Agenda OBWE - ODIHR w opinii przekazanej Ministerstwu Sprawiedliwości zarekomendowała, by ponownie rozważyć unieważnienie ex lege orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego wydanych przez „osoby nieuprawnione do orzekania”.
Jak podało w piątek Ministerstwo Sprawiedliwości, ODIHR (red: Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka – instytucja OBWE zajmująca się ochroną praw człowieka) z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
"Wskazuje na szereg pozytywnych zagadnień, które okażą się przydatne, aby rozwiązać wadliwość istniejących ram prawnych, zmienionych (lub zinterpretowanych) po 2016 r." - czytamy w komunikacie na stronie resortu.
ODIHR pozytywnie ocenił wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego kwalifikowaną większością głosów Sejmu, przedłużenie kadencji urzędujących sędziów do czasu wyboru ich następców, rozszerzenie podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego, wyjaśnienie dotyczące trybu składania ślubowania przed Prezydentem RP przez nowo wybranych sędziów oraz nowe zasady dotyczące statusu sędziów i postępowania przed Trybunałem.
"W projekcie ustawy o przepisach wprowadzających do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ODIHR przedstawił kilka zastrzeżeń i zwrócił uwagę, że założone cele muszą pozostać w granicach konstytucyjnych i normach prawa międzynarodowego oraz muszą być zgodne z tymi samymi wartościami, które projekt ustawy stara się przywrócić" - czytamy w komunikacie resortu.
W ocenie ODIHR przepisy, które przewidują unieważnienie ex lege orzeczeń Trybunału wydanych przez „osoby nieuprawnione do orzekania”, wymagają istotnych zmian. Konieczne są dalsze prace w celu wyjaśnienia statusu urzędujących sędziów i „osób nieuprawnionych do orzekania”, a także w celu zajęcia się niedociągnięciami w przepisach wprowadzających zmiany w prezydium i kancelarii Trybunału.
"Należy jasno i ściśle określić rodzaj spraw, które mogą być wznowione, warunki dopuszczalności i kryteria wznowienia postępowania, a także podmioty uprawnione do wystąpienia o takie wznowienie, przy jednoczesnym doprecyzowaniu potencjalnych skutków prawnych i czasowych nowych i pierwotnych orzeczeń" - brzmi zalecenie ODIHR.
Zdaniem jego ekspertów należy zapewnić procedury umożliwiające stronom sporu ponowne rozpatrzenie lub wznowienie ich spraw przed właściwym sądem, przy jednoczesnym poszanowaniu praw osób trzecich działających w dobrej wierze w sprawach cywilnych i zasady no reformatio in peius w sprawach karnych, a także należy wyjaśnić skutki prawne i czasowe takich orzeczeń, a także wyjaśnić status osób wybranych niezgodnie z prawem na stanowisko sędziego Trybunału (oraz ich następców) oraz rozważyć podjęcie stosownych środków w celu przywrócenia zgodnego z prawem składu Trybunału Konstytucyjnego.
Nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym, jak i przepisy wprowadzające tę ustawę, które Sejm przyjął 24 lipca, zostały wniesione jako projekty poselskie. Razem z przyjętą w marcu uchwałą Sejmu i propozycją zmiany konstytucji stanowią pakiet kompleksowej reformy TK, która została zaprezentowana na początku marca przez szefa MS Adama Bodnara i polityków koalicji rządzącej.
Senat w ostatnim dniu lipca poparł dwie ustawy mające zreformować Trybunał Konstytucyjny. Jednak ze względu na wprowadzone poprawki trafiły one do dalszych prac w Sejmie.
Według zamierzeń po wprowadzeniu reformy moc utracą trzy ustawy obecnie odnoszące się do funkcjonowania Trybunału - o statusie sędziów TK, o organizacji i trybie postępowania przed TK oraz przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed TK. Jednocześnie - jak przewidziano - wydane w ostatnich latach wyroki TK w składzie z udziałem "osób nieuprawnionych do orzekania" mają być "nieważne i niewywierające skutków".
Obok unieważnienia niektórych wyroków, w ustawie wprowadzającej reformę TK przewidziano w odniesieniu do obecnych sędziów TK, że po wejściu nowych przepisów w życie mogliby oni złożyć oświadczenia, że przechodzą w stan spoczynku. "Możliwość przejścia w stan spoczynku (...) nie dotyczy osoby nieuprawnionej do orzekania" - głosi przyjęty zapis.
Projekty reformujące TK wpłynęły do Sejmu na początku marca. Ich pierwsze czytanie odbyło się pod koniec kwietnia. Sejmowa komisja sprawiedliwości i praw człowieka, która przeprowadziła wysłuchanie publiczne w tej sprawie, nie zmieniła zasadniczych zapisów reformy.
Równolegle w Senacie toczą się prace nad projektem zmiany konstytucji dotyczącym TK. Tam również, w komisji ustawodawczej, zostało w początkach lipca przeprowadzone wysłuchanie publiczne dotyczące planowanych zmian. W ostatnim czasie senacka komisja rozpatrzyła postulaty, które zgłoszono podczas tego wysłuchania. Kontynuacja prac komisji w sprawie TK ma nastąpić jesienią.(PAP)
lui/ mhr/
