Odpowiednia wiedza i umiejętności są niezbędne do skutecznego radzenia sobie z różnymi sytuacjami życiowymi i zadaniami – zarówno w życiu codziennym, jak i w pracy zawodowej. Podobnie jest w przypadku gospodarowania finansami osobistymi, a także inwestowania. Przygotowując się do inwestowania, trzeba zwrócić uwagę na cztery ważne zagadnienia.
Poznaj podmioty funkcjonujące na rynku finansowym
Po pierwsze, należy zapoznać się z rodzajami instytucji funkcjonujących na rynku finansowym, ich rolą i zadaniami oraz zasadami, według których działają. Bardzo ważna jest umiejętność odróżniania podmiotów działających zgodnie z regulacjami oraz podlegających nadzorowi finansowemu prowadzonemu przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) od tych, które mu nie podlegają. Inwestorzy powinni korzystać wyłącznie z usług podmiotów licencjonowanych i nadzorowanych – czyli m.in. banków, SKOK-ów, biur i domów maklerskich, funduszy inwestycyjnych i innych, posiadających status firm inwestycyjnych lub agentów firm inwestycyjnych.
Pierwszą czynnością przed skorzystaniem z usług któregokolwiek podmiotu powinno być sprawdzenie, czy znajduje się on na liście podmiotów licencjonowanych oraz czy nie figuruje na liście ostrzeżeń publicznych. Lista ostrzeżeń publicznych zawiera wykaz firm, w przypadku których KNF ma uzasadnione podejrzenia dotyczące działania niezgodnego z obowiązującymi przepisami. Lista podmiotów licencjonowanych (m.in. banków, biur i domów maklerskich, firm ubezpieczeniowych, rejestr firm pośrednictwa kredytowego, pośredników ubezpieczeniowych, firm inwestycyjnych i agentów firm inwestycyjnych) znajduje się w zakładce „podmioty”, widocznej na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego (https://www.knf.gov.pl/), lista ostrzeżeń publicznych zaś jest dostępna pod adresem https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/ostrzezenia_publiczne.
Zapoznaj się z przepisami prawnymi
Druga grupa ważnych zagadnień, z którymi inwestor powinien się zapoznać, to przepisy prawne. Zasady działania rynków finansowych są bardzo ściśle i szczegółowo regulowane, co ma sprzyjać przede wszystkim bezpieczeństwu obrotu i ochronie interesów inwestorów. Na regulacje te składa się kilka ustaw oraz liczne rozporządzenia wykonawcze. Do tego dochodzą także przepisy stosowane przez instytucje organizujące obrót instrumentami finansowymi, przede wszystkim przez Giełdę Papierów Wartościowych (GPW) oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW).
Przepisów jest sporo, ich lektura nie należy do najłatwiejszych, jednak znajomość podstawowych zagadnień, przedstawianych choćby w formie poradnikowej, jest niezbędna w procesie świadomego inwestowania i może pozwolić uniknąć podstawowych błędów oraz niebezpieczeństw. Dotyczy to zwłaszcza relacji między inwestorami a instytucjami, a więc głównie biurami maklerskimi i towarzystwami funduszy inwestycyjnych.
W przypadku inwestowania szczególne znaczenie ma wystrzeganie się często spotykanego nawyku pobieżnego zapoznawania się z podpisywanymi umowami i dokumentami oraz traktowania tej czynności jako zbędnej formalności. Z tego powodu należy zawsze dokładnie zapoznać się z treścią każdej umowy przed jej podpisaniem, a w przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości – skonsultować się z niezależnym ekspertem.
Podstawowe akty prawne, regulujące zagadnienia istotne z punktu widzenia każdego inwestora, to m.in. Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych z 29 lipca 2005 r. (tekst jednolity z 7 lutego 2018 r., Dz.U. 2018, poz. 512 i 685), Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi z 29 lipca 2005 r. (tekst jednolity z 13 listopada 2018 r., Dz.U. 2018, poz. 2268, nowelizowana Dz.U. 2019, poz. 875), Ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi z 27 maja 2004 r. (tekst jednolity Dz.U. 2018, poz. 1355, 2215, 2243, 2244 i z 2019 r., poz. 730, 875), Ustawa o obligacjach z 15 stycznia 2015 r. (tekst jednolity Dz.U. 2018, poz. 483, nowelizacja Dz.U. 2018 poz. 2243).
Poznaj podstawowe zasady funkcjonowania rynku finansowego
Trzeci obszar związany z zasadami inwestowania na rynku finansowym jest najbardziej rozległy, zróżnicowany i relatywnie najmniej sformalizowany oraz zindywidualizowany, szczególnie w kwestii doboru metod. W jego zakresie mieści się zarówno wiedza dotycząca prawidłowości ekonomicznych rządzących rynkiem finansowym, polityki pieniężnej, ilościowych i statystycznych metod analizy zjawisk rynkowych, ale także ekonomii behawioralnej, czy też psychologii. Wiedzy na temat inwestowania należy szukać przede wszystkim za pośrednictwem licencjonowanych instytucji rynku finansowego, wyspecjalizowanych i wiarygodnych portali internetowych oraz korzystając z fachowych wydawnictw, w tym poradnikowych. W przypadku tych ostatnich należy jednak z rezerwą podchodzić do tych, które oferują łatwe i szybkie sposoby zarabiania pieniędzy.
W popularyzowaniu wiedzy o inwestowaniu, w tym w organizowaniu różnego rodzaju szkoleń, aktywna jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Szkolenia i akcje edukacyjne oraz liczne wydawnictwa, w tym dostępne na stronach internetowych, oferują także biura i domy maklerskie oraz większość towarzystw funduszy inwestycyjnych. W przeważającej liczbie przypadków są to rzetelne i wiarygodne źródła wiedzy, choć niektóre podmioty komercyjne mogą preferować metody korzystne z punktu widzenia prowadzonej przez siebie działalności – np. niektóre biura maklerskie oferujące instrumenty pochodne mogą podkreślać zalety inwestowania aktywnego, a więc częstego dokonywania transakcji (dzięki czemu te instytucje mają wyższą prowizję od dokonywanych transakcji).
Śledź bieżące wiadomości
Oprócz podstawowej wiedzy na temat funkcjonowania rynku finansowego, w procesie inwestowania niezbędny jest dostęp do różnego rodzaju informacji. Należy wyróżnić trzy zasadnicze obszary:
• informacje o cenach i notowaniach instrumentów finansowych,
• dane makroekonomiczne,
• informacje o wynikach finansowych oraz bieżących istotnych wydarzeniach dotyczących np. emitentów (czyli podmiotów, których akcje lub obligacje są przedmiotem oferty publicznej lub znajdują się już w obrocie na rynku wtórnym).
Podstawowym źródłem informacji o notowaniach instrumentów finansowych są instytucje, w których odbywa się obrót nimi. W przypadku większości instrumentów będzie to Giełda Papierów Wartościowych. Inwestor ma do nich dostęp także pośrednio – poprzez dystrybutorów informacji, którymi są najczęściej biura i domy maklerskie oraz media, w tym wyspecjalizowane portale poświęcone finansom, ale także wiele popularnych portali ogólnotematycznych.
Podobnie są dystrybuowane informacje makroekonomiczne oraz dotyczące sytuacji na rynkach finansowych. W tym przypadku podstawowym źródłem jest Główny Urząd Statystyczny, ale także inne instytucje, np. Narodowy Bank Polski – w szczególności w odniesieniu do zagadnień związanych z polityką pieniężną i wysokością stóp procentowych oraz działalnością banków. Dużym stopniem sformalizowania oraz szczegółowymi regulacjami, mającymi zapewnić jak najwyższy poziom wiarygodności, charakteryzuje się system informacji o wynikach finansowych oraz bieżących wydarzeniach dotyczących emitentów papierów wartościowych. Każdy z nich raportuje wymagane przepisami informacje (głównie raporty okresowe oraz informacje bieżące) do Elektronicznego Systemu Przekazywania Informacji (ESPI), administrowanego przez Komisję Nadzoru Finansowego. ESPI jest wiarygodnym źródłem informacji wykorzystywanych przez kolejnych dystrybutorów.
W zakresie pozyskiwania informacji niezwykle ważny jest zarówno dobór wiarygodnych źródeł, jak i umiejętność odróżniania wiadomości od ich interpretacji i opinii, a także analiz i opracowań mogących zawierać różnego rodzaju wnioski. Analizy i rekomendacje formułowane przez uprawnione do tego podmioty, czyli głównie biura i domy maklerskie, można uznać jako pomocne w podejmowaniu decyzji, choć nie należy do nich podchodzić bezkrytycznie. Bezwzględnie należy się wystrzegać korzystania z opinii i informacji anonimowych uczestników rynku, zamieszczanych w internecie, zwłaszcza na różnego rodzaju forach dyskusyjnych. Ich celem może być dezinformacja i manipulowanie zachowaniami innych inwestorów.
W procesie inwestowania istotną rolę odgrywa wiele czynników, istnieją różnorodne sposoby podejścia i metody, mające na celu wskazanie drogi do osiągnięcia sukcesu. Mimo tej różnorodności, wspólnym mianownikiem wszystkich koncepcji dotyczących inwestycji, jest stawianie na pierwszym miejscu konieczności posiadania odpowiedniej wiedzy i ciągłego jej wzbogacania oraz opierania się na wiarygodnych informacjach, niezbędnych w podejmowaniu racjonalnych decyzji. Bez spełnienia tych wymogów trudno liczyć na dobre efekty.
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej.
