Nie pomogły prośby o zapłatę należności, nic nie dały wezwania i przypomnienia. Czekasz na należne ci pieniądze? Możesz zaangażować komornika. Aby się do niego zgłosić, najpierw musisz posiadać prawomocny tytuł wykonawczy, w przypadku którego sąd nadał klauzulę wykonalności. Jakie kolejne kroki poczynić, o czym pamiętać – podpowiadamy na łamach Bankier.pl.
Listopad to na łamach Bankier.pl miesiąc poświęcony problemom z zadłużeniem. Kolejny raz organizujemy akcję, w ramach której czytelnicy mogą skorzystać z darmowych konsultacji z komornikiem (wystarczy wysłać zapytanie na adres interwencja@bankier.pl). W każdy piątek publikujemy natomiast materiały z poradami dla osób mających problemy z zadłużeniem. Dziś jednak poradnik dla drugiej strony sporów – dla wierzycieli, którzy swoich pieniędzy dobrowolnie odzyskać nie mogą. O tym, jak zgłosić sprawę do komornika, o czym pamiętać składając wniosek egzekucyjny, czym jest tytuł wykonawczy i w jaki sposób funkcjonariusz może odzyskać nasze pieniądze.
Po pierwsze: trzeba mieć tytuł wykonawczy
Podstawą egzekucji sądowej prowadzonej przez komornika jest tytuł wykonawczy. Tytuł wykonawczy wyznacza granice egzekucji, tj. wskazuje, kto może żądać wszczęcia egzekucji i przeciwko komu może ona być prowadzona oraz jakie świadczenie ma być spełnione. Tytuł wykonawczy jest dokumentem zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności, którego posiadanie uprawnia do wszczęcia egzekucji. Najczęściej jest to prawomocne lub natychmiast wykonalne orzeczenie sądu (wyrok, postanowienie) zasądzające świadczenie. Orzeczenie sądowe jest prawomocne, jeżeli nie przysługuje od niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Natychmiast wykonalne są orzeczenia określone przepisami wymienionego kodeksu (np. postanowienia) lub zaopatrzone przez sąd rygorem natychmiastowej wykonalności.
Tytułami egzekucyjnym są również inne orzeczenia, ugody lub akty, które z mocy przepisów prawa podlegają wykonaniu w drodze egzekucji, np. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i zobowiązał do zapłaty kwoty pieniężnej lub uiszczenia określonej ilości innych rzeczy oznaczonych indywidualnie. Aby wszystkie wskazane wyżej orzeczenia, ugody i akty stanowiły tytuł egzekucyjny, muszą zawierać treść nadającą się do wykonania. Po zaopatrzeniu ich przez sąd w klauzulę wykonalności, stają się tytułami wykonawczymi. Klauzula wykonalności jest urzędowym stwierdzeniem przez sąd, że obowiązek określony w tytule egzekucyjnym podlega wykonaniu przy zastosowaniu przymusu. Wszystkie urzędy oraz osoby, których to dotyczy, mają obowiązek podporządkować się tytułowi wykonawczemu i udzielić wszelkiej pomocy do jego wykonania.
Wyjątkowo, niektóre tytuły egzekucyjne podlegają egzekucji bez konieczności nadania im klauzuli wykonalności, np. postanowienie komornika o kosztach egzekucji.
Po drugie: wybieramy komornika i składamy wniosek egzekucyjny
Posiadając prawomocny tytuł wykonawczy opatrzony przez sąd klauzulą wykonalności możemy sprawę przekazać do egzekucji komorniczej. W tym celu konieczne jest złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji. Uprawnienie do złożenia takiego wniosku ma wierzyciel, a więc osoba, na rzecz której ma zostać spełnione świadczenie. Niekiedy na rzecz wierzyciela wniosek o wszczęcie egzekucji może zostać złożony przez prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich, organizację pozarządową, inspektora pracy czy powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów.
Wniosek egzekucyjny kieruje się do komornika sądowego. Co do zasady komornik działa na obszarze swego rewiru. Rewirem działalności komornika jest obszar właściwości danego sądu rejonowego. W rewirze komorniczym działa zwykle kilku komorników sądowych. Wybór, do którego należy złożyć wniosek egzekucyjny, należy do wierzyciela. Wierzycielowi przysługuje ponadto prawo wyboru komornika na terytorium całego kraju i wtedy komornik działa poza swoim rewirem. Nie wszyscy komornicy jednak mają prawo do prowadzenia spraw poza rewirem. Przed złożeniem wniosku egzekucyjnego do komornika należy sprawdzić, czy może on prowadzić postępowanie poza swoim rewirem.
