W 2015 roku w Polsce zmniejszył się zasięg ubóstwa. Skrajna bieda dotyczy ok. 850 tys. polskich gospodarstw domowych, w których żyje ok. 2,3 mln osób. Sytuacja poprawia się, choć nieznacznie.
W 2015 roku zasięg ubóstwa skrajnego obejmował 6,5% gospodarstw domowych – podał GUS. W stosunku do 2014 roku odnotowaliśmy jego zmniejszenie o ok. 0,9 p. proc. Ubóstwo skrajne występuje wtedy, gdy dochód do dyspozycji na jedną osobę w gospodarstwie domowym jest mniejszy od 545 zł, w przypadku gospodarstw domowych 4-osobowych - gdy dochód ten dla całego gospodarstwa wynosi mniej niż 1472 zł miesięcznie.
| Zasięg ubóstwa w Polsce w latach 2008-2015 według przyjętych w danym roku granic ubóstwa | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rodzaj ubóstwa/rok | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| Ubóstwo relatywne | 17,60% | 17,30% | 17,40% | 16,90% | 16,30% | 16,20% | 16,20% | 15,50% |
| Ubóstwo ustawowe | 10,60% | 8,30% | 7,40% | 6,60% | 7,20% | 12,80% | 12,20% | 12,20% |
| Ubóstwo skrajne | 5,60% | 5,70% | 5,80% | 6,60% | 6,80% | 7,40% | 7,40% | 6,50% |
| Źródło: GUS, opracowanie Bankier.pl | ||||||||
Największy zasięg ubóstwa skrajnego występuje na wsiach – 11,3% wiejskich gospodarstw domowych sklasyfikowano jako skrajnie ubogie. Najmniejszy odsetek skrajnie ubogich odnotowano w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców – 1,1%. Ogółem średnia dla miast wynosi 3,5%.
| Zasięg ubóstw według grup społeczno-ekonomicznych (% gospodarstw domowych) | |
|---|---|
| Ogółem | 6,50% |
| Pracujący na własny rachunek | 3,10% |
| Emerytów | 5% |
| Pracowników | 5,60% |
| Rencistów | 10,70% |
| Rolników | 14,70% |
| Utrzymujących się z innych niezarobkowych źródeł | 17,90% |
| Źródło: GUS | |
W większym stopniu ubóstwo skrajne dotyczy rodzin wielodzietnych. Aż 18,1% gospodarstw domowych posiadających na utrzymaniu co najmniej 4 dzieci żyje w skrajnej biedzie. Dla gospodarstw z trójką dzieci odsetek ten wynosi 9%, a z dwójką – 4%. Wśród osób samotnie wychowujących dzieci zasięg ubóstwa skrajnego wynosi 6,5%.
Przeczytaj także
| Zasięg ubóstw według typów gospodarstw domowych (% gospodarstw domowych) | |
|---|---|
| Ogółem | 6,50% |
| Gospodarstwa 1-os. | 2,50% |
| bez dzieci na utrzymaniu | 1,60% |
| z 1 dzieckiem | 2% |
| z 2 dzieci | 4,00% |
| z 3 dzieci | 9,00% |
| z 4 lub większą liczbą dzieci na utrzymaniu | 18,10% |
| Matka lub ojciec z dziećmi na utrzymaniu | 6,50% |
| Źródło: GUS | |
Problem ubóstwa skrajnego zwykle dotyka gospodarstw domowych, które utrzymują się z innych niezarobkowych źródeł (17,9%). Są to gospodarstwa domowe, dla których podstawowym dochodem są świadczenia społeczne inne niż emerytury i renty.
| Zasięg ubóstwa skrajnego według klasy miejscowości zamieszkania | |
|---|---|
| Ogółem | 6,50% |
| Miasta razem | 3,50% |
| 500 tys. i więcej | 1,10% |
| 200-500 tys. | 2,2% |
| 100-200 tys. | 3,10% |
| 20-100 tys. | 4,60% |
| do 20 tys. | 5,40% |
| wieś | 11,30% |
| Źródło: GUS | |
Wśród emerytów zasięg ubóstwa skrajnego wynosi 5%, czyli dotyczy ok. 250 tysięcy osób. Wśród rencistów odsetek ten dwukrotnie wyższy i wynosi 10,7%. W gospodarstwach pracowniczych problem ubóstwa skrajnego dotyczy 5,6%, w gospodarstwach rolniczych - 14,7% a w gospodarstwach osób pracujących na własny rachunek tylko 3,1%.
