Złoto fascynuje ludzkość od wieków, pełniąc rolę nie tylko cennego kruszcu oraz symbolu bogactwa, ale i bezpiecznej przystani w czasach niepewności gospodarczej. Inwestowanie w złoto stało się popularną strategią dywersyfikacji portfela. Największy szwajcarski bank UBS zaleca klientom posiadanie 5 proc. swoich aktywów w złocie. Jak to robić i przede wszystkim, co wybrać? Sztabki, monety, a może opcją jest tzw. złoto papierowe?
Inwestorzy na pewno nie mogą narzekać na dostępne formy, oferujące różnorodne możliwości dopasowane do indywidualnych potrzeb i preferencji. Wybór odpowiedniej formy inwestycji w złoto zależy od wielu czynników, takich jak tolerancja ryzyka, horyzont inwestycyjny, dostępny kapitał oraz preferencje dotyczące posiadania fizycznego aktywa czy też samej ekspozycji na jego cenę.
Przyjrzymy się zatem głównym sposobom inwestowania w złoto: sztabkom, monetom, funduszom ETF, analizując ich zalety, wady oraz różnice między złotem fizycznym a instrumentami finansowymi opartymi na cenach złota.
Złoto fizyczne: sztabki i monety
Inwestycja w złoto fizyczne, takie jak sztabki i monety, jest tradycyjną formą lokowania kapitału w ochronie przed inflacją, ale dopiero w długim terminie spełnia to zadanie. To także tradycyjna „bezpieczna przystań”, do której wędruje kapitał w trudnych i zmiennych czasach, czego najlepszym przykładem jest niesłabnący od kilku lat popyt na złoto ze strony banków centralnych.
Złoto cieszy się popularnością wśród inwestorów indywidualnych ceniących sobie bezpośrednie posiadanie aktywa. W przypadkach sztabek i monet ich cena jest równa rynkowej wartości złota powiększonej o marże sprzedawców. Z reguły im mniejsza moneta lub sztabka, tym marża dilera jest większa. Złoto, to dużo wartości w małej objętości, ale oferowane sztabki i monety o mniejszych wagach bardzo obniżyły wartościową barierę wejścia w inwestycję w złoto. Sztabki złota są dostępne już w gramaturach od 1 grama.
Przy większych kwotach jakie planujemy przeznaczyć na inwestycje w złoto najlepszym rozwiązaniem są większe sztabki, co jest po prostu bardziej ekonomiczne. Te kojarzone z telewizji i przechowywane w skarbcach banków zazwyczaj mają wagę 400 uncji trojańskich, czyli 12,44 kg i wymagają przy obecnych cenach i kursie USD/PLN ponad 4,9 mln zł kapitału. Kilogramowa sztabka to obecnie wydatek ponad 400 tys. zł.
Standardowym gabarytem monet bulionowych, inaczej nazywanych lokacyjnymi jest jedna uncja trojańska (1 oz. = 31,1035 gramów), gdzie wartość samego złota to ponad 12 tys. zł. Występują także monety o „nominałach” ½, ¼ czy nawet 1/10 uncji. Najbardziej popularne monety to amerykański Orzeł, kanadyjski Liść Klonowy, południowoafrykański Krugerrand, australijski Kangur, brytyjska Britannia, chińska Panda czy wiedeńscy Filharmonicy, których większość bita z jest czystego złota próby Au.9999. Narodowy Bank Polski od 1995 r. oferuje z kolei Orła Bielika. Od wielu lat w Polsce najpopularniejszą monetą wsród kupujących jest jednouncjowy australijski Kangur.
Monety, zwłaszcza te najbardziej znane, są sprzedawane z niewielką premią w stosunku do sztabek (wyższy koszt wytworzenia). Jednak przy inwestycjach „detalicznych” taki zakup wydaje się lepszym rozwiązaniem ze względu na większą rynkową płynność, czyli inaczej mówiąc zbywalność w transakcji kupna i sprzedaż, oraz przez to, że łatwiej sprawdzić ich autentyczność (np. przy pomocy wagi i suwmiarki czy linijki Fischa). Oprócz wartości samego kruszcu, często zyskują one na wartości kolekcjonerskiej
W przypadku sztabek również ważne jest ich pochodzenie, czyli producent. Do najbardziej znanych należą m.in. Pamp Suisse, Perth Mint, Valcambi, Johnson Mattheym czy Royal Mint. Zawsze warto sprawdzić, czy producent znajduje się na liście Good Delivery prowadzonej przez Londyńskie Stowarzyszenie Rynku Kruszców (LBMA). Nie jest ona jedyną organizacją, która wyznacza standardy oceniania producentów złota, jednak cieszy się największym uznaniem w przypadku sztabek o wadze 12,44 kg, używanych w obrocie międzybankowym.
