

Praca za granicą, dodatkowe ubezpieczenie w KRUS-ie, a nawet bycie pracownikiem mundurowym – może pod pewnymi warunkami skutkować możliwością wypłaty dodatkowej emerytury. Sprawdzamy, kiedy i komu będą przysługiwać dwa świadczenia.
Polska jest jednym z najszybciej starzejących się społeczeństw w Europie. Szacunki pokazują, że w 2050 r. już około jedna trzeciej naszego społeczeństwa będzie stanowić osoby w wieku powyżej 65. roku życia. Liczba osób pracujących będzie wtedy znacząco niższa niż tych, którzy jeszcze nie zaczęli pracy i tych, którzy już ją zakończyli.
Dla wielu Polaków nie posiadających własnych oszczędności czas przejścia na emeryturę może być szokiem. Wysokość pierwszej otrzymywanej emerytury odbiega znacząco od dotychczasowego wynagrodzenia. Jak wynika z danych OECD jest to około 40 % ostatniej pensji. Rozwiązaniem, które może złagodzić skutki przejścia na emeryturę, może być gromadzenie oszczędności lub pobieranie podwójnej emerytury, o co trzeba zadbać wcześniej.
Najniższe emerytury i renty w 2022 roku wzrosną o ok. 50 zł brutto. Szacunki resortu
Prognozujemy, że wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2022 r. wyniesie 104 proc. Oznacza to, że najniższe świadczenia wzrosną o ok. 50 zł brutto – powiedział PAP wiceminister rodziny i polityki społecznej Stanisław Szwed. Szacowany koszt przyszłorocznej waloryzacji to 10,5 mld zł – dodał.
Jak podaje OECD, w Polsce kobiety najczęściej przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat, mężczyźni w wieku 62,7 lat. Najczęściej aby nabyć prawo do emerytury, trzeba osiągnąć wiek emerytalny, który jest różny dla kobiet i mężczyzn.
Powszechny wiek emerytalny a dwie emerytury
Po raz pierwszy został on ustalony ustawą z 1927 r., która zawierała również definicje wczesnego wieku renty starczej. Wówczas świadczenia można było otrzymać już w wieku 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn. W 1954 roku podniesiono wiek emerytalny i granicą stał się wiek 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn lub odpowiednio o 5 lat mniej dla obu płci pracujących w przemyśle. Na początku lat 80. XX w. zarówno kobiety, jak mężczyźni, mogli otrzymać świadczenie emerytalne w wieku 55 lat. Od 1 października 2017 r. powszechny wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Z reguły prawo do świadczeń można uzyskać po osiągnięciu wieku emerytalnego. Granica wieku inaczej wygląda w przypadku emerytur mundurowych, w niektórych służbach liczy się staż pracy, a nie wiek pracownika, który odchodzi na to świadczenie.
Dwa świadczenia można otrzymać w przypadku:
- nabycia prawa do świadczenia w Polsce i zagranicą
- emerytur dla mundurowych
- emerytur wypłacanych z ZUS oraz KRUS
Przeczytaj także
Rośnie liczba polsko-niemieckich świadczeń wypłacanych przez ZUS
Przeczytaj także
Emerytura polska i zagraniczna
Pierwszym wariantem pobierania dwóch świadczeń emerytalnych jest możliwość nabycia prawa do emerytury w Polsce i za granicą. Jak mówi adwokat Sonia Konieczniak: „Wraz ze wstąpieniem Polski do UE prostsze stało się zatrudnienie za granicą, co powoduje nabycie praw emerytalnych w innych państwach. Polacy mogą mieć ustalone prawo do emerytury w Polsce i równocześnie w innym kraju. Pojawia się w takim przypadku problem podatkowy - w jakim kraju rozliczyć podatek od emerytury? Zasady rozliczeń podatkowych dla emerytur zagranicznych regulują szczególne przepisy o unikaniu podwójnego opodatkowania”.
Żeby nabyć prawo do świadczenia, zarówno w Polsce, jak i za granicą, trzeba spełnić określone warunki. W poszczególnych państwach Unii Europejskie i w tych, z którymi Polska zawarła odpowiednie umowy, należy spełnić różne warunki w celu nabycia prawa do dwóch emerytur. Nie ma jednej „wspólnej renty lub emerytury” czy też „renty lub emerytury europejskiej”.
