Pokazano tablice, w których zapisane są wasze emerytury. Pożyjecie dłużej, mniej dostaniecie

To już taka nowa świecka tradycja, że tuż przed świętem Zmartwychwstania Pańskiego publikowane są tabele średniego dalszego trwania życia. To od liczb w nich zawartych zależy wysokość świadczeń przyznawanych tegorocznym emerytom.

Temat emerytur nieodłącznie wiąże się ze śmiercią, tak jak Wielkanoc ze zmartwychwstaniem. Efekt ten został spotęgowany przez tegoroczny kalendarz, w którym święta wielkanocne przypadły na przełomie marca i kwietnia. Zaledwie kilka dni po tym, jak Główny Urząd Statystyczny przedstawił tegoroczne tablice przeciętnego dalszego trwania życia. Dane te są kluczową informacją dla szacowanej na ok. pół miliona armii tegorocznych emerytów. Są one jednym z dwóch parametrów, na podstawie których wyliczona zostanie wysokość emerytury.

Tablice średniego dalszego trwania życia sporządza się w oparciu o dane o umieralności w poszczególnych grupach wiekowych (tzw. kohortach). Na tej podstawie szacuje się, ile życia średnio pozostało ludziom w danym wieku. Tablicę odczytuje się w następujący sposób: w osi pionowej wyszukujesz swój wiek (w latach), a w osi poziomej wybierasz liczbę miesięcy od ostatnich urodzin. Na skrzyżowaniu wiersza i kolumny otrzymasz średnią liczbę miesięcy, jaka średnio dzieli od śmierci osoby urodzone w danym miesiącu.

Z tablic GUS-u wynika, że osoby obchodzące w tym miesiącu 60. urodziny mają przed sobą przeciętnie 264,2 miesięcy życia, a więc średnio powinny dożyć 82 lat. Dla 65-latków GUS przewiduje średnio 218,9 miesięcy dalszego życia – a więc średnio 18,2 lat na emeryturze. Pamiętajmy, że to tylko średnia bazująca na dużej próbie statystycznej. W żadnym wypadku nie należy traktować tych liczb jako indywidualnej prognozy.

Średnia dalsza długość życia wróciła do czasów przedcovidowych

W porównaniu do analogicznej tabeli sprzed roku średnia dalsza długość życia Polaków znacząco się wydłużyła. W przypadku 60-latków wzrosła o 9,9 miesięcy, a dla 65-latków o 8,9 miesięcy. To drugi rok z rzędu statystycznego przyrostu średniego dalszego trwania życia. Rok temu wyniósł on odpowiednio 15,4 miesięcy dla 60-latków i 13,8 miesięcy dla 65-latków.

Z kolei przez wcześniejsze dwa lata byliśmy świadkami drastycznego spadku przewidywanej średniej długości trwania życia w Polsce. Szczególnie widoczny był on w tabelach zeszłorocznych, gdy szacowana średnia tego parametru w przypadku 60-latka zmniejszyła się o 8,8 miesięcy i była aż o 22,6 miesięcy niższa niż dwa lata wcześniej. Był to rezultat rekordowo wysokiej śmiertelności. W roku 2021 w Polsce zmarło ponad pół miliona ludzi i był to najwyższy wynik od zakończenia II wojny światowej. Śmiertelne żniwo roku 2022 także było ponadprzeciętnie wysokie i wyniosło ok. 448 tys. zgonów.

GUS-owskie tabele dalszego trwania życia bazują na danych historycznych, więc zeszłoroczna redukcja śmiertelności przełożyła się na wydłużenie szacowanego trwania życia. Wróciliśmy zatem do wartości obserwowanych przed drastycznym ograniczeniem dostępu do państwowego sektora medycznego wiosną 2020 roku. W tegorocznej tablicy średnia dalsza długość życia 60-latka jest o 2,7 miesiąca dłuższa niż z tablicy z roku 2020 (czyli bazującej na danych z roku 2019). W przypadku 65-latków różnica ta wynosi jednak tylko 1,3 miesiąca. Czyli stosunkowo niewiele.

Tak nam liczyć nakazali…

Te wszystkie liczby mają bardzo istotny wpływ na wysokość emerytur tych osób, które w danym roku uzyskują uprawnienia emerytalne. Gdy składasz wniosek o emeryturę, ZUS dzieli sumę twoich zwaloryzowanych „składek” zaksięgowaną w systemie informatycznym przez liczbę miesięcy średniego dalszego trwania życia, jaka ci pozostaje według tablic GUS-u. Zatem im wyższa jest ta liczba, tym niższą emeryturę przyzna ci Zakład. Działa to też odwrotnie: im niższa przewidywana dalsza długość trwania życia, tym miesięczny przelew z ZUS-u będzie (ceteris paribus) wyższy.

Przykładowo, jeśli masz 65 lat i na rachunku w ZUS-ie figuruje kwota 500 tys. złotych, to twoja emerytura wyniesie 2 284,15 zł miesięcznie. Zakład zakłada bowiem, że ludzie z twojego rocznika (i miesiąca) pożyją jeszcze średnio 218,9 miesięcy. W tym systemie wypłaty (czyli zyski) tych, którzy pożyją dłużej, są „finansowane” oszczędnościami tych, którzy nie dociągną do średniej. Oczywiście emeryturę będziesz otrzymywać do końca życia (twojego lub ZUS-u). System jest po prostu obliczony tak, aby bilansować się w skali makro.

…choć liczą nam niewłaściwie

Warto mieć przy tym świadomość, że system ZUS-owski opiera się o dwa rozwiązania. Po pierwsze w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie ma żadnych „odłożonych” przez ciebie pieniędzy. Wszystko, co oddasz ZUS-owi, od razu jest wypłacane obecnym emerytom i rencistom. Zakład zapisuje jedynie informację o tym, ile wpłaciłeś i ile w przyszłości obiecuje ci wypłacić. A czy i ewentualnie ile wypłaci, to się dopiero okaże za kilkanaście czy kilkadziesiąt lat.

Faktycznie w długim terminie wypłacalność systemu ZUS-owskiego jest uzależniona od liczby uczestników płacących nań comiesięczne „składki” oraz od ich wysokości. Jednakże od kilku lat mamy do czynienia z sytuacją, gdy więcej Polaków przechodzi na emeryturę, niż wchodzi na rynek pracy. Sytuację w pewnym stopniu poprawiają imigranci zarobkowi, którzy także płacą na ubezpieczenia społeczne i którzy finansują wypłaty świadczeń dla obecnych beneficjentów tego sytemu.

Na dłuższą metę polski system emerytalny będzie coraz mocniej uzależniony od napływu pracowników spoza Polski, ponieważ już w 2022 roku liczba urodzeń spadła do najniższego poziomu po 1945 roku. W roku 2023 było jeszcze gorzej – na świat przyszło zaledwie 272 tys. dzieci. Ostatni rocznik jest o blisko 60% mniej liczny od najliczniejszego – czyli urodzonych w roku 1983, których było blisko 667 tysięcy. Obserwujemy zatem katastrofę demograficzną gorszą od najczarniejszych prognoz z ostatnich lat.

Po drugie do ustalania wysokości emerytur ZUS używa tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn. Artykuł 26, punkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdza jasno, że „średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach”. 

Tymczasem wiadomo – bo takie dane publikuje ten sam GUS – że średnio rzecz biorąc, mężczyźni żyją krócej od kobiet. Są więc w dwójnasób poszkodowani przez państwo, bo nie dość, że po świadczenie z ZUS-u mogą się zgłosić 5 lat później niż kobiety, to jeszcze tracą na kluczowym przeliczniku, jakim jest oczekiwana dalsza długość trwania życia.

Źródło: