Już od 1 października rodzice wychowujący małe dzieci będą mogli skorzystać z trzech nowych świadczeń w ramach programu "Aktywny rodzic". Wyjaśniamy zasady wsparcia oraz wymagania, jakie muszą spełnić rodzice, aby otrzymać pomoc.
12 czerwca 2024 r. ogłoszona została ustawa, zgodnie z którą rodzice będą mogli korzystać z nowych świadczeń, które mają ich wspierać w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka. Nowe przepisy zakładają wprowadzenie trzech nowych świadczeń:
- świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”;
- świadczenie „Aktywnie w żłobku”;
- świadczenie „Aktywnie w domu”.
Rodzice najmłodszych dzieci będą musieli wybrać jedno z trzech dostępnych świadczeń i zawnioskować o nie do ZUS-u. Świadczenia będą wolne od egzekucji administracyjnej i komorniczej. Nie będzie też pobierana zaliczka na podatek dochodowy oraz nie będą oskładkowane.
W związku z nowym świadczeniem zostaną uchylone przepisy dotyczące wypłaty świadczenia RKO przy jednoczesnym zachowaniu praw nabytych, tj. zagwarantowaniu rodzicowi prawa do zachowania wcześniej przyznanego rodzinnego kapitału opiekuńczego z możliwością przejścia przez tego rodzica na nowe świadczenie, które będzie dla niego korzystniejsze (np. aktywni zawodowo rodzice pobierający rodzinny kapitał opiekuńczy będą mogli zrezygnować z tego świadczenia i ubiegać się o świadczenie "Aktywni rodzice w pracy").
"Aktywny rodzic". Jak złożyć wniosek o świadczenie?
Wnioski o świadczenie będzie można składać wyłącznie elektronicznie od 1 października 2024 r. Wniosek złożony w formie papierowej ZUS pozostawi bez rozpatrzenia.
Wniosek o świadczenie z programu "Aktywny rodzic" będzie mógł złożyć:
- rodzic dziecka (matka albo ojciec),
- opiekun faktyczny,
- rodzic zastępczy,
- osoba prowadząca rodzinny dom dziecka.
Ustawodawca daje rodzicom możliwość wielokrotnej zmiany ze świadczeń, tj. rezygnacji z jednej formy wsparcia i przejścia na drugą z zastrzeżeniem, że w danym miesiącu na dane dziecko rodzic będzie mógł pobierać tylko jedno z wybranych przez siebie świadczeń.
"Aktywni rodzice w pracy" - dla kogo?
Świadczenie "Aktywni rodzice w pracy" kierowane jest do rodziców dzieci w wieku od 12 do 35 miesiąca życia, którzy są aktywni zawodowo. Ze wsparcia będą mogli skorzystać:
- obywatele polscy,
- obywatele UE/EFTA oraz Wielkiej Brytanii,
- pozostali cudzoziemcy, pod warunkiem że spełnią warunek legalnego pobytu w Polsce na podstawie karty pobytu z dostępem do rynku pracy albo na podstawie innego dokumentu potwierdzającego legalny pobyt i dostęp do rynku pracy.
Zgodnie z informacjami wskazanymi przez Zakład Ubezpieczeń świadczenia "Aktywni rodzice w pracy" i "Aktywnie w domu" nie otrzymają obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi". Z kolei świadczenie "Aktywnie w żłobku" będzie przysługiwać uchodźciom z Ukrainy, jeśli przebywali w naszym kraju legalnie, ze statusem "UKR" (mają polski PESEL), nieprzerwanie przez okres przynajmniej 365 dni.
Warunki, by otrzymać świadczenie "Aktywny rodzic w pracy"
Żeby otrzymać świadczenie z programu "Aktywni rodzice w pracy", trzeba wykazać się aktywnością zawodową. Zgodnie z nowymi przepisami aktywność zawodowa to:
- podleganie obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1–8, 10 i 23 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497),
- pobieranie zasiłku macierzyńskiego, zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego, zasiłku wyrównawczego albo świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2780), zasiłku chorobowego, zasiłku wyrównawczego albo świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189), z wyjątkiem zasiłków i świadczeń przysługujących po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego albo wypadkowego, oraz pobieranie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy na podstawie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465),
- podleganie obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 4–15 i 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146) – w stosunku do osób, których zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego jest dokonywane za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
- podleganie, na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2024 r. poz. 90), ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników z mocy ustawy albo przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników na wniosek.
Poza aktywnością zawodową trzeba będzie też spełnić kryterium minimalnego poziomu zarobków, czyli wykazać minimalny poziom przychodów, od których opłacane są składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (minimalny poziom podstawy wymiaru składki). Minimalny dochód będzie dotyczył obojga rodziców dziecka.
W sytuacji kiedy o świadczenie wnioskował samodzielny rodzic, otrzyma je, jeżeli będzie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy wynoszącej co najmniej 100 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Wysokość świadczenia "Aktywni rodzice w pracy"
Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” będzie przysługiwać w wysokości 1500 zł miesięcznie przez okres 24 miesięcy od 12 do 35 miesiąca życia dziecka. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniem na konieczność stałej lub długotrwałej opieki albo pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, rodzice otrzymają podwyższone świadczenie w wysokości 1900 zł miesięcznie.
"Aktywnie w żłobku"
Świadczenie "Aktywnie w żłobku" zastąpi obecnie funkcjonujące dofinansowanie obniżenia opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, które przysługuje w wysokości do maksymalnie 400 zł miesięcznie, uregulowane w ustawie z dnia z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat 3.
Z nowego świadczenia będą mogli skorzystać rodzice dzieci, które uczęszczają do żłobka, klubu dziecięcego albo dziennego opiekuna. Świadczenie będzie przysługiwało w wysokości do 1500 zł miesięcznie na dziecko lub do 1900 zł miesięcznie na dziecko niepełnosprawne, jednak nie więcej niż wysokość opłaty, jaką rodzic ponosi za pobyt dziecka w instytucji opieki.
Nowe przepisy wprowadzają górną granicę wysokości opłat żłobkowych, której przekroczenie wykluczy daną placówkę lub dziennego opiekuna z procesu przyznawania świadczenia "Aktywnie w żłobku" w celu uniknięcia sytuacji, w której w wyniku wprowadzenia ww. świadczenia nastąpiłby znaczący wzrost opłat za żłobek, klub dziecięcy lub dziennego opiekuna. W pierwszym okresie obowiązywania ustawy powyższy próg został określony kwotowo i będzie wynosił 2200 zł miesięcznie.
Świadczenie "Aktywnie w domu"
Świadczenie "Aktywnie w domu" to forma wsparcia, która zastąpi rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO). Nowe świadczenie będzie przysługiwało na każde dziecko w rodzinie w wieku od 12 do 35 miesiąca życia i będzie wypłacane w wysokości 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące (nie będzie możliwości pobierania świadczenia w wysokości 1000 zł przez 12 miesięcy, jak ma to miejsce w przypadku RKO).
Z tego świadczenia będą mogli skorzystać rodzice, którzy nie będą uprawnieni lub z własnej woli nie zdecydują się na skorzystanie ze świadczenia "Aktywni rodzice w pracy" lub "Aktywnie w żłobku".