Na przykład w sytuacji, kiedy ktoś pracował zarówno w Polsce, jak i w Niemczech, i spełnił warunki - otrzyma dwie emerytury, jedną z Niemiec i drugą z Polski. Warunkiem otrzymania świadczenia będzie złożenie odpowiednich wniosków o ich przyznanie. Do każdej instytucji trzeba się zwrócić oddzielnie o wyliczenie wysokości świadczenia. Prawo do emerytury w Niemczech nabywa się w zależności od roku urodzenia miedzy 65 a 67 rokiem życia. Osoby urodzone przed 1947 rokiem osiągają wiek emerytalny w wieku 65 lat, następnie rok przejścia na emeryturę stopniowo rośnie, a wszyscy urodzeni od 1964 roku osiągają wiek emerytalny dopiero w 67 lat. Do otrzymania emerytury w Niemczech konieczne jest wykazanie się 60-miesięcznym stażem opłacania składek (5 lat). Zgodnie z prawem europejskim, aby udowodnić wymagany okres ubezpieczenia, zlicza się okresy składek w Niemczech i okresy ubezpieczenia w innych państwach członkowskich. Stąd może zdarzyć się sytuacja, że najpierw uzyska się świadczenie w Polsce, a dopiero po czasie w Niemczech z uwagi na wyższy ustawowy wiek emerytalny. W innych państwach będzie podobnie.
Przeczytaj także
Opodatkowanie emerytury krajowej i zagranicznej
Osoby, które uzyskują emeryturę zagraniczną obok polskiej i mieszkają na terytorium Polski, mają obowiązek podatkowy, który dotyczy całości ich dochodów bez względu na ich źródło. Emerytura i renta stanowią przychód zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 12 ust. 7 ustawy o podatku od osób fizycznych i podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Jeśli chodzi o polskie emerytury, w sytuacji kiedy płatnikiem jest ZUS lub KRUS, to one opłacają zaliczki na podatek dochodowy od wypłacanych rent i emerytur, natomiast w przypadku emerytur i rent z zagranicy do poboru zaliczek na podatek zobowiązane są osoby prawne i ich jednostki organizacyjne (np. bank) dokonujące wypłaty świadczeń.
Jeżeli podatnik otrzymuje jednocześnie zagraniczną i krajową emeryturę lub rentę, ma obowiązek złożyć zeznanie podatkowe (PIT-36) w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku, w którym osiągnął dochód z emerytury lub renty o wysokości dochodów podlegających opodatkowaniu zarówno z tytułu świadczeń emerytalnych lub rentowych krajowych, jak i zagranicznych i obliczenia według obowiązującej skali podatkowej podatku należnego od sumy uzyskanych dochodów.
Przeczytaj także
Emerytury dla mundurowych
Kolejnym przykładem pobierania dwóch emerytur są świadczenia wypłacane pracownikom tzw. mundurowym. Co do zasady system emerytalny w Polsce zakłada, że powinno być realizowane jedynie jedno świadczenie z ubezpieczenia społecznego, co wynika z art. art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jednak są sytuacje, kiedy pracownikom mundurowym przysługują dwie emerytury. Jest to między innymi ustawa o emeryturach wojskowych, która rozróżnia sytuację zawodowych żołnierzy, którzy wstąpili do służby przed dniem 2 stycznia 1999 r., od żołnierzy, którzy zaczęli służbę po dniu 1 stycznia 1999 r.
Nasz ekspert wskazuje, że: „w przypadku żołnierzy zawodowych i policjantów (służb mundurowych) mamy do czynienia z możliwością wypłaty podwójnej emerytury – zarówno cywilnej jak i mundurowej. Takie stanowisko zajął także Sąd Najwyższy. Podkreślił, że w przypadku służb mundurowych mamy do czynienia z wyjątkiem od zasady wypłacania jednego świadczenia, a to z powodu braku możliwości ustalenia wysokości emerytury wojskowej / policyjnej uwzględniając czas pracy jako cywil. W takich przypadkach można pobierać dwie emerytury – wypłacaną przez ZER MSWiA i ZUS.” – zaznacza mecenas Sonia Konieczniak.
Przeczytaj także
Ważne rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2019 r. akt I UK 426/17 sąd podkreślił, że „Nie można jednakże nie zauważyć, że nie wszyscy żołnierze, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., mogą faktycznie zrealizować uprawnienie do wykorzystania +cywilnej+ wysługi emerytalnej. Wystarczy bowiem odpowiednio długa służba i wzrosty emerytury z tytułu szczególnych właściwości służby (art. 15 ust. 2 i 3) lub z tytułu inwalidztwa wojskowego (art. 15 ust. 4), aby – przy spłaszczeniu podstawy wymiaru emerytury wojskowej do maksymalnie 75 proc. (art. 18 ust. 1) -„cywilne” okresy ubezpieczenia w żaden sposób nie zwiększały świadczenia. W takim przypadku emeryt wojskowy, niezależnie od swojej woli, nie ma prawnej możliwości skonsumowania żadnego „cywilnego” okresu ubezpieczenia w wojskowej emeryturze. Podobnie rzecz się ma w przypadku tego rodzaju okresów poprzedzających służbę, krótszych niż rok (art. 15 ust. 1 pkt 2-4). W opisanych uwarunkowaniach emeryt wojskowy pozostaje w sytuacji identycznej jak żołnierz, który rozpoczął służbę po raz pierwszy po dniu 1 stycznia 1999 r. – jego emerytura jest obliczana wyłącznie w oparciu o wojskowy staż emerytalny.”
