Choć Częstochowski Okręg Przemysłowy to dziś termin nieco zapomniany, wcale nie oznacza to, że na Jurze przemysł się nie rozwija. Wręcz przeciwnie. Coraz większą rolę w regionie odgrywają również innowacyjne usługi.
Północne krańce województwa śląskiego to pod względem geograficznym w znacznej mierze obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Jurajskie krajobrazy, wypełnione spektakularnie wyglądającymi ostańcami, przyciągają turystów, ale również filmowców. Ostatnio gościła tu chociażby ekipa kręcąca serial Wiedźmin. Pod względem gospodarczym głównymi ośrodkami jest oczywiście Częstochowa oraz Zawiercie. To również dwa główne ośrodki Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego. Obszar ten zaczął się rozwijać intensywnie na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to okolice Częstochowy znajdowały się w zaborze rosyjskim. Impulsem rozwojowym stało się zwłaszcza podłączenie obu miast, wraz z pobliskim Porajem, Myszkowem, Łazami czy Ząbkowicami, do Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Miało to miejsce już w grudniu 1846 roku (dwa lata później kolej doprowadzono do granicy położonej na terenie dzisiejszego Sosnowca).
Już wtedy rozpoczęto rozwijanie gałęzie przemysłu, które wciąż są ważne dla lokalnej gospodarki, w tym włókiennictwa, cementowni czy przemysłu chemicznego. Niezwykle istotną rolę odgrywało jednak – i to już od czasów średniowiecznych – wydobycie i obróbka rud żelaza. Tak zwany Częstochowski Obszar Rudonośny o powierzchni ok. 1200 km2 był przez lata intensywnie eksploatowany. I choć ostatnią kopalnię zamknięto w 1982 roku, hutnictwo wciąż pełni ważną rolę w regionie. Świadczy o tym najlepiej chociażby lista Diamentów Forbesa. Znalazł się na niej m.in. częstochowski METAL UNION SP. Z O.O. zajmujący się wykańczaniem kształtowników stalowych czy MATIX Sp. Z O.O. i PHPU SEMEX SP.J. specjalizujące się w wyrobach metalowych.
Ważną pozycję, nie tylko w skali regionu, zajmuje zawierciańska huta stali CMC Poland. Zakład, który istnieje od ponad 120 lat, dostarcza wyroby stalowe m.in. na potrzeby przemysłu budowlanego, maszynowego i energetycznego. Pręty żebrowane, walcówka, pręty okrągłe, płaskie, kwadratowe czy kątowniki trafiają na wiele rynków. Koncern CMC działa w 187 lokalizacjach na całym świecie i zatrudnia ponad 12 tysięcy pracowników. Również w Zawierciu działa Konsorcjum Stali S.A. Firma powstała w 2008 roku jako połączenie dwóch spółek aktywnych na rynku handlu wyrobami stalowymi – BODEKO Sp. z o.o. z Zawiercia i Konsorcjum Stali Sp. z o.o. z Warszawy. Do 2020 roku była notowana na warszawskiej GPW.
Hutnictwo ważne też w Częstochowie
Przez dekady hutnictwo wyznaczało również kierunek rozwoju Częstochowy. Historia Huty Częstochowa sięga przełomu XIX i XX wieku. Obiekt o powierzchni ponad 60 ha oddano do użytku w 1902 roku w pobliskiej wsi Raków. Dziś to oczywiście dzielnica Częstochowy, która słynie między innymi z drużyny piłkarskiej. Zakład przetrwał dwie wojny światowe i okres PRL-u. Sporym wyzwaniem okazała się dla niego jednak prywatyzacja. Huta przechodziła z rąk do rąk, a od 2021 roku zarządza nią grupa LIBERTY Steel. Dziś huta tworzy miejsca pracy i rozwija się, bazując w coraz większej mierze na nowoczesnych, energooszczędnych i ekologicznych technologiach.
Ale hutnictwo stali to nie wszystko. W samej Częstochowie nadal rozwijany jest dział przemysłu, który na tych ziemiach również może pochwalić się bogatą historią. Od 1897 roku na Wyczerpach działała Huta Szkła "Paulina" założona przez Izydora Geislera. Zakład korzystał zresztą z niezależnego podłączenia do Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Obiekty, które jeszcze przed pierwszą wojną światową zatrudniały niemal 1000 pracowników, stopniowo uległy zniszczeniu i naturalnym cyklom koniunkturalnym. W latach 60. XX wieku powstała nowa Huta Szkła "Wyczerpy", która w szczytowym okresie zatrudniała niespełna 700 osób. Od 2001 roku zakład należy do austriackiej grupy Stoelzle. Częstochowski oddział, Stoelzle Częstochowa, to w chwili obecnej największa spółka, która wchodzi w jej skład. Zakład zajmuje się przede wszystkim dostawą opakowań szklanych na indywidualne zamówienie. Każdego roku jest w stanie produkować 570 mln sztuk. Huta szkła odpowiada za wiele ofert pracy w Częstochowie. W mieście zatrudnia ponad tysiąc pracowników i dysponuje dużym centrum logistycznym o powierzchni wynoszącej ponad 20 tys. mkw.
Od 2001 roku w Częstochowie działa również inna huta szkła, zarządzana przez amerykański koncern Guardian Industries. Ten zakład skupia się na wytwarzania szkła typu "Float".
