Wielu młodym "podwórkowym" piłkarzom marzy się wielka kariera na miarę Roberta Lewandowskiego, Leo Messiego czy Cristiano Ronaldo. Zawód ten wymaga jednak oprócz talentu i zaangażowanie również wiele szczęścia. Jak zatem związać swoją przyszłość zawodową z piłką nożną, nie zostając graczem? Można spróbować swoich sił jako sędzia piłkarski. Przyjrzyjmy się bliżej tej profesji.
Wymagania
Aby zostać sędzią piłkarskim, należy spełnić kilka wymagań. Po pierwsze trzeba mieć skończone 16 lat oraz posiadać przynajmniej średnie wykształcenie (lub uczęszczać do szkoły ponadgimnazjalnej, kończącej się maturą). Ponadto wymagane jest odbycie kursu sędziowskiego, na koniec którego kandydat musi zaliczyć egzamin z zasad gry w piłkę nożną oraz sprawdzian kondycyjny (wzpn.poznan.pl, 2010). Jak widać, rozpoczęcie kariery sędziego jest dość łatwe. Decydują się na to na przykład uczniowie szkół średnich, traktując tę pracę jako weekendowe dorabianie do kieszonkowego. Ile można zarobić na kolejnych szczeblach kariery sędziego?
Wynagrodzenia w polskich ligach
Sędziowie główni, doglądający rozgrywek w klasach C i B, mogą liczyć na 85 PLN brutto za mecz. Sędziowie asystenci w tych samych klasach zarabiają 60 PLN za mecz. Do klas C i B w Polsce zalicza się 215 grup, składających się z różnej liczby drużyn. Jednak z uwagi na niskie płace często występują tu braki kadrowe. Wraz z awansem do wyższych lig wynagrodzenia sędziów znacznie rosną. Szczególny przeskok widać między III i II ligą. Za każdy mecz w II lidze arbitrzy główni otrzymują ponad 2,5 razy więcej pieniędzy niż ich koledzy po fachu z niższej klasy. Spowodowane jest to przejściem rozgrywek na szczebel centralny, który rozpoczyna się wraz z II ligą. Dopiero na tym poziomie pojawia się funkcja oficjalnego sędziego technicznego.
Osiągnięcie szczebla centralnego może stanowić nie lada wyzwanie.
Na trzech pierwszych poziomach rozgrywek znajdują się bowiem łącznie
jedynie 52 drużyny. W sezonie 2015/16 uprawnionych do sędziowania
rozgrywek na szczeblu centralnym zostało 73 sędziów głównych oraz
59 asystentów (PZPN, 2016). Wśród głównych arbitrów znalazło się
dziesięciu sędziów zawodowych, którzy związali się z PZPN kontraktem.
Zasady ich wynagradzania są inne niż sędziów amatorów. Zawodowi arbitrzy
otrzymują stałą, niejawną pensję, dodatki za każdy mecz oraz ewentualną
premię za odbycie przynajmniej 21 meczów w sezonie. W 2012 roku gazeta
„Fakt” podawała, że ich wynagrodzenie podstawowe wynosi przeciętnie
10 000 PLN brutto miesięcznie, ponadto otrzymują oni 1 500 PLN za każde
spotkanie ligowe. Natomiast premia na koniec sezonu miała wynosić
12 000 PLN (pilkanozna.pl, 2012). Dane te jednak nie zostały oficjalnie
potwierdzone przez PZPN. Co więcej od ich publikacji minęły już cztery
lata, mogły więc zmienić się. Przemawia za tym fakt podwyższenia
wynagrodzeń sędziów zgodnie z uchwałami PZPN nr XII/187 i XII/188 z dnia
12 grudnia 2014 roku, zwiększającymi wynagrodzenia za sędziowanie
poszczególnych meczów (PZPN, 2014).