Także przy wyborze dilera monet i sztabek warto kierować się przede wszystkim jego wiarygodnością. Wyjątkowo niska cena powinna wzbudzić nasze podejrzenia, co do jakości sprzedawanego złota. Oszczędność kilku procent to zbyt duże ryzyko inwestycji, ponieważ można trafić na podróbkę albo po prostu oszustów. Złoto powinno posiadać wydany certyfikat, który często jest zintegrowany ze specjalnym opakowaniem jako tzw. certipack. W nienaruszonym stanie opakowanie ma zabezpieczyć umieszczone w nim złoto, ale też być gwarancją, że znajdujący się w środku kruszec nigdy nie był wyjmowany.
Inwestując w fizyczne złoto trzeba liczyć się z kosztami jego bezpiecznego przechowywania (sejf, skrytka bankowa, depozyt w wyspecjalizowanej firmie), ubezpieczenia etc. Warto jednak pamiętać rozważając opcję np. skrytek bankowych, że tylko fizyczne posiadanie to własność, które daje pełną kontrolę. Trzeba zatem przeanalizować ryzyka i wybrać opcję najlepszą dla siebie.
Co jeszcze warte podkreślenia, zakup złota inwestycyjnego (sztabki, monety) jest zwolniony z podatku VAT (inaczej niż srebro), a przy jego sprzedaży nie zapłacimy także „podatku Belki” od ewentualnych dochodów z tej transakcji, jeśli od kupna złota, które sprzedajemy minęło co najmniej 6 miesięcy. Inaczej jest z podatkiem od czynności cywilonoprawnych od sprzedaży, którego w przypadku monet nie ma, ale jest w przypadku sztabek, o czym więcej, w wywiadzie dla Bankier.pl mówił Michał Tekliński, ekspert rynku złota z Grupy Goldenmark. W tym momencie warto przypomnieć o potencjalnej anonimowości związanej z zakupem złota inwestycyjnego, ale tylko do określonych kwot.
Generalną zasadą jest, że przy zakupie złota trzeba podać swoje dane osobowe, a w niektórych przypadkach również okazać dokument tożsamości. Przy zakupach o wartości do 10 000 euro (transakcje gotówkowe) lub do 15 000 euro (transakcje bezgotówkowe), wystarczy, że kupujący oświadczy swoje dane osobowe. Sprzedawca nie ma obowiązku ich weryfikowania z dokumentem tożsamości. Powyżej tych kwot sprzedawca jest zobowiązany do wylegitymowania klienta.
Wady i zalety inwestycji w metal
Inwestycja w złoto fizyczne ma swoje zalety i wady. Do głównych zalet należy namacalna wartość w małej objętości, co daje poczucie bezpieczeństwa i łatwość przechowywania wartości (1 kg złota to ok. 400 tys. zł). Złoto w długim terminie chroni przed inflacją i dewaluacją walut, a także eliminuje ryzyko kontrahenta, gdyż nie jest zależne od instytucji finansowych, a inwestor ma pełną kontrolę nad aktywem. W Polsce, ale też wielu innych krajach, złoto inwestycyjne korzysta z korzystnych ulg podatkowych.
Do wad inwestycji w złoto fizyczne należą koszty bezpiecznego przechowywania i ubezpieczenia, ograniczona płynność w porównaniu do instrumentów finansowych, dość wysokie prowizje i spready obniżające potencjalne zyski. Konieczna jest weryfikacji autentyczności zakupu kruszcu, by uniknąć fałszywego lub zanieczyszczonego złota. Ze względu na relatywnie wysokie koszty transakcyjne fizyczny metal nie nadaje się do krótkoterminowej spekulacji, a raczej preferuje podejście „kup i zapomnij”.
Papierowe złoto w różnych obliczach
Poza inwestycją w fizyczne złoto możliwe jest także inwestowanie w tzw. „złoto papierowe", czyli różnego rodzaju instrumenty finansowe dające inwestorowi ekspozycję na cenę złota. Zaliczamy do nich np. akcje spółek zajmujących się wydobyciem, przetwarzaniem i handlem złotem, fundusze ETF, czy instrumenty pochodne takie jak kontrakty terminowe, opcje, czy kontrakty CFD na złoto.
Wymienione instrumenty nie dają jednak bezpośredniego dostępu do metalu, co dla części inwestorów przekreśla sens inwestowania w ten rodzaj aktywów. Inwestycja w papierowe złoto wiąże się już z ryzykiem kontrahenta, czyli ryzykiem niewypłacalności instytucji finansowej, która emituje dany instrument, co nie ma miejsca w przypadku fizycznego posiadania.
Instrumenty te są notowane na giełdach i pozwalają zazwyczaj przy niższych kosztach transakcyjnych uzyskać ekspozycję na złoto. Zazwyczaj charakteryzują się wysoką płynnością, która pozwala szybko dostosować się nagłych zmiany rynkowych, a nawet spekulować na cenach złota. Akcje, jednostki uczestnictwa czy kontrakty oraz inne instrumenty finansowe zapisywane są na rachunku inwestycyjnym przez co teoretycznie odchodzi problem związanym z przechowywaniem i bezpieczeństwem.
Najpopularniejsze formy inwestycji w „papierowe złoto” dotyczą zakupu jednostek funduszy ETF i ETC na złoto, kontraktów futures oraz akcji spółek wydobywczych. O ostatnich i m.in. o tym czy różnią firmy strumieniowe od typowych górników złota można przeczytać w artykule „W tym roku świecą jaśniej niż złoto”. Kontrakty futures, to z kolei instrumenty spekulacyjne, które wykorzystują mechanizm dźwigni finansowej, zatem skierowane są do inwestorów akceptujących najwyższy poziom ryzyka. Warto jednak powiedzieć nieco więcej o złotych ETF-ach, jako pasywnej metodzie uzyskania ekspozycji na złoto.
ETC z GPW i złote ETF-y
Jednostki ETF (Exchange Traded Funds) lub ETC (Exchange Traded Commodity) umożliwiają inwestowanie w złoto bez konieczności fizycznego posiadania kruszcu. Większość z nich działa w ten sposób, że za pieniądze pozyskane od inwestorów kupuje i magazynuje realnie istniejące sztaby złota, stąd okresowo informujemy o ich zakupach. Przez co zwykle wiernie odzwierciedla notowania kruszcu na rynkach finansowych. Ich celem jest odwzorowanie rynku, a nie jego pokonanie.
Notowane na giełdach udziały mogą więc być oparte na złocie fizycznym (ETF i ETC), ale są też fundusze oparte na instrumentach pochodnych (ETF) i czasami same oferujące dźwignię finansową. Fundusze oparte na złocie fizycznym przechowują złoto w bezpiecznych skarbcach i emitują udziały, które reprezentują ułamkową własność złota. Fundusze oparte na instrumentach pochodnych inwestują w kontrakty terminowe na złoto lub inne instrumenty pochodne, które są powiązane z ceną złota. Od blisko dwóch lat na GPW notowany są jednostki ETC, zapewniającego ekspozycję na złoto przechowywane w skarbcu brytyjskiej Mennicy Królewskiej.
Inwestowanie w ETF-y na złoto ma wiele zalet, takich jak wysoka płynność, niskie koszty zarządzania i transakcji, wygoda inwestowania przez rachunek maklerski oraz dostępność dla inwestorów z różnym kapitałem. ETF-y cechuje też wysoka przejrzystość, dzięki regularnemu raportowaniu składu i wyników funduszu.
Do wad należą brak fizycznego posiadania złota, co może być istotne dla niektórych inwestorów, ryzyko kontrahenta związane z zarządzaniem funduszem, opłaty za zarządzanie obniżające potencjalne zyski, ale koszty transakcyjne są zdecydowanie mniejsze niż w przypadku fizycznego złota. Warto też pamiętać o ryzyku regulacyjnym, które może wpływać na działanie ETF-ów. Ponadto zyski czerpane z handlu papierowym złotem podlegają opodatkowani tzw. podatkiem Belki, co istotnie może wpływać na osiąganą stopę zwrotu.
Każda inwestycja wiąże się z ryzykiem
Podsumowując, inwestowanie w złoto oferuje różnorodne możliwości, z których każda ma swoje zalety i wady i zawsze wiąże się z ryzykiem. Złoto fizyczne zapewnia bezpośrednie posiadanie aktywa, ale wiąże się z kosztami przechowywania i ograniczoną płynnością. ETF-y na złoto oferują wygodę i płynność, ale nie dają inwestorowi możliwości fizycznego posiadania kruszcu, chociaż w przypadku niektórych udziałów ETC istnieje możliwość zażądania fizycznej dostawy złota zabezpieczającego posiadany udział. Wybór odpowiedniej formy inwestycji w złoto zależy od indywidualnych preferencji, celów inwestycyjnych i tolerancji ryzyka.
Osoby ceniące sobie namacalność aktywa i niezależność od instytucji finansowych mogą preferować złoto fizyczne. Natomiast inwestorzy poszukujący wygody, płynności i niskich kosztów mogą skłaniać się ku ETF-om na złoto, których rynek wymaga odpowiedniej infrastruktury technicznej, prawnej i organizacyjnej i tym samym uniemożliwia przeprowadzanie anonimowych transakcji. Niezależnie od wybranej formy, inwestycja w złoto może być cennym elementem zdywersyfikowanego portfela, zapewniającym ochronę kapitału w czasach niepewności gospodarczej.
Zapraszamy do przeczytania pozostałych materiałów w cyklu Tydzień złota. Wszystkie będą dostępne pod tym linkiem.
