Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła realizację Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Główne zarzuty dot. m.in. braku przestrzegania przepisów i procedur obowiązujących przy przyznawaniu środków FIO oraz nieskuteczności nadzoru MRPiPS na ich wykorzystaniem.
Jak przypomina NIK w opublikowanym w poniedziałek raporcie, FIO to wiodący program udzielania przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotacji z budżetu państwa sektorowi organizacji pozarządowych. W latach 2005-2016, w ramach czterech edycji FIO, organizacje pozarządowe wykorzystały prawie 620 mln zł dotacji.
Cele główne dotyczyły m.in. rozwoju inicjatyw społecznych z udziałem sektora organizacji pozarządowych i zwiększenia udziału tych organizacji w realizacji zadań publicznych.
Zdaniem NIK, FIO mógł pełnić istotną rolę we wdrażaniu rozwiązań pilotażowych i zbieraniu doświadczeń w zlecaniu zadań publicznych i realizowaniu polityki państwa przy udziale organizacji pozarządowych. Jednak - według Izby - nie odegrał takiej roli, a wady przyjętych wskaźników sprawiły, że nie dysponowano narzędziami do wiarygodnej oceny osiągania celów programów.
Na podstawie kontroli przeprowadzonej w latach 2012-2015 stwierdzono, że występowały znaczne dysproporcje w korzystaniu z dotacji FIO w poszczególnych województwach. Najmniej dotacji z FIO, w stosunku do liczby ludności, uzyskano w województwach: kujawsko-pomorskim, opolskim i śląskim. Stosunkowo najwięcej dotacji uzyskały organizacje w województwach: małopolskim, warmińsko mazurskim i lubelskim.
Jak zwraca uwagę NIK, realizację celów głównych programów FIO mierzono wskaźnikami dotyczącymi całego sektora organizacji pozarządowych. Tymczasem dotacje ze środków FIO, stanowiące jedynie około 2,5 promila przychodów sektora, nie miały większego wpływu na jego sytuację.
W ocenie Izby, przyjęty system mierników dla monitorowania osiągania czterech celów szczegółowych w zakończonym Programie Operacyjnym FIO 2009-2013 nie spełniał przypisanej im roli.
Zdaniem NIK, różnorodność projektów, swoboda wnioskodawców w ustalaniu rezultatów i brak standardów ich pomiaru, utrudniały ekspertom porównywanie nakładów i efektów pomiędzy wnioskami o dotacje zgłaszanymi do konkursów ofert.
W wyniku kontroli stwierdzono przypadki nieprzestrzegania przepisów i procedur obowiązujących przy przyznawaniu i rozliczaniu środków FIO oraz nieskuteczności nadzoru ministerstwa nad ich wykorzystaniem, zwłaszcza w odniesieniu do przypadków zlecania przez beneficjentów FIO realizacji zadań podwykonawcom.
Nie ustalono też standardów dotyczących rodzajów rozliczanych wydatków i poziomu akceptowanych cen dla nabywania usług niezwiązanych merytorycznie z zadaniem, np. hotelowych i transportowych, co zwiększa ryzyko zawyżania wykazywanych z tego tytułu kosztów.
Zdaniem NIK nadmierna była też liczba dotacji udzielanych na podstawie decyzji ministra nisko ocenionym przez ekspertów projektom, które nie zakwalifikowały się do dofinansowania w konkursach ofert.
W zdecydowanej większości objętych kontrolą organizacji (w 26 spośród 30) stwierdzono nieprawidłowości. Ponad 1/3 nieprawidłowości u beneficjentów FIO było związanych z ewidencją księgową. (PAP)
kkr/ malk/
