Główny Urząd Statystyczny opublikował wyniki badania budżetów gospodarstw domowych. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę był w 2015 roku realnie wyższy o 4,3 proc. niż rok wcześniej. Spada udział wydatków na żywność, ale koszty związane z utrzymaniem mieszkania nadal pochłaniają 1/5 wszystkich wydatków Polaków.
GUS co roku publikuje dane dotyczące kondycji materialnej gospodarstw domowych w Polsce. Najnowsza edycja raportu przynosi sporą porcję optymistycznych informacji. W 2015 r. poziom przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę wyniósł 1386 zł i był realnie wyższy o 4,3 proc. w stosunku do 2014 roku.
W tym samym czasie przeciętne wydatki per capita wzrosły z 1079 zł do 1091 zł. Oznacza to, że poszerza się margines „finansowej swobody” – w 2015 r. udział wydatków w dochodzie wyniósł 78,7 proc. Wskaźnik ten obniża się systematycznie. Jeszcze 10 lat temu wynosił ponad 90 proc.
W najlepszej sytuacji są przedsiębiorcy
Podobnie jak w poprzednich latach w najlepszej kondycji są gospodarstwa domowe, w których większość dochodu uzyskiwana jest z pracy na własny rachunek poza rolnictwem. W ich przypadku dochód rozporządzalny na osobę stanowi 125,5 proc. średniej dla Polski. Drugą pozycję zajmują emeryci (108,9 proc.), a trzecią pracownicy najemni (100,1 proc.). Najsłabiej sytuowane grupy społeczno-ekonomiczne to renciści i rolnicy.
„2015 r. przyniósł dalszy wzrost realnego poziomu przeciętnego dochodu rozporządzalnego (…). Dotyczyło to wszystkich grup społeczno-ekonomicznych gospodarstw domowych. Najwyższy wzrost realnego dochodu rozporządzalnego zanotowano w gospodarstwach domowych pracujących na własny rachunek (7,6%), a najniższy wzrost w grupie gospodarstw domowych rolników (1,2%)” – czytamy w komunikacie Głównego Urzędu Statystycznego. Jednak pod względem udziału wydatków w dochodzie rozporządzalnym sytuację lepszą niż przedsiębiorcy mają tylko rolnicy. Wydają oni średnio 74,5 proc. swojego dochodu. W najtrudniejszym położeniu znajdują się ponownie renciści (89,5 proc.).
Żywność nadal najważniejszym wydatkiem
W strukturze wydatków gospodarstw domowych w Polsce nadal najważniejszą kategorię stanowi żywność i napoje bezalkoholowe. Odpowiadają one za 24 proc. obciążeń ogółem. Udział tej grupy wydatków spadł jednak znacząco w ostatnich kilkunastu latach.
Udział wydatków na żywność w wydatkach konsumpcyjnych bywa stosowany jako syntetyczny miernik zamożności społeczeństwa. Tzw. prawo Engla mówi, że w ślad za rosnącymi dochodami maleje udział wydatków na żywność w wydatkach konsumpcyjnych gospodarstw domowych. Innymi słowy, bogatsi wydają na żywność mniej niż biedniejsi. Przykładowo w Niemczech w 2014 r. wydatki na żywność stanowiły 10,6 proc. całości wydatków gospodarstw domowych. Jednocyfrowymi wynikami mogły w tym czasie pochwalić się np. Wielka Brytania (8,7 proc.) i Kanada (9,6 proc.). Dla Amerykanów wydatki na podstawowe produkty i napoje są jeszcze mniej istotne - stanowią zaledwie 6,5 proc. całości kosztów życia (dane USDA).
Przeczytaj także
Nie spada znaczenie wydatków na utrzymanie mieszkania i nośniki energii. W 2015 r. gospodarstwo domowe przeznaczało na ten cel 20,1 proc. z całości comiesięcznych obciążeń, czyli tyle samo, ile rok wcześniej.
Najbiedniejsi wydają więcej, niż zarabiają
Raport GUS przedstawia także dane w podziale na grupy kwintylowe – 5 kategorii od 20 proc. gospodarstw domowych w najgorszej sytuacji dochodowej do 20 proc. o najwyższych dochodach. „Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny 20% osób o najwyższych dochodach (V grupa kwintylowa) wyniósł 2824 zł na osobę i był 6-krotnie wyższy od analogicznego dochodu 20% osób uzyskujących najniższe dochody (I grupa kwintylowa). W przypadku wydatków średnia w V grupie kwintylowej wynosiła 1952 zł i była ponad 3-krotnie wyższa niż w I grupie kwintalowej” – czytamy w omówieniu badań urzędu.
Nierówności dochodowe są znaczące, ale ich skala skurczyła się nieznacznie pomiędzy 2014 a 2015 rokiem. „W gospodarstwach ogółem 20% osób znajdujących się w najlepszej sytuacji dochodowej (V grupa kwintylowa), skumulowanych było 40,7% dochodów całej badanej zbiorowości gospodarstw domowych, podczas gdy 20% osób pozostających w sytuacji najgorszej – 6,6%. W 2014 r. było to odpowiednio prawie 41,0% i 6,4%” – wskazano w raporcie.
Ponad 2 mln Polaków żyje w skrajnej biedzie
W 2015 roku w Polsce zmniejszył się zasięg ubóstwa. Skrajna bieda dotyczy ok. 850 tys. polskich gospodarstw domowych, w których żyje ok. 2,3 mln osób. Sytuacja poprawia się, choć nieznacznie.
Gospodarstwa domowe o najniższych dochodach przeznaczają na wydatki średnio 124 proc. dochodów. Oznacza to, że pozbywają się one majątku lub korzystają z pożyczek lub kredytów. Ekonomiści Credit Agricole zwrócili kilka miesięcy temu uwagę na ten fakt, stawiając hipotezę, że wpływy z programu 500+ w najuboższych gospodarstwach mogą w pierwszej kolejności zostać przeznaczone na spłatę zadłużenia, a nie, jak oczekiwał rząd, konsumpcję.
W tej grupie największe znaczenie mają także wydatki na podstawowe potrzeby (żywność, mieszkanie) – łącznie 53,6 proc. W grupie najzamożniejszych 20 proc. gospodarstw wskaźnik wydatków do dochodów wyniósł 69,1 proc, a wydatki podstawowe to zaledwie 36 proc. puli.