Prawdopodobnie w 2015 roku odsetek skrajnie ubogich zmaleje m.in. na skutek wprowadzenia programu 500+. Być może spadnie nawet o połowę, czyli do poziomu ok. 3,2%. Ze statystyk GUS-u wynika, że w największym stopniu skrajna bieda dotyczy rodzin z dziećmi. Przyjmując, że rodzina z czwórką dzieci otrzyma w 2016 roku w sumie ok. 16 tys. zł, to kwota ta w praktyce podwoi ich dotychczasowy poziom dochodów.
Ubóstwo relatywne i ustawowe
Prócz poziomu ubóstwa skrajnego GUS wyróżnia jeszcze relatywną granicę ubóstwa i ustawową granicę ubóstwa.
Przeczytaj także
Granicę relatywnego ubóstwa wyznacza 50% przeciętnych wydatków ogółu gospodarstw domowych. Dla gospodarstwa 1-osobowego kwotą graniczną są 734 zł, a dla gospodarstw 4-osobowych – 1982 zł.
Granicę ubóstwa ustawowego wyznacza kwota uprawniająca do starania się o świadczenia z opieki społecznej. W przypadku 1-osobowych gospodarstw wynosi ona 634 zł, a w przypadku gospodarstw 4-osobowych – 2056 zł miesięcznie.
| Granice ubóstwa w 2015 roku w zł | ||
|---|---|---|
| Rodzaj ubóstwa/gospodarstwa | 1-os | 4-os (2+2) |
| Ustawowe | 634 | 2056 |
| Relatywne | 734 | 1982 |
| Skrajne | 545 | 1472 |
| Źródło: GUS, opracowanie Bankier.pl | ||
Zasięg ubóstwa relatywnego obejmuje 15,5% gospodarstw domowych, czyli ok. 2 mln rodzin. Odsetek ten, od 2014 roku, zmalał o 0,7 p. proc. a to przekłada się na ok. 150 tys. gospodarstw domowych.
Z kolei zasięg ubóstwa ustawowego wynosi 12,2%. Od 2014 roku nie uległ on zmianie. Przekłada się to na 1,6 mln gospodarstw domowych uprawnionych do świadczeń z pomocy społecznej. Warto odnotować, że zasięg ubóstwa ustawowego zależny jest tylko od wysokości progów dochodowych uprawniających do pomocy społecznej, a to oznacza, że można je zmniejszyć, np. poprzez ich podwyższenie - dlatego w mojej opinii jest to najmniej istotny wskaźnik.
Ryzyko ubóstwa – Polska na tle innych państw
| Odsetek gospodarstw domowych objętych ryzykiem ubóstwa w państwach UE w 2014 roku | |
|---|---|
| Państwo | Ogółem |
| Unia Europejska | 24,4 |
| Islandia | 11,2 |
| Norwegia | 13,5 |
| Czechy | 14,8 |
| Holandia | 16,5 |
| Szwecja | 16,9 |
| Finlandia | 17,3 |
| Dania | 17,9 |
| Słowacja | 18,4 |
| Francja | 18,5 |
| Luksemburg | 19,0 |
| Austria | 19,2 |
| Słowenia | 20,4 |
| Niemcy | 20,6 |
| Belgia | 21,2 |
| Malta | 23,8 |
| Wielka Brytania | 24,1 |
| Polska | 24,7 |
| Estonia | 26,0 |
| Litwa | 27,3 |
| Cypr | 27,4 |
| Portugalia | 27,5 |
| Irlandia | 27,6 |
| Włochy | 28,3 |
| Hiszpania | 29,2 |
| Węgry | 31,8 |
| Łotwa | 32,7 |
| Grecja | 36,0 |
| Rumunia | 39,5 |
| Bułgaria | 40,1 |
| Źródło: Eurostat, Opracowanie Bankier.pl | |
Problem ubóstwa i deprywacji materialnej nie jest tylko domeną Polski. W UE średnio ryzyko ubóstwa (czyli odsetek gospodarstw domowych, których praktycznie tylko krok dzieli od biedy, np. wystarczy, że będą musieli sfinansować leczenie zębów) dotyczy 24,4% gospodarstw domowych. Polska jest nieznacznie powyżej średniej – 24,7%. Najlepiej jest w Czechach, gdzie zagrożenie ubóstwem dotyczy tylko 14% obywateli, a najgorzej w Bułgarii, gdzie odsetek zagrożonych ubóstwem sięga 41%.
