Zapewnienie kadr z wyższym wykształceniem niezbędnych dla rozwoju województwa podkarpackiego będzie wyzwaniem dla samorządu Podkarpacia. Horyzont czasowy nowej Strategii Rozwoju Województwa jest co prawda jeszcze dość odległy, ale już teraz NIK zwraca uwagę, że dotychczasowe zainteresowanie i rozpoznanie problemu może okazać się zbyt słabe. Zwłaszcza, że chociaż podkarpackie uczelnie publiczne mają istotny wkład w zapewnienie kadr z wyższym wykształceniem, to skuteczne rozwiązywanie problemów z tym związanych przekracza możliwości pojedynczych uczelni.
Podstawowym instrumentem realizacji polityki regionalnej na poziomie województwa jest strategia rozwoju województwa. W województwie podkarpackim w 2013 r. Strategii Rozwoju Województwa została zaktualizowana po raz kolejny. Z uwagi na ustawowy obowiązek prowadzenia polityki rozwoju na terenie województwa oraz określoną w Strategii rolę Samorządu Województwa - która ma charakter nie tylko wykonawczy, ale także kreacyjny, motywacyjny, koordynujący i kontrolny - to na organach województwa spoczywa główny ciężar wdrażania Strategii, także w aspekcie zapewnienia kadr z wyższym wykształceniem.
Mimo to, po zaktualizowaniu Strategii, w okresie objętym kontrolą, zainteresowanie Sejmiku Województwa tym zagadnieniem ograniczyło się do przyjmowania sprawozdań z działalności Wojewódzkiego Urzędu Pracy oraz podjęcia uchwał w sprawie zmian regulaminu funduszu stypendialnego, a także w sprawie ustalania kwot środków z Funduszu Pracy. Z kolei działania Zarządu Województwa ograniczały się wówczas do przyjmowania regionalnych planów na rzecz zatrudnienia.
Wprawdzie ze względu na horyzont czasowy Strategii (rok 2020) jej realizacja znajdowała się nadal w fazie, w której trudno było oceniać osiągnięte efekty, ale zdaniem NIK stopień realizacji większości wskaźników Strategii dotyczących rozwoju kadr nie zapewniał osiągnięcia zakładanego poziomu zabezpieczenia kadr dla specjalizacji regionalnych, o których mowa w Strategii. Wskaźniki zawarte w Strategii nie zostały określone dla poszczególnych specjalizacji regionalnych czy kluczowych branż. Stwarza to ryzyko, że cele Strategii i przewidziany w niej „scenariusz szans” mogą w obszarze zapewnienia kadr z wyższym wykształceniem nie zostać osiągnięte. NIK wskazuje także, że zagadnienie zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem w województwie podkarpackim nie zostało w pełni rozpoznane. Brakowało bowiem w tej sprawie kompleksowych analiz.
W ocenie NIK Wojewódzki Urząd Pracy właściwie realizował przypisane mu zadania samorządu województwa, odnoszące się do szkół wyższych i ich absolwentów. W 2014 r. rozpoczął wdrażanie nowych zadań, w tym związanych bezpośrednio ze wsparciem absolwentów szkół wyższych w wejściu na rynek pracy.
Zdaniem NIK sytuacja społeczno-gospodarcza regionu oraz dodane w 2014 r. zadania ustawowe samorządu województwa realizowane przez Wojewódzki Urząd Pracy, powodują konieczność zintensyfikowania jego współpracy z uczelniami w celu zwiększenia zatrudnienia absolwentów szkół wyższych.
Uczelnie publiczne województwa podkarpackiego rozpoznawały rynek pracy dla absolwentów. Zorganizowały również doradztwo zawodowe dla studentów. Nie miały jednak pełnej wiedzy o jego skuteczności. Do czasu zakończenia kontroli żadna z uczelni nie skorzystała z możliwości tworzenia inkubatorów przedsiębiorczości, o których mowa w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym.
Z ustaleń kontroli wynika, że na terenie województwa pracodawcy (zarówno administracja publiczna, jak i przedsiębiorcy) poszukiwali osób z wyższym wykształceniem. Zapotrzebowanie na kadry z wyższym wykształceniem dotyczyło przede wszystkim osób z wykształceniem ekonomicznym i technicznym, przy czym dla pracodawców kluczowe było odpowiednie przygotowanie praktyczne, a także doświadczenie zawodowe. NIK zwraca uwagę na stwierdzony podczas realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 brak pracowników odpowiednio przygotowanych do pracy w otoczeniu biznesu.
Wnioski NIK:
- Zarząd Województwa powinien, niezależnie od aktualnej korzystnej tendencji makroekonomicznej dotyczącej bezrobocia, zintensyfikować koordynację działań związanych z zapewnieniem kadr z wyższym wykształceniem, niezbędnych dla rozwoju województwa. Dotyczy to zwłaszcza całościowego rozpoznania potrzeb w dłuższej perspektywie oraz odpowiedniej organizacji praktyk i staży zawodowych. Stworzenie klimatu dla kompleksowych działań o regionalnym charakterze (np. opracowania, w szerokiej współpracy z różnymi podmiotami m.in. szkołami wyższymi i pracodawcami, zasad funkcjonowania podkarpackiej przestrzeni akademickiej, obejmującej m.in. kierunki studiów preferowane z uwagi na potrzeby regionu) byłoby zbieżne z rekomendacją Strategii dotyczącą regionalnego systemu szkolnictwa wyższego. Dla realizacji celów Strategii oraz powodzenia określonego w niej scenariusza szans, powinny być także podejmowane działania zachęcające przedsiębiorstwa oraz uczelnie do takiej organizacji praktyk i straży, które pozwoliłyby studentom i absolwentom uzyskać odpowiednie doświadczenie. Dotyczy to w szczególności przewidzianego w Strategii, lecz niewdrożonego do czasu kontroli, regionalnego system praktyk i staży w przedsiębiorstwach innowacyjnych.
- Przykładem dobrej praktyki, wartym rozpropagowania i naśladowania, była działalność Miasta Mielec i Powiatu Mieleckiego, polegająca na zdiagnozowaniu potrzeb lokalnego rynku pracy oraz pozyskaniu partnera - Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie - do współpracy mającej na celu zapewnienie kadr z wyższym wykształceniem technicznym dla regionu mieleckiego.
- Organy Samorządu Województwa, w ramach koordynacji wdrażania Strategii, powinny w większym stopniu włączać inne podmioty, także samorządy powiatowe i gminne, do realizacji założeń Strategii, związanych z zapewnieniem kadr z wyższym wykształceniem dla województwa.