Istotne jest złożenie wniosku egzekucyjnego właściwemu komornikowi, to znaczy takiemu, który ma uprawnienia do przeprowadzenia egzekucji. Najczęściej do przeprowadzenia egzekucji właściwy jest komornik, w rewirze którego dłużnik mieszka. W przypadku egzekucji z rzeczy ruchomych i nieruchomości właściwy jest komornik, w rewirze którego znajdują się te składniki majątku dłużnika. Wniosek o wszczęcie egzekucji należności alimentacyjnych można również złożyć do komornika, w rewirze którego mieszka wierzyciel.
Czytaj dalej: Co powinien zawierać wniosek egzekucyjny
Co powinien zawierać wniosek egzekucyjny
Wniosek o wszczęcie egzekucji składa się na piśmie lub ustnie do protokołu w kancelarii komornika. Pisemny wniosek powinien zawierać następujące dane:
- oznaczenie komornika, do którego jest on składany;
- oznaczenie wierzyciela i dłużnika (imiona, nazwiska, miejsca zamieszkania i adresy, numery PESEL lub NIP, a w przypadku osoby prawnej numer z Krajowego Rejestru Sądowego);
- wskazanie świadczenia, które ma być wyegzekwowane;
- określenie sposobu przeprowadzenia egzekucji;
- podpis.
Do wniosku o wszczęcie egzekucji należy dołączyć tytuł wykonawczy w oryginale, ponieważ jego brak bezwzględnie uniemożliwia podjęcie jakichkolwiek czynności egzekucyjnych.
Wniosek egzekucyjny możesz wysłać pocztą lub złożyć osobiście
W celu ułatwienia napisania prawidłowego wniosku egzekucyjnego w wielu kancelariach komorniczych przygotowane są wzory, w których wypełnia się tylko wskazane rubryki. Często wzory wniosków można pobrać ze stron internetowych kancelarii. Wniosek egzekucyjny sporządzony na piśmie można wysłać drogą pocztową lub złożyć w kancelarii komornika.
Ustnego zgłoszenia wniosku egzekucyjnego wierzyciel dokonuje w kancelarii komornika i zamieszcza się je w protokole, który podpisuje wierzyciel oraz osoba, która go sporządziła.
Musisz wskazać, co komornik ma egzekwować i w jaki sposób
We wniosku o wszczęcie egzekucji wierzyciel również musi wskazać świadczenie, które chce wyegzekwować oraz określić sposoby egzekucji. Składając wniosek o wszczęcie egzekucji należności alimentacyjnych wierzyciel nie musi wskazywać sposobów egzekucji ani majątku dłużnika, z którego ma być ona prowadzona. Jednak podanie komornikowi znanych wierzycielowi składników majątku dłużnika przyspieszy postępowanie.
W 2016 r. nastąpią istotne zmiany dotyczące postępowania egzekucyjnego. Wierzyciel nie będzie miał obowiązku wskazywania sposobów egzekucji. Sam wniosek egzekucyjny umożliwiać będzie egzekucję ze wszystkich dopuszczalnych sposobów, za wyjątkiem nieruchomości. Komornik zastosuje sposób najmniej uciążliwy dla dłużnika. W sprawach, w których wierzyciel nie wskaże majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia, komornik będzie wzywał dłużnika do złożenia wykazu majątku lub innych wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji. Taki wykaz dłużnik będzie składał przed komornikiem pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
Prawidłowe złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji wszczyna postępowanie egzekucyjne. Komornik przystępuje do egzekucji, a wierzyciel nazywany jest wierzycielem egzekwującym.
Sposoby egzekucji mają być najmniej uciążliwe dla dłużnika
Wierzyciel posiadający tytuł wykonawczy uprawniony jest do żądania przeprowadzenia egzekucji ze wszystkich składników majątku dłużnika. Wierzyciel ma zatem obecnie prawo i obowiązek wskazania, do jakich składników majątkowych komornik powinien skierować egzekucję. Są to właśnie sposoby egzekucji. Sposoby egzekucji świadczenia pieniężnego polegają na egzekucji z:
- ruchomości;
- wynagrodzenia za pracę;
- rachunków bankowych;
- wierzytelności;
- innych praw majątkowych (z dziedziny własności przemysłowej, udziałów w spółkach handlowych, papierów wartościowych, prawa do żądania działu majątku);
- nieruchomości.
