Jak się poskarżyć na komornika?

Komornicy sądowi praktycznie mają monopol na wykonywanie orzeczeń sądowych. Tym większe ma więc znaczenie, by wykonywali oni swój zawód należycie. Niestety czasami zdarza się, iż komornik egzekwuje należność, nie zważając na przepisy chroniące dłużnika, czasami wręcz przeciwnie - komornik wbrew interesom wierzyciela nie podejmuje żadnych działań zmierzających do skutecznego zakończenia egzekucji. Niniejszy artykuł wskazać ma, jakie środki prawne przysługują przeciwko komornikowi łamiącemu prawo.

Zanim skorzystamy z przysługujących nam uprawnień warto sprawdzić, czy istotnie doszło do złamania prawa. Czasami bowiem to, co wydaje się niesprawiedliwością np. sprzedaż ruchomości za połowę ich wartości znajduje umocowanie w przepisach. Skąd strona ma wiedzieć, czy komornik naruszył przepisy? Komornik przy prowadzeniu postępowania egzekucyjnego musi przestrzegać ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. nr 133, poz. 882 ze zm.) a także Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. nr 43 poz. 296 ze zm.). Równie ważnym aktem prawnym jest rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz. U. nr 10, poz. 52 ze zm.), które określa szczegółowo, jakie wymogi muszą spełniać czynności dokonywane przez komornika.

Skarga na czynności komornika

Jeżeli nasze obawy się potwierdzą, podstawowym środkiem, z jakiego należy skorzystać jest tzw. skarga na czynności komornika. Skargę należy wnieść do sądu rejonowego, przy którym działa dany komornik. Wyjątkiem jest składanie skarg na czynności komornika podczas licytacji nieruchomości - składa się ją ustnie bezpośrednio sędziemu nadzorującemu licytację.

Skargę można składać zarówno pisemnie (wówczas musi spełniać wymogi pisma procesowego) bądź ustnie do protokołu.

Przedmiotem skargi może być zarówno działanie komornika jak i jego zaniechanie. Zaniechania nie można jednak rozumieć jako przewlekłości postępowania, gdy komornik pomimo wniosków wierzyciela nie podejmuje żadnych czynności egzekucyjnych (na to przysługują inne środki), lecz jako zaniechanie wykonania czynności, którą w świetle obowiązujących przepisów komornik musi podjąć (wyrok SN z dnia 14 czerwca 1973 r., sygn. akt ICR 250/73). Przykładem takiego zaniechania może być sytuacja, gdy komornik pomimo wystąpienia stosownych przyczyn np. pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego nie umarza postępowania egzekucyjnego.

Bardzo istotne jest zachowanie terminu na wniesienie skargi - wynosi on 7 dni od daty czynności, gdy strona była przy niej obecna lub o jej terminie zawiadomiona, w innych wypadkach od daty zawiadomienia strony o dokonaniu czynności, w braku zawiadomienia od daty dowiedzenia się o niej, a w przypadku zaniechania od daty, w której czynność powinna być dokonana. Skarga wniesiona po terminie zostanie odrzucona. Od skargi pobierana jest opłata zależna od wartości egzekwowanej należności - jeżeli nie przekracza ona 100 zł opłata wynosi 10 zł, przy wyższej wartości - 50 zł.

Skarga może być bardzo skuteczna, gdyż w jej wyniku sąd może uchylić czynności podjęte przez komornika, zmienić wydawane przez niego postanowienia, a nawet umorzyć postępowanie egzekucyjne. Na postanowienie sądu wydane na skutek skargi przysługuje zażalenie, ale tylko wówczas, kiedy przepisy tak stanowią, np. gdy zaskarżona jest wysokość kosztów komornika. W innych przypadkach postanowienie jest niezaskarżalne. Warto pamiętać, iż zażalenie przysługuje wyłącznie stronom, a nie komornikowi, z wyjątkiem postanowienia o kosztach egzekucji, które może zaskarżyć również komornik.

Nadzór sądu nad komornikiem

Czasami zdarza się jednak, że złożenie skargi jest niemożliwe np. z powodu upływu 7-dniowego terminu. Czy strona pozostaje wówczas bezradna wobec bezprawności działań komornika? Na szczęście nie - art. 759 K.p.c. uprawnia sąd, by z urzędu wydawał komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji a także usuwał spostrzeżone nieprawidłowości. Sąd działania te może podjąć z urzędu, dlatego wniosek strony nie jest konieczny. Sąd bardzo często nie wie jednak o naruszaniu prawa przez komornika, lepiej więc stosowny wniosek skierować do sądu i opisać w nim działania komornika, wnosząc o podjęcie z urzędu właściwych czynności. Wniosek taki nie podlega żadnym opłatom - w tym zakresie jest korzystniejszy od skargi - jednak ma jedną podstawową wadę w porównaniu ze skargą: sąd nie jest zmuszony do rozpoznania takiego wniosku. Sąd może bowiem z urzędu podjąć takie działania, ale nie jest do tego zobowiązany. W przypadku skargi natomiast na sądzie ciąży obowiązek jej merytorycznego rozpatrzenia.

Komornik odpowiada za szkody

Za pomocą dwóch powyższych środków można doprowadzić do usunięcia nieprawidłowości w działaniach komornika. Nie są one jednak wystarczające, gdy czynności komornika powodują powstanie szkód np. zniszczenie samochodu podczas jego zajmowania, a strona domaga się ich naprawienia. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest wytoczenie powództwa o odszkodowanie komornikowi, który zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności. Warto pamiętać, iż przesłanką odpowiedzialności komornika nie jest jego wina, ale sama bezprawność jego działania. Do uzyskania odszkodowania wystarczające jest wykazanie naruszenia przepisów przez komornika, wysokości szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem a szkodą.

Do niedawna odpowiedzialność komornika była znacznie zawężona z uwagi na treść art. 769 K.p.c., zgodnie z którym komornik odpowiadał tylko za szkodę wyrządzoną umyślnie lub przez niedbalstwo i to tylko wtedy, gdy poszkodowany nie mógł zapobiec szkodzie przy pomocy środków przewidzianych w K.p.c. Trybunał Konstytucyjnym w orzeczeniu z dnia 20 stycznia 2004 r. uznał jednak powyższy przepis za niezgodny z Konstytucją i stracił on moc z dniem 27 stycznia 2004 r.

Gdy egzekucja się przeciąga

Powyżej wskazaliśmy, iż skarga na czynności komornika nie przysługuje na przewlekłość postępowania. W takim wypadku strona ma natomiast możliwość złożenia do sądu okręgowego, w którego okręgu siedzibę ma komornik, skargi na przewlekłość. W wyniku skargi sąd może zasądzić nawet do 10 tys. zł od komornika za jego opieszałość. Więcej szczegółów na temat takiej skargi można znaleźć w nr 73 Gazety Podatkowej.

Odpowiedzialność dyscyplinarna

Niestety może zdarzyć się, że ani skargi, ani nawet wizja odszkodowania nie robią na komorniku większego wrażenia. Wówczas pozostaje jedynie przedsięwziąć kroki zmierzające do pociągnięcia go do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Niestety strona nie może sama złożyć wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko komornikowi - uprawnienie takie przysługuje jedynie ściśle określonym organom m.in. prezesom sądów i organom samorządu komorniczego. Najlepiej więc skierować wniosek do prezesa sądu rejonowego, przy którym działa komornik oraz do właściwej rady izby komorniczej, by skorzystali oni z przysługujących im kompetencji i złożyli wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. W przypadku uwzględnienia wniosku i uznania komornika winnym stawianych mu zarzutów konsekwencje mogą być bardzo dotkliwe. Karami dyscyplinarnymi są bowiem nie tylko upomnienie bądź nagana, ale także kara pieniężna dochodząca do 20-krotności przeciętnego wynagrodzenia, a nawet wydalenie z zawodu.

Jak wynika z powyższych informacji, nawet wobec komornika strona nie jest bezbronna i może chronić swoje interesy, czemu służy cały arsenał środków. Należy z nich tylko mądrze i umiejętnie korzystać.

Źródło: