Metropolie odwiedzamy chętniej niż mniejsze miejscowości, jakby w obawie przed... no właśnie... nudą? Jak się okazuje, w Polsce nie brakuje miasteczek, które potrafią oczarować turystów swoją historią, zabytkami i w końcu atrakcjami. Oto ranking małych miast, które umiały połączyć piękno i nietuzinkowość, przygotowany przez portal Travelist.
1. Sandomierz (województwo świętokrzyskie)
Dla jednych zawsze będzie stolicą słynnego księdza-detektywa Mateusza. Dla drugich miejscem krwawej zbrodni i nieodkupionych win z "Ziarna prawdy" Zygmunta Miłoszewskiego. A inni na zawsze już powiążą miasto z rodem Semberków i ich paktem z władcą demonów.
Sandomierz, jak Rzym, położony jest na wzgórzach Niziny Nadwiślańskiej. Jego historia sięga daleko wstecz - to tutaj właśnie Kazimierz Wielki ufundował gotycką katedrę jako jeden ze swoich kościołów pokutnych (za utopienie w Wiśle rzekomo niewinnego wikariusza katedry krakowskiej Marcina Baryczki). Do dziś zachwyca ona m.in. sklepieniem.
Nad miastem góruje zamek z wieżą pochodzącą z 1480 roku, który niestety znacznie ucierpiał podczas potopu szwedzkiego. Podziemia miasta, tak doskonale opisane w kryminałach, można zwiedzać. Trasa turystyczna przez m.in. Korytarz Straceńców obejmuje łącznie 12 poziomów i kilkadziesiąt komnat.
Do Sandomierza warto zajrzeć w lipcu, kiedy to odbywa się w mieście Festiwal Dookoła Wody poświęcony Wiśle, która jako rzeka skupia wokół siebie wiele barw i kultur.
2. Szydłów (województwo świętokrzyskie)
Czyli "śliwkowa stolica" albo "polskie Carcassonne" (choć podobne określenie jest też używane wobec Paczkowa w województwie opolskim). Jest jednym z nielicznych miasteczek, które ma zachowane w doskonałym stanie mury miejskie. Przypomina odrobinę angielskie Chester pod Liverpoolem czy Krumlov w Czechach. Po przekroczeniu bram - bach - zegar cofa się o 1000 lat. Zachowany został bowiem średniowieczny układ ulic, które prowadzą ku fortyfikacjom, bramom miejskim i ruinom zamku.
I to kolejne miasto, na którym Kazimierz Wielki, odcisnął swoje piętno, przekształcając je w obronną warownię.
Teraz miasto znane jest także z jednej rzeczy. To stąd pochodzi aż 20 proc. wszystkich polskich śliwek. Owoc doczekał się nawet specjalnego festiwalu, na którym można się objeść aż do bólu żołądka.
3. Kazimierz Dolny (województwo lubelskie)
To miasto iście królewskie powstałe podobno z miłości Kazimierza Wielkiego (tak znowu jego) i Estery. Jest częścią trójkąta turystycznego: Puławy - Kazimierz Dolny - Nałęczów. Zostało ono okrzyknięte najromantyczniejszym miejscem nad Wisłą. Trudno się dziwić - renesansowe kamieniczki robią klimat artystycznej bohemy, która odcisnęła swoje piętno na każdym rogu.
Zamek na wzgórzu, okoliczne wąwozy, rzeźba psa Kwadrata przy kościele farnym (którego koniecznie na szczęście trzeba pogłaskać po nosie) czy wycieczki statkiem - to tylko nieliczne z atrakcji. Na koniec dnia warto przycupnąć na ryneczku z bułkowym kogutem w dłoni (z którym wiąże się legenda o porywaniu tych ptaków przez samego Diabła).
4. Zwierzyniec (województwo lubelskie)
To perła Roztocza. Swoją karierę rozpoczął jako dwór myśliwski rodu Zamoyskich, począwszy od hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Miasto ze wszystkich stron otoczone jest lasami należącymi do Roztoczańskiego Parku Narodowego. Tutaj poszukiwacze przygód, miłośnicy przyrody i tropiciele tajemnic znajdą coś dla siebie. Kościół "Na Wyspie" św. Jana Nepomucena czaruje z zewnątrz barokową fasadą, a w środku - polichromiami. W sąsiedztwie znajduje się budynek zarządu Ordynacji Zamojskiej, browar z magazynem i dziedzińcem.
BANKIER NA WEEKEND:
Polecamy także inne artykuły z weekendowego wydania:
Na południowych obrzeżach miasta można podziwiać malownicze stawy Echo. Wśród ciekawostek znajdziemy m.in. pomnik szarańczy, która stała się prawdziwym utrapieniem dla mieszkańców w 1711 roku. To jedyny taki pomnik na świecie.
5. Łagów (województwo lubuskie)
Wieża wznosząca się niemal nad granatową tonią jeziora - to znak rozpoznawczy Łagowa. To część zamku Joannitów (jeden z wielkiej trójki zakonów rycerskich średniowiecza przy Templariuszach i Krzyżakach), wzniesiony w XIV wieku. Jak na porządny zamek przystało, straszą w nim duch Rycerza w Płomieniach, Białej Damy i... złotych rybek.
Miasteczko nazwane Perłą Ziemi Lubuskiej ma kameralny charakter. Położne jest pomiędzy dwoma jeziorami: Trześniowskim i Łagowskim (które mają jedną dość znaczącą wadę - są to jeziora rynnowe, a więc posiadają strome brzegi, w których niemal od razu wpada się po pas do lodowatej wody. Jezioro Trześniowskie jest jednym z najgłębszych w Polsce). Uliczki położone na przesmyku sprawiają wrażenie jakby wyrastały z wody.
6. Chełmno (województwo kujawsko - pomorskie)
Nosi przydomek miasta zakochanych i to oficjalnie. Posiada bowiem na to patent, zastrzeżoną prawnie nazwę i własne logo. Skąd on się wziął? Patronem jest św. Walenty - od zakochanych i szaleńców. Jego relikwia przechowywana w srebrnej szkatule znajduje się w kościele farnym pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, a 14 lutego organizowane, jedyne w Polsce, bardzo hucznie „Walentynki Chełmińskie” (https://chelmno.pl/pl/miasto-zakochanych/).
Chełmno, położone na dziewięciu wzgórzach, znane jest przede wszystkim z przepięknych panoram, które tworzy średniowieczna architektura m.in.: szachownicowy układ ulic, zachowane prawie w pełnym obwodzie mury miejskie dł. 2270 m z 23 basztami i 2 bramami, gotycko-renesansowy ratusz oraz sześć gotyckich kościołów, w tym wspomniany kościół archiprezbiterialny WNMP (farny) z relikwią św. Walentego, i dawny cystersko-benedyktyński zespół klasztorny.
Jako stolica historycznej Ziemi Chełmińskiejz odegrało ważną rolę w historii Polski (pierwsza wzmianka w dokumentach pochodzi z 1065 roku i dot. osady na Górze św. Wawrzyńca w dzisiejszym Kałdusie) i Zakonu Krzyżackiego, planującego tu stolicę swojego państwa.
Chełmno to średniowieczny wzorzec za sprawą nadanego przez Zakon Krzyżacki 28 grudnia 1233 r. przywileju lokacyjnego tzw. Prawa Chełmińskiego, które do XVIII w. było wzorcem do lokowania 225 miast (m.in. Warszawy, Gdańska, Torunia czy Wadowic) oraz 1364 wsi i wielu osad. Dokument zawierał m.in. elementy prawa magdeburskiego, flamandzkiego, węgierskiego i polskiego.
W dokumentach lokacyjnych (1233 r. i 1251 r.) określane było jako „civtas metropolitana” oraz „miasto ważniejsze i godniejsze od pozostałych”.
Miasto wędrujące, jak je określają historycy i archeolodzy, związane z trzema miejscami: Górą św. Wawrzyńca w Kałdusie (4 km od obecnego miasta), Starogrodem (7 km od obecnego Chełmna), tu znajdował się zamek w Chełmnie (później Starogród) i siedziba pierwszej komturii krzyżackiej zw. chełmińską; oraz obecne miejsce - będące jego trzecią lokacją.
Obecnie miasto znajduje się na Liście Pomników Historii Prezydenta RP oraz na licznych szlakach, m.in.: Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, Szlaku Kopernikowskim i Związku Miast Hanzeatyckich.
7. Trzebiatów (województwo zachodniopomorskie)
Cztery średniowieczne kościoły, z których jeden był latarnią morską - to dopiero gratka dla poszukiwaczy ciekawostek na polskim wybrzeżu. Wśród atrakcji miasteczka możemy znaleźć m.in. graffiti słonia z XVII wieku, który jest jego symbolem czy pałac zamieszkany przez Marię z Czartoryskich Wirtemberg, która jest autorką pierwszej polskiej powieści romantycznej dla kobiet "Malwina, czyli domyślność serca".
Jest to jeden z najpiękniejszych zabytkowych zespołów miejskich w północnej Polsce, dlatego warto po nim po prostu pospacerować.
8. Tykocin (województwo podlaskie)
Położone nad Narwią miasto urzeka pięknymi XVIII-wiecznymi zabytkami. Co nietypowe - wciąż można zwiedzić Wielką Synagogę z ogromnymi tablicami w języku hebrajskim i aramejskim, ze specyficzną amboną zwaną birmą czy salą ołtarzową Aron ha-kodesz.
Dodatkowo malowniczości dopełniają m.in. zamek króla Zygmunta Augusta. Niestety został zrównany z ziemią i to dwa razy, więc oglądać można rekonstrukcję rekonstrukcji (raz rozebrano go, bo zabrakło budulca).
Szerszej publiczności miasto może być znane z filmów "U Pana Boga w ogródku". W pobliżu znajduje się słynny jarmark staroci w Kiermusach i Europejska Wieś Bociana.
9. Supraśl (województwo podlaskie)
Cieszy oko od około 1500 roku, kiedy to ufundowano w okolicy klasztor dla prawosławnych mnichów. Powstał on na uroczysku Suchy Hrud. Niestety nie dotrwał do dziś, gdyż zniszczony został przez Niemców w czasie II Wojny Światowej. Przetrwał za to inny monaster Zwitowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Apostoła Jana Teologa z XVI wieku. To jeden z pięciu prawosławnych klasztorów w Polsce.
Obecnie jest to przede wszystkim uzdrowiskowa miejscowość z kameralnym klimatem położona w Puszczy Knyszyńskiej. Religia zaznaczyła swój ślad na jego krajobrazie: można odwiedzić Muzeum Ikon.
Innym śladem historii są Domy Tkaczy. Po upadku powstania listopadowego część przemysłowców z Łodzi, by ratować się przed krachem i 15-proc. cłem, przeniosła swoje fabryki poza Królestwo Polskie właśnie tam.
10. Reszel (województwo warmińsko - mazurskie)
Krzyżacy - tak w skrócie można scharakteryzować miasto, nad którym króluje zbudowany przez nich zamek. Malownicza lokalizacja na Warmii została m.in. wpisana na listę zabytków UNESCO.
To w tej okolicy w XIII wieku niepokorni Prusowie wzniecali powstania przeciwko chrystianizacji tych ziem. Po pokonaniu pogan, Krzyżacy oddali strażnicę biskupom warmińskim, a wokół warowni zaczęła rozrastać się osada. To tutaj rozwijało się w XIV wieku bogate mieszczaństwo, a załamanie koniunktury przyniósł dopiero potop szwedzki.
Reszel "zasłynął" także z jeszcze jednego powodu. To tutaj na stosie spłonęła Barbara Zdunk jako ostatnia czarownica Europy (w 1811 roku). Oskarżono ją m.in. o spowodowanie pożaru w 1807 roku, który niemal strawił całe miasto (miała to zrobić z zazdrości za młodszym kochankiem). Apelacje od wyroku wniesiono nawet do króla Prus Fryderyka Wilhelma III, ale podtrzymał on wyrok.
Wśród miejsc, które warto zobaczyć, znajduje się gotycki kościół św. Piotra i Pawła z tarasem widokowym na szczycie dzwonnicy, zamek biskupów warmińskich (z ciekawymi lochami), najstarsza plebania na Warmii, zrekonstruowana średniowieczna studnia z otaczającymi ją kamieniczkami czy gotyckie mosty, będące przedsmakiem pobliskich mostów w Stańczykach.
Jedyną uwagę, jaką można mieć do rankingu, to jego skupienie się na Polsce Wschodniej. Ale z drugiej strony - sama Kotlina Kłodzka na Dolnym Śląsku zająłby 10 na 10 pozycji. Jakie miasteczko byście dodali do tej listy? A może któreś wykreślili z hukiem?
aw
