Dwa nowe przedmioty w szkołach: edukacja obywatelska i edukacja zdrowotna, nowa podstawa programowa WF, mniej lekcji religii, nowe terminy ferii zimowych i likwidacja „godzin czarnkowych” - to tylko najważniejsze zmiany, które zaczną obowiązywać w nowym roku szkolnym 2025/2026.
Z dniem 1 września 2025 r. do szkół wkraczają dwa nowe przedmioty: edukacja obywatelska, która zastąpi historię i teraźniejszość, oraz edukacja zdrowotna w miejsce wychowania do życia w rodzinie.
Edukacja obywatelska ma przygotować do świadomego i odpowiedzialnego zaangażowania w społeczeństwie. Będzie nauczana w szkołach ponadpodstawowych, w tym roku szkolnym w klasie II liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkole I stopnia. W kolejnych latach obejmie następne roczniki i nauczana będzie w klasach II i III liceum, klasach II–IV technikum i w klasach II i III branżowej szkoły I stopnia.
ReklamaEdukacja zdrowotna ma łączyć elementy nauk o zdrowiu, medycznych, społecznych, humanistycznych, przyrodniczych i ścisłych i odnosić się do zdrowia w wymiarze fizycznym, psychicznym, seksualnym, społecznym i środowiskowym na wszystkich etapach życia. Przedmiot będzie nauczany w szkołach podstawowych w klasach IV–VIII i w szkołach ponadpodstawowych. W tym roku będzie nieobowiązkowy – z zajęć można zrezygnować do 25 września.
Decyzja o tym, że będzie to przez rok przedmiot nieobowiązkowy, zapadła w trakcie kampanii prezydenckiej, po protestach części społeczeństwa i Kościoła. Ogłaszając ją, ministra edukacji Barbara Nowacka argumentowała, że „widząc napięcia”, musi ochronić szkołę przed „awanturą polityczną”. Kilka dni wcześniej o nieobowiązkowości nowego przedmiotu poinformował wicepremier, minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz. Nowacka tłumaczyła później, że to rozmowy z nauczycielami spowodowały, że edukacja zdrowotna będzie nieobowiązkowa.
Zmiany dotkną także WF-u
Od nowego roku szkolnego obowiązywać będzie też nowa podstawa programowa wychowania fizycznego. Nacisk położono na rozwój umiejętności ruchowych u dzieci i młodzieży, tak by podejmowały różne formy aktywności fizycznej przez całe życie. Wiele aktywności ruchowych uczniów ma się odbywać na świeżym powietrzu.
Zgodnie z nową podstawą, analogicznie jak jest w klasach starszych, wprowadzony ma być obowiązek przeprowadzenia w każdej klasie testów sprawnościowych. Mają one być przeprowadzane w każdym roku szkolnym w okresie od lutego do kwietnia. Przeprowadzi je nauczyciel WF. Obejmują one: bieg wahadłowy 10 × 5 m, 20-metrowy wytrzymałościowy bieg wahadłowy, podpór w leżeniu przodem na przedramionach (tzw. deska) i skok w dal z miejsca.
Ponadto w przypadku klas VII–VIII szkoły podstawowej podstawa programowa wychowania fizycznego obejmuje fakultatywny dział umożliwiający zapoznanie się z ćwiczeniami, które są stosowane w trakcie rekrutacji do służb mundurowych i innych zawodów, w których wymagana jest wysoka sprawność fizyczna. W szkołach ponadpodstawowych dział ten będzie obowiązkowy dla wszystkich uczniów.
Mniej religii i etyki
Od nowego roku szkolnego 2025/2026 religia lub etyka mają się odbywać w wymiarze jednej godziny tygodniowo – bezpośrednio przed obowiązkowymi zajęciami edukacyjnymi ucznia lub bezpośrednio po nich.
Rozporządzenie w kwietniu zaskarżyła do Trybunału Konstytucyjnego I prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska. W uzasadnieniu wskazała m.in. na pominięcie stanowisk Kościołów i związków wyznaniowych oraz na naruszenie konstytucyjnego prawa rodziców do określania wychowania moralnego i religijnego dzieci. 3 lipca TK orzekł, że rozporządzenie jest niezgodne z konstytucją.
Służby prasowe resortu edukacji podkreśliły wówczas w komentarzu dla PAP, że „to minister odpowiedzialny za oświatę kształtuje prawo oświatowe w Polsce”. „Rozporządzenia wydawane przez ministra ds. oświaty są publikowane w Dzienniku Ustaw i to one stanowią obowiązujące prawo, a nie decyzje organu, którego stan niezdolności do wykonywania zadań Trybunał Konstytucyjny stwierdził w wyrokach sądów europejskich i Sejm w uchwale z 6 marca 2024 r.” – wskazał resort.
Ferie zimowe na nowo
Nowości dotyczą nie tylko nauczanych przedmiotów. Od tego roku ferie zimowe będą w trzech, a nie jak dotychczas w czterech terminach. Ministerstwo dokonało nowego podziału województw na grupy. Nie będzie już osobnego terminu dla województw: podlaskiego i warmińsko-mazurskiego, które ferie miały zawsze w stałym terminie na przełomie stycznia i lutego. Od 19 stycznia do 1 lutego ferie będą mieli uczniowie z województw: mazowieckiego, pomorskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego; od 2 do 15 lutego – z województw: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, zachodniopomorskiego, małopolskiego i opolskiego; od 16 lutego do 1 marca – z województw: podkarpackiego, lubelskiego, wielkopolskiego, lubuskiego i śląskiego.
Od września 2025 r. możliwa będzie nauka w nowym zawodzie – technik gospodarki nieruchomościami. Został on wpisany do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. Nauczanie w tym zawodzie ma być realizowane w technikum oraz na kwalifikacyjnym kursie zawodowym i kursie umiejętności zawodowych.
Wiosną 2026 r. na maturze po raz pierwszy przeprowadzony zostanie egzamin pisemny z języka ukraińskiego jako języka obcego, czyli będzie mógł być zdawany przez wszystkich maturzystów. Do tego roku egzamin z ukraińskiego przeprowadzany był tylko jako egzamin obowiązkowy dla maturzystów ze szkół i oddziałów dla mniejszości narodowej ukraińskiej.
Godziny czarnkowe odchodzą w zapomnienie
Od 1 września zlikwidowane zostają godziny dostępności, nazywane potocznie „godzinami czarnkowymi”. To jedna godzina tygodniowo, podczas której w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy nauczyciel został zobowiązany do „dostępności w szkole”, po to, by „odpowiednio do potrzeb prowadzić konsultacje z uczniami lub wychowankami lub ich rodzicami”. Rozwiązanie, obowiązujące od 1 września 2022 r., nazwę zawdzięcza ówczesnemu ministrowi edukacji i nauki Przemysławowi Czarnkowi, który je wprowadził.
Skrócony zostanie okres zatrudnienia – nauczyciela mającego wymagane kwalifikacje, ale niemającego stopnia awansu zawodowego – na podstawie umowy o pracę na czas określony z dwóch lat szkolnych do jednego roku szkolnego.
Uszczegółowione zostają przepisy dotyczące warunków obliczania wynagrodzenia nauczycieli za godziny ponadwymiarowe i godziny zastępstw doraźnych. Określono m.in. przypadki, w których nauczyciel zachowuje albo traci prawo do wynagrodzenia za przydzielone, ale niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, mimo że ich nie zrealizował, jeśli w tym czasie realizował przydzielone mu przez dyrektora szkoły zajęcia uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów.
Wejdą też w życie przepisy, które mają wyeliminować przypadki przydzielania nauczycielom zastępstw doraźnych za nieobecnych nauczycieli do realizacji w czasie, w którym powinni oni realizować zajęcia w ramach obowiązującego ich tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Chodzi o nauczycieli bibliotekarzy i nauczycieli specjalistów.
Przesunięty będzie termin wypłaty składników wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac. Składniki te będą wypłacane miesięcznie lub jednorazowo z dołu do piątego dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który przysługuje to wynagrodzenie.
Nauczyciele, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, będą mogli skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową.
Przywrócona zostaje możliwość powierzenia stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na kolejny okres bez konieczności przeprowadzenia konkursu.
Zmian jest jeszcze więcej
Od 1 września 2022 r. do 31 sierpnia 2027 r. w niepublicznych szkołach i placówkach oświatowych będzie można powierzać zadania dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej nauczycielom specjalistom (np. pedagogom, psychologom i logopedom) w wymiarze nie wyższym niż 9 godzin tygodniowo (a nie jak dotąd – 4 godziny), na podstawie innej niż umowa o pracę. Chodzi m.in. o umowę-zlecenie czy umowę B2B (umowa z osobą, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą).
Z dniem 31 sierpnia 2025 r. wygasły obecnie obowiązujące przepisy łagodzące ograniczenia dotyczące zatrudnienia nauczycieli korzystających z nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, które są odpowiednikiem emerytur pomostowych dla nauczycieli.
Nauczyciele korzystający z kompensówek nie mogą dalej pracować w szkole, przedszkolu lub w ośrodku (np. w niepełnym wymiarze godzin), nawet jeśli zajmowane stanowisko nie ma nic wspólnego z pracą dydaktyczną, pod sankcją zawieszenia świadczenia. Jeśli zaś nauczyciel podejmie inną pracę niż w zawodzie, to będzie nadal mógł pobierać pieniądze z tytułu świadczenia. W 2022 r. w związku z pełnoskalową zbrojną agresją Rosji na Ukrainę i napływem uchodźców z Ukrainy, w tym dzieci w wieku szkolnym, wprowadzono odstępstwa od tej zasady.
W 2022 r. w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wprowadzono możliwość zatrudnienia nauczyciela pobierającego świadczenie kompensacyjne bez utraty tego świadczenia na stanowisku pomocy nauczyciela lub nauczyciela w oddziale przygotowawczym dla uczniów z Ukrainy. Możliwe było też zatrudnienie bez utraty świadczenia kompensacyjnego nauczyciela języka polskiego lub nauczyciela prowadzącego dodatkową naukę języka polskiego, a także innego nauczyciela niż polonista, jeżeli w dniu nawiązania z nim stosunku pracy do szkoły uczęszcza co najmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski jest uznawany za legalny. Od 1 września przepisy te nie będą obowiązywać. (PAP)
dsr/ aba/ mhr/
