rachunków i rejestrów”. IKE umożliwiają gromadzenie dodatkowych oszczędności na starość w ramach III filaru. Środki na nich gromadzone mogą być inwestowane zgodnie z sugestiami posiadaczy konta (głównie w przypadku IKE w biurze maklerskim). Można posiadać tylko jedno IKE, zaś małżonkowie nie mają prawa do założenia wspólnego konta.
IKE w banku – najbezpieczniejsza i najmniej rentowna forma oszczędzania. Oszczędzający zakłada rachunek w banku, na który (systematycznie) wpłaca pieniądze. Zysk z inwestycji wynosi średnio 4–6%. W dniu 30.06.2007 r. IKE można było założyć m.in. w następujących bankach: PKO Bank Polski SA, Bank BPH SA, BRE Bank SA, Bank Millenium SA, Bank Gospodarki Żywnościowej SA, Gospodarczy Bank Wielkopolski SA, Bank Polskiej Spółdzielczości SA, Fortis Bank Polska SA. Przykłady IKE w banku – IKE BGŻ (IKE w formie rachunku oszczędnościowego z gwarancją minimalnego oprocentowania. Klient decyduje, jakie kwoty będzie wpłacał na IKE i z jaką częstotliwością. Nadwyżki wpłat można lokować na oprocentowanych lokatach. BGŻ dołącza do IKE pakiet usług assistance (program pomocy medycznej dla posiadacza konta i jego rodziny), IKE – rachunek oszczędnościowy w Fortis Bank Polska SA (3,8% oprocentowania, wpłaty na rachunek można dokonywać w dowolnym okresie i w dowolnej wysokości), IKE – Fortis FIO (aktywa mogą być lokowane w dwa subfundusze – akcji i stabilnego wzrostu. Subfundusz akcji umożliwia lokowanie 70–100% aktywów w akcje i pokrewne oraz 0–30% w instrumenty dłużne. Subfundusz stabilnego wzrostu umożliwia inwestowanie 60–90% środków w dłużne instrumenty oraz 10–40% w akcje i pokrewne. W ramach IKE – Fortis FIO proponuje się klientom inwestycyjne plany modelowe, w których struktura portfela inwestycyjnego dostosowana jest do wieku posiadaczy konta. Plan 20 – przeznaczony dla osób do 35. roku życia, przewiduje lokowanie 70% środków w subfundusz akcji i 30% w subfundusz stabilnego wzrostu; Plan 30 – dla osób w wieku 35 do 40 lat – przewiduje lokowanie 50% środków w subfundusz akcji i 50% w subfundusz stabilnego wzrostu; Plan 40 – dla osób w wieku 40 do 50 lat, przewiduje lokowanie 30% środków w subfundusz akcji i 70% w subfundusz stabilnego wzrostu; Plan 50 – dla osób w wieku powyżej 50 lat – przewiduje lokowanie 100% środków w subfundusz stabilnego wzrostu); IKE BPH z funduszami inwestycyjnymi (umożliwia lokowanie środków w Subfunduszach: Obligacji, Stabilnego Wzrostu, Aktywnego Zarządzania, Akcji. Plany inwestycyjne oferowane klientom to: IKE dynamiczne – 70% subfundusz akcji, 30% subfundusz stabilnego wzrostu; IKE zrównoważone – 70% subfundusz aktywnego zarządzania, i 30% subfundusz stabilnego wzrostu; IKE stabilne – 70% subfundusz obligacji i 30% subfundusz stabilnego wzrostu, IKE modelowe – inwestycje dopasowane do wieku posiadacza konta i jego preferencji inwestycyjnych).
IKE w funduszu inwestycyjnym otwartym lub specjalistycznym otwartym – jednostka ma możliwość wyboru funduszy inwestycyjnych, które znajdą się w jej portfelu inwestycyjnym. Może przenosić środki między poszczególnymi funduszami zarządzanymi przez to samo towarzystwo (określona liczba przeniesień jest bezpłatna). Zysk zależy od podejmowania właściwych decyzji inwestycyjnych, czasami w bardzo krótkim okresie. Fundusze inwestycyjne działają dla zysku i zarabiają na opłatach za zarządzanie środkami. Zatem im wyższa rentowność inwestycji, tym większa podstawa naliczenia wynagrodzenia firmy zarządzającej. W dniu 30 czerwca 2007 r. IKE można było założyć m.in. w następujących otwartych funduszach inwestycyjnych: AIG TFI SA, TFI Allianz Polska, BPH TFI SA, ING TFI SA, Millennium TFI SA, Skarbiec TFI SA, TFI PZU SA, Union Investment TFI SA, DWS Polska TFI SA, Legg Mason TFI SA.
IKE w podmiocie prowadzącym działalność maklerską – jednostka zawiera z instytucją umowę o świadczenie usług brokerskich, prowadzenie rachunku papierów wartościowych i rachunku pieniężnego służącego do jego obsługi. Oszczędzający ma możliwość współdecydowania, w jaki sposób będą inwestowane jego środki (wydaje zlecenia dotyczące sposobu inwestowania środków). Zysk zależy od podejmowania właściwych decyzji inwestycyjnych – im bardziej są one ryzykowne, tym większy potencjalny zysk, ale jednocześnie większe ryzyko poniesienia straty. Dobre rozwiązanie dla osób posiadających wiedzę na temat inwestycji giełdowych. W dniu 30.06.2007 r. IKE można było założyć w następujących biurach maklerskich: Biuro Maklerskie BISE SA, Bankowy Dom Maklerski PKO BP SA, Dom Maklerski BZ WBK SA, Dom Inwestycyjny BRE Banku SA.
IKE w towarzystwie ubezpieczeń na życie – umożliwia połączenie gromadzenia dodatkowych oszczędności na starość z ochroną ubezpieczeniową (polisa na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym). Składka dzielona jest na część inwestycyjną i ubezpieczeniową (oszczędzający musi wiedzieć, jaka część składki jest przeznaczona na ubezpieczenie, a jaka na inwestycje). Prawo do środków z części inwestycyjnej nabywa się w momencie nabycia uprawnień do emerytury, z części ubezpieczeniowej – w momencie ziszczenia ryzyka ubezpieczeniowego (w zależności od tego, co stanowiło przedmiot ubezpieczenia – np. w razie wypadku i inwalidztwa osoby ubezpieczonej). Posiadanie IKE w zakładzie ubezpieczeń umożliwia zabezpieczenie rodziny od ryzyka pogorszenia sytuacji materialnej na skutek nieszczęśliwej śmierci oszczędzającego, a dodatkowo daje mu swobodę inwestycyjną w lokowaniu środków przeznaczonych na emeryturę. W dniu 30.06.2007 r. IKE można było założyć m.in. w następujących towarzystwach ubezpieczeń na życie: TU Allianz Życie Polska SA, Commercial Union Polska TU Życie SA, Generali Życie TU SA, Nordea Polska TUnŻ SA, Uniqa TUnŻ SA, Skandia Życie TU SA, TUnŻ Skok SA, Nordea Polska TUnŻ, Finlife TUnŻ SA.
Instytucja finansowa – z nią pracodawca prowadzący pracowniczy program emerytalny podpisuje umowę o gromadzenie składek wpłacanych w imieniu pracowników oraz o zarządzanie nimi. Instytucja finansowa ewidencjonuje składki, realizuje wpłaty i wypłaty transferowe. Instytucją finansową mogą być: zakłady ubezpieczeń, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, fundusze inwestycyjne.
Instytucje, w których można założyć indywidualne konta emerytalne – IKE są oferowane przez określone ustawowo instytucje, takie jak: fundusze inwestycyjne otwarte lub specjalistyczne otwarte, podmioty prowadzące działalność maklerską, banki, towarzystwa ubezpieczeń na życie.
L
Likwidacja indywidualnego konta emerytalnego – jest możliwa, jednak w przypadku likwidacji konta przed nabyciem uprawnienia do wypłaty świadczenia oszczędzający traci prawo do ulgi podatkowej. Po zlikwidowaniu IKE nie można założyć nowego konta.
Likwidacja instytucji finansowej, która prowadzi IKE – instytucja finansowa, która ulega likwidacji, jest zobowiązana do przesłania ubezpieczonemu informacji o zaistniałej sytuacji. Oszczędzający może dokonać transferu środków do nowej instytucji lub jeśli nie jest zainteresowany ofertą żadnej z nich – wycofać środki. Musi jednak uwzględnić, że jeśli zlikwiduje konto – traci prawo do ulgi podatkowej.
Likwidacja pracowniczego programu emerytalnego – następuje w momencie likwidacji instytucji finansowej zarządzającej środkami, jeśli inna (tego samego rodzaju) nie przejmie jej zobowiązań; w momencie wypowiedzenia umowy przez instytucję finansową; w razie ogłoszenia upadłości/likwidacji pracodawcy, który prowadzi program, lub drastycznego spadku środków (poniżej wartości określonej w umowie zakładowej). Zlikwidowany program jest wykreślany z rejestru. Pracownicy są informowani o zaistniałej sytuacji i mogą zdecydować, gdzie chcą przenieść zgromadzone środki. Jeśli nie podejmą decyzji, pieniądze są im zwracane.
Limity lokacyjne – są ustalane odgórnie. Określają, jaki procent aktywów może być lokowany w poszczególne instrumenty finansowe, by ubezpieczeni mieli szansę na osiągnięcie zysku bez ponoszenia nadmiernego ryzyka. Środki mogą być inwestowane m.in. w: obligacje (bony emitowane lub gwarantowane przez NBP) Skarb Państwa, akcje spółek, depozyty i bankowe papiery wartościowe, akcje narodowych funduszy inwestycyjnych, certyfikaty inwestycyjne.
Limity wpłat na indywidualne konto emerytalne – w ciągu roku kalendarzowego można wpłacić na IKE maksymalnie 1,5-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w danym roku (w 2008 r. jest to kwota 4055,12 zł). Małoletni (16–18 lat) mogą wpłacić na IKE nie więcej, niż zarobili w danym roku kalendarzowym, pracując w oparciu o umowę o pracę. Ich również obowiązują górne limity wpłat. Nadpłaty składek są przekazywane posiadaczowi konta w sposób określony w umowie o prowadzenie IKE.
Limity wpłat do pracowniczych programów emerytalnych – w zakresie składki podstawowej jest to maksymalnie 7% wynagrodzenia, w zakresie składki dodatkowej – trzykrotność maksymalnych wpłat na IKE w skali roku.
M
Międzyzakładowa umowa emerytalna – zawierana w ramach pracowniczych programów emerytalnych między reprezentacją pracodawców a międzyzakładową reprezentacją pracowników. Jej treść pokrywa się z treścią zakładowej umowy emerytalnej (omówionej w dalszej części Vademecum).
N
Nadzór nad III filarem – środki gromadzone w III filarze nie są objęte gwarancją Skarbu Państwa (jak miało to miejsce w przypadku II filaru). Nad instytucjami oferującymi usługi w zakresie III filaru sprawowany jest jednak nadzór. Sprawują go: Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (kontroluje fundusze inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską), Komisja Nadzoru Finansowego (kontroluje m.in. banki).
Joanna Plak
Czytaj więcej:
Vademecum przezornego emeryta cz.1
Vademecum przezornego emeryta cz.2
Źródło:
