Zużycie antybiotyków można byłoby zmniejszyć nawet o 2,5 mld dawek rocznie, gdyby lepiej wykorzystywano szczepionki - przekonują w najnowszym raporcie eksperci Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Szczepionki chronią przed chorobami zakaźnymi, dotąd jednak analizowano głównie to, jak często zapobiegają zgonom. W najnowszych raporcie WHO pokazano, jak ważną rolę pełnią one również w zapobieganiu zjawisku antybiotykooporności. Powszechne wykorzystanie antybiotyków i ich nadużywanie powoduje bowiem, że coraz częściej dochodzi do zgonów z powodu oporności na działanie tych leków. Co roku na świecie umiera z tego powodu prawie 5 mln pacjentów.
Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia przeanalizowali szczepionki chroniące przed 22 patogenami, zarówno bakteriami jak i wirusami. Wprawdzie antybiotyki nie działają na wirusy, ale zakażenia wirusowe mogą powodować powikłania w postaci wtórnej infekcji wywołanej przez bakterie. Wyliczono, że lepsze wykorzystanie szczepionek zmniejszyłoby występowanie zakażeń, a dzięki temu zużycie antybiotyków mogłoby się zmniejszyć o 22 proc., czyli o 2,5 mld dawek.
W raporcie podkreślono, że lepsze wykorzystanie szczepionek przeciwko pneumokokom powodującym zapalenie płuc, pałeczkom Haemophilus influenzae typu b (zapalenie płuc i opon mózgowo-rdzeniowych) oraz durowi brzusznemu, mogłoby w skali roku uchronić przed śmiercią 106 tys. ludzi, umierających z powodu antybiotykooporności. Wprowadzenie nowych szczepionek przeciwko gruźlicy oraz chroniących przez zakażeniem bakterią Klebsiella pneumonia może z tego samego powodu uchronić przed zgonem 543 tys. pacjentów. Obie szczepionki są jeszcze na etapie badań, nowy preparat przeciwko gruźlicy jest testowany na pacjentach (w tzw. badaniach klinicznych).
WHO zaznacza, że osoby zaszczepione są bardziej odporne na infekcje oraz zakażenia wtórne, wymagające leczenia antybiotykami. Przykładowo szczepionki przeciwko pneumokokom wywołującym zapalenie płuc mogłyby zmniejszyć wykorzystanie antybiotyków o 33 mln dawek, gdyby do 2030 r. objęto nimi 90 proc. dzieci.
Pneumokoki są odpowiedzialne za największą śmiertelność wśród zakażeń bakteryjnych. Najbardziej na nie wrażliwe są dzieci oraz osoby starsze po 65. roku życia. Wśród seniorów zapalenie płuc jest czwartą przyczyną zgonów. Na świecie co roku z powodu zakażeń pneumokokowych umiera 1,5 mln ludzi, w tym około 1 mln w wyniku zapalenia płuc.
Z powodu gruźlicy co roku stosuje się 11,3 mld dawek antybiotyków. Gdyby zatem wprowadzono nową bardziej skuteczną szczepionkę, wykorzystanie tych leków można byłoby zmniejszyć od 1,2 do 1,9 mld dawek rocznie.
Jednym z najpoważniejszych problemów w leczeniu gruźlicy jest antybiotyooporność. Z tego powodu wielu chorych nie udaje się uratować, a leczenie jest znacznie bardziej kosztowne. Globalnie leczenie w szpitalach bakteryjnych zakażeń opornych na antybiotyki kosztuje co roku 730 mld dolarów. Lepsze wykorzystanie szczepionek lub wprowadzenie nowych mogłoby zmniejszyć te koszty o jedną trzecią.
Antybiotyoporoność jest jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny. Podczas 79. Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ pod koniec września 2024 r. przyjęto deklarację zakładającą zmniejszenie do 2030 r. liczby zgonów z powodu antybiotykooporności o 10 proc., czyli o około 500 tys. rocznie. Ne będzie to możliwe bez lepszego wykorzystania szczepionek. (PAP)
Zbigniew Wojtasiński
zbw/ zan/
