Obliczenia KNF potwierdziły, że na rynku bankowym coraz ważniejszą rolę mają duzi gracze. Spora koncentracja dotyczy np. sprzedaży kredytów mieszkaniowych.
Ile mamy w Polsce banków? Według danych Komisji Nadzoru Finansowego z sierpnia 2025 r. wówczas w naszym kraju działało 29 banków komercyjnych, 488 banków spółdzielczych oraz 34 oddziały instytucji kredytowych i banków zagranicznych. Banki komercyjne mimo swojej dość skromnej liczby, skupiają aż 90% aktywów całego sektora. To nie powinno dziwić biorąc pod uwagę skalę działania wielu banków spółdzielczych, które można określić mianem „bankowych mikrusów”.
Eksperci portalu RynekPierwotny.pl postanowili nieco bliżej przyjrzeć się strukturze polskiego sektora bankowego – ze szczególnym uwzględnieniem roli liderów. Ciekawe wydają się również dane na temat udziału największych bankowych graczy w rynku hipotecznym, ale tutaj trudniej o dokładne statystyki.
Nadzór finansowy obliczył ciekawe wskaźniki
Jedną z miar koncentracji sektorów (nie tylko sektora bankowego) jest tak zwany indeks Herfindahla-Hirschmana (HHI), który wykorzystuje się między innymi w prawie antymonopolowym. W swojej najnowszej prezentacji o sytuacji sektora bankowego KNF przypomina, że „wskaźnik Herfindahla-Hirschmana (suma kwadratów udziałów banków w aktywach sektora bankowego) jest miarą koncentracji rynku. Wskaźnik ten uwzględnia nie tylko liczbę podmiotów, ale również ich względną wielkość”. Jeżeli udziały rynkowe nie wyrażamy w postaci procentów, lecz liczb z przedziału do 100, to wskaźnik HHI wynosi 10 000 dla monopolu ((100 jako udział jedynej firmy)2= 10 000).
Poniższy wykres oprócz prezentacji zmian indeksu HHI informuje również, jak od grudnia 2020 r. do sierpnia 2025 r. zmieniał się wskaźnik „CR5 aktywa”. Ten łatwiejszy do zrozumienia indeks określa udział pięciu banków o najwyższej sumie aktywów w aktywach sektora. Warto zwrócić uwagę, że wskaźnik „CR5 aktywa” może pozostawać na niezmiennym poziomie, ale przetasowania w bankowym peletonie mimo tego czasem powodują wzrost lub spadek wskaźnika HHI. Eksperci RynekPierwotny.pl podkreślają, iż taka sytuacja była widoczna od grudnia 2024 r. do sierpnia 2025 r.
KNF: jest konkurencja, lecz koncentracja rośnie
Wspomniany wyżej wzrost wskaźnika HHI w bieżącym roku raczej nie zaskakuje. Na wykresie widzimy bowiem ciągły trend wzrostowy. Warto odnotować, że przed 2025 r. (od grudnia 2020 r. do grudnia 2024 r.) rósł również udział pięciu największych graczy rynkowych w aktywach sektora bankowego. Mowa o wzroście z 54,5% do 59,4%. Autorzy analizy przygotowanej przez nadzór finansowy wskazują jednak, że wciąż mamy do czynienia z rynkiem konkurencyjnym. Rzeczywiście, trudno znaleźć interpretacje wskaźnika HHI, które mówiłyby co innego dla przedziału wartości mniejszego niż 1000.
W przeszłości UOKiK przyjmował, że przy poziomie wskaźnika HHI z przedziału 1000 – 1800 można mówić o rynku umiarkowanie skoncentrowanym. Zaś powyżej wyniku 1800 istnieje prawdopodobieństwo tworzenia lub umacniania siły rynkowej połączonych przedsiębiorstw (zobacz: Odpowiedź prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów - na interpelację nr 13798 w sprawie poziomu konkurencyjności sektora bankowego w Polsce).
„Hipoteki”: PKO BP niekwestionowanym liderem
W nawiązaniu do prezentowanych informacji może nasuwać się pytanie o analogiczne statystyki, ale dotyczące np. udziału poszczególnych banków w sprzedaży nowych kredytów mieszkaniowych. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl przyznają, że temat faktycznie jest ciekawy, ale w jego przypadku trudniej o dokładne dane. Wątpliwości nie wzbudza fakt, że liderem rynku hipotecznego pozostaje PKO BP. Ten największy krajowy bank w komunikacie podsumowującym pierwszą połowę bieżącego roku poinformował o udziale w sprzedaży nowych „hipotek” na poziomie prawie 30%.
Udział obliczony dla całego portfela hipotecznego był niewiele mniejszy (ok. 26%), co wynika z długoletniej ugruntowanej pozycji PKO BP na krajowym rynku. Wyniki analizy Bankier.pl dotyczące IV kw. 2024 r. sugerują udział PKO BP w wartości sprzedaży nowych kredytów mieszkaniowych na poziomie 31%.
Wysoko uplasowały się również następujące instytucje: ING Bank Śląski (19%), Bank Pekao (13%), mBank (12%), Santander Bank Polska (10%), Bank Millennium (6%) oraz Alior Bank (4%). Jak widać, udział pięciu wiodących banków w sprzedaży „hipotek”, pod koniec minionego roku okazał się wysoki (ok. 85%). Spadek tego wskaźnika prawdopodobnie byłby korzystny dla konsumentów.