Nie brakuje też innowacji
Jak widać, Częstochowa i jej okolice z Górnym Śląskiem łączy nie tylko przynależność do wspólnego województwa (co zresztą jest od lat elementem sporu politycznego, a cyklicznie pojawia się inicjatywa powrotu do niezależnego województwa częstochowskiego). Wciąż w znacznym stopniu bazują na przemyśle i to nie tylko tym utrwalonym w formie zabytków techniki. Ale oba regiony intensywnie się przeobrażają i stawiają w coraz większym stopniu na innowacje.
Znakomitą wizytówką miasta jest bez wątpienia x-kom, czyli sieć sklepów oferujących szeroki wybór elektroniki. Firma powstała w 2002 roku, a pierwszy punkt sprzedaży pojawił się właśnie w Częstochowie już rok później. W 2005 roku powstał sklep internetowy, a niedługo później spółka rozpoczęła również sprzedaż na popularnych platformach sprzedażowych. Obecnie x-kom dysponuje 26 salonami w całym kraju i zatrudnia ponad 2 000 pracowników. Do częstochowskiej centrali (druga siedziba firmy znajduje się w Krakowie) poszukiwani są eksperci różnych dziedzin – od obsługi klienta i sprzedaży aż po finanse, controlling, księgowość czy HR. Oczywiście nie brakuje również stanowisk dla programistów i specjalistów e-commerce dysponujących kompetencjami technicznymi.
Za sukcesem x-komu stoi Michał Świerczewski, który zaczął budowę firmy zaraz po studiach, a konkretniej po informatyce na Politechnice Częstochowskiej. Świerczewski jest znany nie tylko ze swojej aktywności biznesowej, ale również zaangażowania w świat sportu. Biznesmen jest właścicielem Rakowa Częstochowa, który z klubu jeszcze do niedawna walczącego o byt w niższych ligach, przeobraził się w drużynę walczącą w europejskich pucharach.
Rynek jest zdecydowanie bardziej rozbudowany. Jak wynika z Badania Społeczności IT 2023 przeprowadzonej przez Bulldogjob, w Częstochowie i okolicach mieszka 0.7% respondentów, czyli programistów i innych specjalistów IT. To zdecydowanie mniej niż w pobliskiej konurbacji śląskiej, która gromadzi 8,9% uczestników badania, nie wspominając nawet o otwierającej listę Warszawie (23%), jednak Częstochowa nadal wypada lepiej chociażby od Zielonej Góry, Opola, Olsztyna czy Radomia.
Cała branża IT przeżywa jednak w ostatnim czasie pewne problemy. Według raportu inhire IT Market Snapshot za III kwartał 2023 roku spada zainteresowanie pracodawców, a w wielu przypadkach także średnie stawki, na jakie mogą liczyć specjaliści IT. W ciągu jednego kwartału liczba ogłoszeń w serwisach takich jak GoWork spadła o 4,6%, jednocześnie dobrym prognostykiem jest wzrost liczby firm publikujących ogłoszenia (o 13%). W porównaniu ze stanem, z jakim mieliśmy do czynienia jeszcze kilka miesięcy temu, obniżeniu ulegają również standardy związane z rekrutacją. W 36% ogłoszeń widnieją informacje o oferowanym wynagrodzeniu, a udział ofert zdalnych spadł do 68%. Jeszcze przed rokiem, a więc w trzecim kwartale 2022 roku, był o 10 punktów procentowych wyższy.
Lokalne uczelnie coraz bardziej konkurencyjne
Częstochowa rozwija się jako niezależny od „centrum” regionu ośrodek przede wszystkim dzięki stałemu dopływowi dobrze wykwalifikowanych absolwentów z własnych uczelni. A dwie publiczne jednostki, czyli z jednej strony Politechnika Częstochowska, a z drugiej Uniwersytet Jana Długosza, dają studentom, i to nie tylko miejscowym, możliwość nabycia bardzo zróżnicowanych kompetencji.
Politechnika Częstochowska zajęła 42 miejsce w rankingu Uczelni Akademickich Perspektywy 2023. W zestawieniu uczelni technicznych znajduje się już na 12 miejscu. Co prawda ustępuje między innymi Politechnice Śląskiej, która zajmuje 6 pozycję, jednak wyprzedza chociażby Politechnikę Opolską, Białostocką, Koszalińską czy Świętokrzyską. Uczelnia oferuje oczywiście pełen przekrój standardowych kierunków technicznych, takich jak automatyka i robotyka, budownictwo, elektrotechnika czy informatyka. W jej ofercie można znaleźć również kilka interdyscyplinarnych obszarów, które mają docelowo wspierać innowacyjną gospodarkę. Studenci mogą zgłębiać m.in. technologię wytwarzania implantów i narzędzi medycznych, projektowanie i logistykę materiałów, odnawialne źródła energii, inteligentny przemysł czy inteligentne miasta.
Uniwersytet Jana Długosza ma bardzo rozbudowaną ofertę kształcenia. Na wydziale humanistycznym prowadzone są m.in. studia filologiczne, historyczne czy filozoficzne. Wydział Nauk Ścisłych, Przyrodniczych i Technicznych oferuje na przykład studia z dziedziny farmacji, dietetyki, Informatyki czy kryminalistyki i systemów bezpieczeństwa. W ramach Uniwersytetu działa również Collegium Medicum kształcące lekarzy, pielęgniarzy, ratowników medycznych czy kosmetologów. Na UJD można również ukończyć m.in. prawo, ekonomię czy edukację artystyczną w zakresie sztuki muzycznej lub plastycznej.
