Tydzień u mamy, tydzień u taty. Opieka naprzemienna nad dziećmi w rodzinach po rozwodzie- dla kogo takie rozwiązanie?

Tydzień u mamy, tydzień u taty. W każdym z domów swój własny pokój. Temat opieki naprzemiennej nad dziećmi po rozwodzie rodziców, dotąd niezbyt popularny, coraz częściej pojawia się w parentingowej części mediów społecznościowych i zbudza spore zainteresowanie. Zapytaliśmy prawniczkę, na czym polega ta forma opieki nad dziećmi.

Czym jest opieka naprzemienna?

Opieka naprzemienna nie jest formalnie zdefiniowana przez przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Taki sposób ustalania sprawowania pieczy nad dzieckiem przez rodziców został utrwalony przez praktykę, można oprzeć go na art. 58 i 107  Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Mówiąc o opiece, czy też pieczy naprzemiennej, mamy na myśli taki sposób uregulowania opieki na dzieckiem, w którym rodzice sprawują ją naprzemiennie, w tożsamych lub bardzo zbliżonych okresach czasu.

Ustalenie opieki naprzemiennej wymaga przede wszystkim, aby ustalony sposób opieki był zgodny z dobrem dziecka oraz aby obojgu przysługiwała pełna władza rodzicielska nad dzieckiem. Bardzo ważne jest także, aby rodzice przedstawiali w tej kwestii zgodne porozumienie, ustalając sposób wykonywania opieki. Takie porozumienie może przybrać formę oddzielnego porozumienia wychowawczego, w którym rodzice szczegółowo określą sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i zasady współpracy zgodnie z dobrem dziecka.

Jak się ustala opiekę naprzemienną?

Opiekę naprzemienną można ustanowić w dwojaki sposób:

1. w pisemnym porozumieniu rodzicielskim lub wychowawczym,
2. w ugodzie sporządzonej przed mediatorem, która po zatwierdzeniu przez sąd będzie miała moc i skutki orzeczenia sądu;
3. w orzeczeniu sądu w sprawie o rozwód lub dotyczącym władzy rodzicielskiej, kontaktów z dzieckiem tj. w postępowaniu sądowym.

Przyjmuje się, że porozumienie rodziców powinno regulować takie kwestie jak ustalenie:

1. dokładnych okresów, w których w czasie roku szkolnego dziecko będzie przebywało z mamą i tatą (np. okresy tygodniowe, kilkudniowe – przy czym możliwe jest, że to dziecko zmienia miejsce zamieszkania okresowo lub dziecko stale zamieszkuje w danym miejscu a to rodzice okresowo zmieniają się w sprawowaniu nad nim opieki);
2. okresów w jakich dziecko będzie przebywało z każdym z rodziców w czasie wakacji letnich, ferii, świąt;
3. sposobu kontaktowania się przez dziecko z rodzicem, z którym  dziecko aktualnie nie przebywa (np. ustalenia formy kontaktów, w tym telefonicznie, mailowo, przez komunikatory, można także ustalić godziny kontaktów);
4.  zasad podejmowania decyzji w ważnych sprawach dziecka związanych z władzą rodzicielską (np. dotyczące leczenia, wyboru placówki edukacyjnej, kierunku kształcenia);
5. sposobu ponoszenia przez rodziców kosztów utrzymania dziecka, z uwzględnieniem możliwości majątkowych i zarobkowych każdego z rodziców i uzasadnionych potrzeb dziecka.

W praktyce niezmiernie rzadko zdarza się, aby sąd ustalił opiekę naprzemienną w orzeczeniu, kiedy rodzice nie są w pełni zgodni co do aspektów wychowania dziecka. Takie orzeczenie mogłoby być po prostu szkodliwe dla samego dziecka, czyli sprzeczne z jego dobrem.

Konflikt pomiędzy rodzicami negatywnie rzutowałby na dziecko. Wówczas sąd będzie dążył do ustalenia, że miejscem zamieszkania dziecka będzie miejsce zamieszkania jednego z rodziców (tzw. rodzica wiodącego), a dla drugiego z rodziców sąd może ustalić harmonogram kontaktów z dzieckiem. W przypadku konfliktu sąd może także ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców.

Dla kogo opieka naprzemienna nie będzie dobrym rozwiązaniem?

Każdy przypadek należy oceniać indywidualnie. Dlatego nie w każdej rodzinie możliwe będzie ustalenia takiej formy pieczy nad dzieckiem. Przeszkodami mogą być np.:

• brak przystosowania się dziecka do takiego sposobu opieki i niechęć ze strony dziecka. Ustalenie opieki na przemiennej powinno być poprzedzone badaniem przez psychologa, a w postępowaniu sądowym przez  specjalistów z Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów, którzy po badaniu rodziców i dziecka oraz jego wysłuchaniu, jako biegli ustalą czy ustalenie opieki naprzemiennej w danym przypadku jest możliwe oraz czy nie zagraża dobru dziecka. Głównym zagrożeniem jest, że przy takim modelu opieki dziecko może odczuwać brak stabilizacji związany z brakiem stałego centrum życiowego. Może łączyć się to również z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Z drugiej strony, w zależności od stopnia rozwoju dziecka, jego potrzeb i więzi z każdym z rodziców, opieka naprzemienna może być złotym środkiem dla zagwarantowania dziecku poczucia zaspokojenia kontaktu z mamą i tatą oraz dziadkami;
• zamieszkiwanie rodziców w znacznej odległości, co uniemożliwi płynne przekazywanie opieki nad dzieckiem z uwzględnieniem uczęszczania przez dziecko do jednej placówki oświatowej;
• ograniczenie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców – ponieważ opieka naprzemienna jest sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej, jej ograniczenie uniemożliwi ustalenie i wykonywanie pieczy naprzemiennej;
• brak współdziałania rodziców, co zostało opisane wcześniej.

Plusy i minusy

Aby umożliwić dziecku prawidłowe przystosowanie się do modelu opieki naprzemiennej, ważne jest, aby każdy z rodziców zapewnił dziecku własny, wyposażony stosownie do jego potrzeb pokój, w możliwie porównywalnych warunkach.

Jako główną zaletę modelu naprzemiennej pieczy wskazuje się możliwość zapewnienia dziecku możliwości zachowania silnej więzi z obojgiem rodziców. Jednakże nie dla każdego dziecka jest to system odpowiedni. Może wiązać się z uczuciem braku stabilizacji związanym z brakiem jednego miejsca zamieszkania, ciągłymi przeprowadzkami (ponieważ w Polsce raczej nie funkcjonuje typ opieki naprzemiennej, w którym to dziecko zamieszkuje w jednym miejscu, a rodzice zmieniają się w opiece nad nim) i przenoszeniem własnych rzeczy codziennego użytku. Dlatego ważne jest, aby dążąc do opieki naprzemiennej rodzice przede wszystkim uwzględniali dobro dziecka.

Sonia Konieczniak, Kancelaria-konieczniak.pl

Źródło: