Typowym przychodem z kapitałów pieniężnych, o którym pamiętać trzeba sporządzając rozliczenia podatkowe, pozostają co roku przychody uzyskane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Nie jest to jednak jedyny rodzaj przychodów, jakie wprowadzić należy do rozliczeń podatkowych podatku PIT ze źródła, jakim są inwestycje kapitałowe.
Jednym ze źródeł przychodów podatników podatku dochodowego od osób fizycznych pozostają kapitały pieniężne, wśród których znajdują się m.in. przychody ze sprzedaży udziałów i akcji w spółkach kapitałowych, zarówno tych notowanych na giełdzie (rynek pierwotny, wtórny), jak i w obrocie pozagiełdowym.
Co do zasady kwoty przychodów uzyskanych w 2015 r. należy nie później niż 2 maja 2016 r. ująć w deklaracji PIT-38. W przypadku podatników, który handel na giełdzie traktują jako działalność gospodarczą sprzedaż udziałów, akcji i instrumentów finansowych wyszczególnia się jako przychód z tej działalności (PIT-36, Pit36L). Sprzedaży nie można opodatkować ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych – sporządzając tym samym PIT-28.
Wykaż tylko przychody, od których podatek nie został pobrany ryczałtowo
Wykazać na PIT-38 trzeba jedynie takie transakcje, od których podatek nie został pobrany ryczałtem przez płatnika. W praktyce oznacza to, że w PIT-38 wskazać należy te kwoty, od których albo podatnik był samodzielnie obliczał i wpłacał zaliczki na podatek, albo znalazły się one lub powinny były się znaleźć na informacji PIT-8C przekazywanej przez płatnika (w tym przede wszystkim przez domy maklerskie, emitentów i wypłacających).
W PIT-38 wykazać należy zatem kwoty, których nie rozliczać się we wspomniany powyżej, ryczałtowy sposób. Są to przychody, koszty i dochody z tytułu:
- odpłatnego zbycia papierów wartościowych (rynek pierwotny, wtórny, NC i inne, zbycie udziałów i akcji nie notowanych na żadnym z rynków regulowanych),
- realizacji praw wynikających z papierów wartościowych (jednak nie podlegają wykazaniu przychody z dywidend i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych),
- zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających (futures, forward, kontrakty terminowe itp.),
- niebędących papierami wartościowymi udziałów (akcji) w spółkach,
- objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część,
- uzyskane za granicą, dla których powstaje obowiązek podatkowy w Polsce.
Ryczałtowo opłacony podatek wykazywany jest przez płatnika na PIT-8AR. Deklaracja taka nie trafia do podatnika, który uzyskuje wyłącznie informację o kwotach, które sam musi ująć w PIT-38 Informacje te powinny trafić do niego nie później niż do końca lutego 2016 r. na druku PIT-8C Zarówno PIT-8C, jak i PIT-8AR mogą być korygowane przez płatnika.
Dywidendy, inne udziały w zysku osób prawnych a PIT-38
W rocznej deklaracji podatkowej nie trzeba wykazywać przychodu z tytułu krajowych dywidend, pod warunkiem, że spółka wypłacająca to świadczenie pobrała należny, ryczałtowy podatek.
Dochody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych opodatkowane są w sposób zryczałtowany. Na podatniku nie ciąży obowiązek złożenia zeznania i wykazania uzyskanego dochodu, bowiem pobranie zryczałtowanego podatku powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Wyjątkowo, obowiązek podatkowy może wynikać z transakcji międzynarodowej, w której płatnik nie pobiera w Rzeczypospolitej podatku lub w innej sytuacji, gdy podatek nie został pobrany przez płatnika. Wówczas wykazuje się należny podatek dochodowy.
Fundusze inwestycyjne a PIT-38
W rocznej deklaracji podatkowej nie trzeba wykazywać przychodu z tytułu dochodu z funduszy inwestycyjnych, pod warunkiem, że w sposób prawidłowo fundusz pobrał należny ryczałtowo podatek od uzyskanego dochodu. Na podatniku nie ciąży obowiązek złożenia zeznania i wykazania uzyskanego dochodu, bowiem pobranie zryczałtowanego podatku powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Wyjątkowo, obowiązek podatkowy może wynikać z transakcji międzynarodowej, w której płatnik nie pobiera w Rzeczypospolitej podatku lub w innej sytuacji, gdy podatek nie został pobrany przez płatnika. Wówczas wykazuje się należny podatek dochodowy.
Kontrolując prawidłowość poboru podatku przez fundusz sprawdzić należy, czy podatek został rozliczony zgodnie z zasadą sprzedaży udziałów FIFO (first in first out). W przypadku stosowania innej zasady, możliwe jest nieprawidłowe obliczenie ryczałtowego podatku, w szczególności ze względu na niewłaściwe obliczenie kosztów podatkowych – nabycia jednostek uczestnictwa i odpowiednie rozliczenie przychodu z ich sprzedaży lub umorzenia.