Poza standardowym wynagrodzeniem, sędziowie otrzymują także zwrot
kosztów dojazdu. Na poziomach rozgrywek niższych niż III liga, koszty
te ustalane są na poziomie Wojewódzkich Związków Piłki Nożnej. Dla III
ligi i lig wyższych, zryczałtowane koszty przejazdu zostały uchwalone
przez PZPN. W zależności od odległości miejsca spotkania od miejsca
zamieszkania sędziego może on uzyskać od 25 do 260 PLN (dla III ligi)
lub 270 PLN (powyżej III ligi) zwrotu poniesionych kosztów podróży
(PZPN, 2014).
Sędziowie w innych krajach europejskich
Jak wypadają zarobki polskich arbitrów Ekstraklasy w porównaniu do zarobków sędziów w innych najwyższych ligach europejskich? Najwięcej za jeden mecz otrzymują sędziowie główni i asystenci w Primera División, czyli najlepszej lidze hiszpańskiej. Ich wynagrodzenie za każdą ligową rozgrywkę w sezonie 2015/16 wynosiło ponad 25 000 PLN w przypadku arbitrów głównych i prawie 9 000 PLN dla sędziów asystentów. Z kolei sędziowie główni angielskiej Premier League oprócz 1 170 GBP (ok. 6,7 tys. PLN) za każdy mecz, otrzymują również od 38,5 tys. do 42 tys. GBP (od 222 tys. do 242 tys. PLN) rocznie na podstawie stałego kontraktu (totalsportek, 2015).
Porównując zatem zarobki głównych sędziów polskich i zagranicznych (w wartościach bezwzględnych bez uwzględnienia parytetu siły nabywczej), okazuje się, że za jeden mecz Hiszpanie dostają prawie 7 razy więcej niż Polacy, Niemcy i Włosi ok. 4 razy więcej, Francuzi ponad 3 razy więcej, a Portugalczycy ok. 1,4 razy więcej. Zarobki angielskich arbitrów ciężko jest porównywać z uwagi na ich stałe kontrakty i zmienną liczbę sędziowanych meczów.
A może Liga Mistrzów?
Jakie zarobki może przynieść sędziowanie rozgrywek międzynarodowych? W Europie zajmuje się tym UEFA, czyli Unia Europejskich Związków Piłkarskich. UEFA organizuje 16 turniejów w piłce nożnej, między innymi Ligę Mistrzów, Ligę Europy, Mistrzostwa Europy a także rozgrywki młodzieżowe. Związek wyróżnia pięć kategorii sędziów: trzecią, drugą, pierwszą, Elite Development i Elite. W zależności od przypisanej kategorii arbitrzy mogą sędziować różne poziomy rozgrywek międzynarodowych. Najmniej za mecz otrzymuje się w kategorii trzeciej. Za jedną rozgrywkę sędzia główny zarabia w niej ponad 5,5 tys. PLN, asystent ok. 1,9 tys. PLN, a sędzia techniczny ok. 750 PLN. Europejska elita otrzymuje dużo większe wynagrodzenia. Sędzia główny za mecz dostaje tu 7 250 USD (ponad 27 tys. PLN), asystent 1 900 USD (ok. 7 tys. PLN), a techniczny 1 000 USD (ok. 3,8 tys. PLN) (crunchysports.com, 2016).
Czy warto zatem zostać sędzią piłkarskim? Podobnie jak w przypadku zawodowych piłkarzy – droga na szczyt jest długa, a konkurencja duża. Zarobki arbitrów w najniższych polskich ligach skłaniają do traktowania tego zawodu bardziej jak weekendowego hobby niż rzeczywistej pracy. Wspięcie się na sam szczyt jest jednak możliwe, co pokazał w 2015 roku Szymon Marciniak, awansowany przez UEFA do sędziowskiej kategorii Elite. Został on również nominowany do sędziowania meczów podczas Mistrzostw Europy we Francji, które rozpoczną się w czerwcu 2016 roku. Z pewnością aby osiągnąć sukces w tej branży, należy zacząć w młodym wieku, być wytrwałym i mieć odrobinę szczęścia.