Należy przy tym pamiętać, że wierzycielowi przysługuje prawo do wskazania kilku sposobów egzekucji, przy czym ma obowiązek zastosować sposób najmniej uciążliwy dla dłużnika.
Do września 2016 r. we wniosku o wszczęcie egzekucji wierzyciel powinien wskazać rzeczy i prawa, z których komornik ma przeprowadzić egzekucję. Po zmianie przepisów (wrzesień 2016 rok) wierzyciel będzie mógł zlecić komornikowi poszukiwanie majątku dłużnika dopiero wtedy, gdy czynności z udziałem dłużnika (wykaz majątku) nie doprowadzą do ujawnienia majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia.
Postępowanie egzekucyjne w praktyce – przykład egzekucji z ruchomości
Po ustaleniu majątku dłużnika komornik rozpoczyna właściwą egzekucję. Co to oznacza w praktyce - pokazujemy na przykładzie egzekucji z ruchomości.
Do egzekucji z ruchomości przystępuje się przez jej zajęcie. Komornik może zająć rzecz ruchomą dłużnika znajdującą się w jego władaniu. Wyjątkowo zajęte mogą być rzeczy znajdujące się we władaniu innych osób, w tym wierzyciela. Zajęcie następuje poprzez wpisanie rzeczy do protokołu zajęcia. Komornik, kierując się swoja wiedzą i doświadczeniem życiowym, oznacza wartość każdej zajętej rzeczy. Może również w tym celu powołać biegłego, jeżeli zajdzie taka potrzeba, zwłaszcza gdy strony kwestionują wartość zajętych rzeczy określoną przez komornika. Na każdej zajętej rzeczy komornik umieszcza znak zajęcia tj. nakleja lub w inny sposób umieszcza w widocznym miejscu kartkę ze swoją pieczęcią. Zajęcie kończy się podpisaniem protokołu. Po ukończeniu zajęcia komornik najczęściej oddaje zajęte rzeczy pod dozór osoby, która nimi władała, ale może też powierzyć dozór innej osobie. Dozorca może być zmieniony także wtedy, jeżeli okaże się, że dozór jest sprawowany nieprawidłowo.
Po dokonaniu zajęcia ruchomości następuje ich sprzedaż, z zaznaczeniem, iż od września 2016 roku sprzedaż zajętych ruchomości nie będzie mogła nastąpić wcześniej niż po upływie dwóch tygodni od dnia uprawomocnienia się zajęcia. Sprzedaż może nastąpić w drodze licytacji publicznej, z wolnej ręki lub w drodze sprzedaży komisowej. Najczęściej ruchomości sprzedawane są na licytacji publicznej, o której komornik publicznie obwieszcza wskazując jej miejsce i czas. Cena wywołania na I licytacji wynosi ¾ wartości oszacowania. W przypadku konieczności wyznaczenia II licytacji cena wynosi ½ wartości oszacowania. Jeżeli stawią się licytanci, komornik przeprowadza przetarg i udziela przybicia osobie, która zaoferowała najwyższą cenę. Wierzyciel, zarówno po bezskutecznej I jak i II licytacji, ma prawo przejąć zajętą rzecz na własność.
Od września 2016 r. będzie możliwa sprzedaż zajętych ruchomości w drodze licytacji elektronicznej. Taka sprzedaż będzie dokonywana na wniosek wierzyciela i za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Komornik będzie wyznaczał termin rozpoczęcia i zakończenia licytacji elektronicznej w taki sposób, aby czas jej trwania wynosił co najmniej siedem dni. Natychmiast po zakończeniu licytacji elektronicznej komornik udzielać będzie przybicia osobie ofiarującej najwyższą cenę w chwili zakończenia licytacji elektronicznej. Przybicie będzie udzielane również w systemie teleinformatycznym.
Materiał jest efektem współpracy Bankier.pl z Krajową Radą Komorniczą. Są to fragmenty przygotowanego z okazji Dnia Otwartego Komorników specjalnego „Przewodnika Po Egzekucji Sądowej”. Autorem tej części poradnika jest komornik sądowy Mariusz Markowski.
Opracowała: Katarzyna Wojewoda-Leśniewicz