W deklaracji PIT-38 koszty dopiero w dacie uzyskania przychodu
Podatnik ma obowiązek ujmować poszczególne kwoty nabycia udziałów i akcji w PIT-38 dopiero w dacie sprzedaży udziałów lub akcji. Dokupując i odsprzedając udziały lub akcje spółek podatnik stosuje zasadę FIFO. Powoduje to, że dokonując sprzedaży z końcem roku udziałów najpierw rozliczyć należy koszty nabycia poniesione na samym początku. Koszty z tytułu nabycia nie są rozliczane w chwili ich poniesienia, lecz dopiero w związku ze zbyciem udziałów lub akcji.
Za koszty uzyskania przychodu nie uważa się wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z tytułu ich:
- odpłatnego wykupu przez emitenta papierów wartościowych,
- odkupienia tytułów uczestnictwa lub jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych przez inne podmioty,
- umorzenia.
Chcąc rozliczyć koszty podatkowe, niezbędna jest zatem sprzedaż odpowiedniej ilości posiadanych papierów wartościowych.
Strata z lat poprzednich 2010-2014 może być rozliczana w deklaracji PIT-38 za 2015 r.
Dopuszczalne jest rozliczanie straty podatkowej powstałej w ramach wykazywanych w latach wcześniejszych rozliczeń na PIT-38. Podatnik odlicza do 50% straty rocznej, przy czym nie może jej wykazać po 5 latach licząc od roku jej poniesienia. Dopuszczalne jest, by w jednym roku rozliczane były straty z kilku wcześniejszych lat, przy czym z każdego roku rozliczyć można nie więcej niż 50% wykazanej w tych latach straty.
Z końcem roku warto dokonać sprzedaży udziałów, które zgodnie z metodą FIFO przyniosły na koniec roku stratę z założeniem ich ponownego zakupu z początkiem kolejnego roku. Zakładając pomijalnej wartości prowizji, podatnik uzyska prawo do straty rozliczanej w następnych latach.
Straty podatkowej nie można rozliczać w przypadku dochodów opodatkowanych ryczałtowo (np. dochodów z pożyczek, z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych). Podobnie, w przypadku dochodu z tytułu udziału w funduszach inwestycyjnych, dochodu tego nie pomniejsza się o straty z tytułu udziału w funduszach kapitałowych oraz inne straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych, poniesione w roku podatkowym oraz w latach poprzednich.
Przychody – dopiero ich faktyczne uzyskanie spowoduje obowiązek zapłaty podatku
Podatnik nie ma obowiązku rozliczać przychodu hipotetycznego, występującego na koniec roku. Dopiero faktyczna sprzedaż udziałów lub akcji powoduje powstanie przychodu.
Podobnie przychód z realizacji praw wynikających z instrumentów pochodnych powstaje dopiero w dacie faktycznej zapłaty.
Natomiast przychodami podatkowymi są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Oznacza to, że w przypadku blokad gotówki na rachunkach maklerskich, podatnik już w dacie należnego przychodu powinien ustalać kwotę powstałego przychodu (może to mieć znaczenie przy transakcjach odbywających się na początku i na końcu roku).
Wykazując przychód z tytułu nominalnej wartości udziałów (akcji) w spółce objętych w zamian za wkład niepieniężny, przychód wykazać należy w dniu:
- zarejestrowania spółki, albo
- wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki, albo
- wydania dokumentów akcji, jeżeli objęcie akcji jest związane z warunkowym podwyższeniem kapitału zakładowego, albo
- w którym upływa okres 5 lat od dnia objęcia udziałów (akcji) w spółce kapitałowej w zamian za wkład niepieniężny w postaci komercjalizowanej własności intelektualnej wniesiony przez podmiot komercjalizujący, chyba że przed tym dniem nastąpiło zbycie, umorzenie lub unicestwienie tych udziałów (akcji) albo podmiot komercjalizujący został postawiony w stan upadłości lub likwidacji lub przestał być podatnikiem podlegającym w Rzeczypospolitej Polskiej opodatkowaniu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania; w przypadku wystąpienia tych okoliczności przychód ustala się na dzień poprzedzający dzień ich wystąpienia.
Rozliczenie ulg podatkowych w PIT-38
Dokonujący transakcji w ramach kapitałów pieniężnych nie mają możliwości korzystać z ulg podatkowych, odliczając określone kwoty od uzyskanych dochodów wykazanych w PIT-38. Dopuszczalne jest oczywiście posiadanie innych zarobków, w ramach których podatnik zyskuje prawo do ulg podatkowych.
Zaliczki na podatek w PIT-38
Nie ma obowiązku opłacać zaliczek na podatek dochodowy z tytułu przychodów z kapitałów pieniężnych. Podatek opłaca się w terminie ostatecznym do złożenia deklaracji podatkowej na podatek dochodowy od osób fizycznych - 2 maja 2016 r.
Adwokat Łukasz Wieszczeczyński, www.adwokaci-twz.pl