Przeczytaj także
W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał „za właściwy taki kierunek wykładni art. 95 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, z którego wynika, że użyte w ust. 2 tego artykułu sformułowania +emerytura (…) obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu żołnierzy zawodowych+ oznacza odwołanie się do zasad obliczenia emerytury wojskowej określonych w tych przepisach, a więc z uwzględnieniem wyłącznie służby wojskowej, co z kolei uzasadnia prawo do pobierania dwóch emerytur +wypracowanych+ niezależnie od siebie. Zatem o wyjątku od zasady pobierania jednego świadczenia nie decyduje data przyjęcia do służby, ale brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego. Przy czym ten +brak możliwości+ nie występuje wtedy, gdy emeryt wojskowy nie decyduje się na złożenie wniosku o doliczenie po zwolnieniu ze służby wojskowej okresów składkowych i nieskładkowych, choć mogą one zwiększyć podstawę wymiaru emerytury do 75%. Wspólnym bowiem mianownikiem uzasadniającym prawo do dwóch świadczeń są uwarunkowania wynikające z przepisów prawa niepozwalające na wykorzystanie stażu cywilnego w emeryturze wojskowej, a nie wybór emeryta wojskowego.”
Jak sprawa wygląda w praktyce?
Jednak mimo korzystnego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego zdarzają się sytuacje, w których ZUS i dyrektorzy Wojskowych Biur Emerytalnych preferują zawieszanie wypłaty drugiego świadczenia. Z rozstrzygnięć sądów powszechnych wynika jednak, że możliwe jest pobieranie dwóch świadczeń emerytalnych z systemu ubezpieczeniowego i zaopatrzeniowego – tak m.in.: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 lipca 2019 r., sygnatura akt sprawy: III AUa 1045/18, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 kwietnia 2020 r. sygnatura akt: III AUa 626/19.
Przeczytaj także
Emerytury ZUS i KRUS
Emeryturę zarówno z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak i z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, mogą otrzymać osoby, które były ubezpieczone w obu tych miejscach. Żeby otrzymać dwie emerytury, należy spełnić określone warunki.
Sytuacje kiedy możliwe jest przyznanie emerytury z KRUS i ZUS wyjaśnia resort pracy w odpowiedzi interpelację nr 234 w sprawie zbiegu praw do świadczeń emerytalnych z KRUS i ZUS
„Osoby ubezpieczone, urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które w okresie aktywności zawodowej podlegały zarówno ubezpieczeniu społecznemu rolników, jak i powszechnemu systemowi emerytalnemu, mają prawo pobierania jednocześnie świadczeń z obu systemów. Po osiągnięciu wieku emerytalnego osoby te mogą nabyć prawo do emerytury rolniczej, jeżeli podlegały ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników przez okres co najmniej 25 lat, jak również prawo do emerytury powszechnej.
Potwierdza to w swojej wypowiedzi również adwokat Sonia Konieczniak: „Sytuacja rolników zależna jest od daty urodzenia. Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. są objęte zasadą odrębności systemów ubezpieczeń. Oznacza to, że mogą pobierać dwie emerytury, z ZUS i KRUS, w wysokości zależnej od stażu pracy. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. mają prawo do wypłaty tylko jednego rodzaju świadczenia, przy czym dolicza się im okresy składkowe z obu tytułów”.
Prawo do pobierania świadczenia emerytalnego zarówno z ZUS, jak i KRUS będzie zatem możliwe, kiedy wnioskodawca urodził się po 31 grudnia 1948 r. oraz w okresie swojej aktywności zawodowej podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, jak i powszechnemu systemowi emerytalnemu. W innych sytuacjach będzie trzeba dokonać wyboru pomiędzy emeryturą wypłacaną przez ZUS lub KRUS. Jednak w każdym przypadku trzeba spełnić przesłanki ustawowe do otrzymania emerytury: osiągnąć odpowiedni wiek i udowodnić posiadanie odpowiednich okresów składkowych.
Dla wielu Polaków nie posiadających własnych
oszczędności przejście na emeryturę będzie szokiem. Wysokość emerytury
państwowej będzie bowiem znacznie odstawała od ich zarobków. Rozwiązaniem w
takim przypadku mogą być zgromadzone wcześniej własne oszczędności. Albo
pobieranie dwóch emerytur, bo takie sytuacje także są możliwe. Trzeba jednak o
nich pomyśleć znacznie wcześniej.
