Co nie podlega pod podatek od czynności cywilnoprawnych?
W celu rozgraniczenia zakresów opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych i podatkiem od towarów i usług przyjęto zasadę, że nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów (ustawa o VAT), jest opodatkowania podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku. Opodatkowanie podatkiem od czynności cywilnoprawnych czynności objętych jednocześnie przepisami o podatku od towarów i usług dotyczy tylko tych przypadków, gdy przedmiotem czynności jest sprzedaż lub zamiana nieruchomości, jej części lub prawa użytkowania wieczystego, zwolnionych z podatku VAT.Zmianę zasady rozgraniczenia zakresu opodatkowania nieruchomości podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem od czynności cywilnoprawnych uzasadniono objęciem opodatkowaniem podatkiem VAT oprócz budynków i budowli także gruntów. Powyższe oznacza objęcie podatkiem od czynności cywilnoprawnych oprócz gruntów zwolnionych z podatku od towarów i usług, także ich części składowych, budynków i budowli, stanowiących np. towary używane, zważywszy, że przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych są nieruchomości w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Komentarz Eksperta |
Każda czynność dotycząca nieruchomości i jednocześnie przedmiotowo zwolniona z podatku od towarów i usług automatycznie jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych czynności dokonywane przez podatników podatku VAT czynności, których przedmiotem są inne prawa majątkowe związane z nieruchomościami jak np. ograniczone prawa rzeczowe lub wynikające z prawa spółdzielczego. Nie podlegają opodatkowaniu czynności, których dokonuje podatnik podmiotowo zwolniony od podatku od towarów i usług, które to zwolnienie wynika z wysokości osiąganej przez podatnika wartości sprzedaży. |
Jakie są zasady opodatkowania w ustawie o VAT i w PCC?
Realizując tę zasadę w art. 2 pkt 4 ustawy w celu rozgraniczenia zakresów opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych i podatkiem od towarów i usług przyjęto zasadę, że nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowania podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku.Z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Art. 143 tej ustawy, nadano nowe brzmienie art, 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zgodnie z którym zwania się od podatku czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany zwolnionych z podatku od towarów i usług, których przedmiotem są nieruchomości lub ich części albo prawo użytkowania wieczystego.
Na uwagę zasługuję to, że zmianę zasady rozgraniczenia zakresu opodatkowania nieruchomości podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem od czynności cywilnoprawnych uzasadniono objęciem opodatkowaniem podatkiem VAT oprócz budynków i budowli także gruntów.
Powyższe oznacza objęcie podatkiem od czynności cywilnoprawnych oprócz gruntów zwolnionych z podatku od towarów i usług, także ich części składowych, budynków i budowli, stanowiących np. towary używane, zważywszy, że przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych są nieruchomości w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Nie każda czynność dotycząca nieruchomości i jednocześnie przedmiotowo zwolniona z podatku od towarów i usług automatycznie będzie opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych czynności dokonywane przez podatników podatku VAT czynności, zrównane ze sprzedażą, o których mowa w art. 2 ust. 3 ww. ustawy. Tylko w przypadku importu usług, opodatkowaniu podlega nabycie usługi, a obowiązek podatkowy ciąży na kupującym usługę.
W związku z powyższym wyłączenie obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych dotyczyć będzie tych przypadków, gdy strona dokonująca sprzedaży wierzytelności, obligacji i innych instrumentów finansowych, będzie z tytułu dokonania czynności cywilnoprawnej zobowiązana do zapłaty podatku od towarów i usług lub zwolniona od tego podatku.
Jak świadczenie usług wpływa na obowiązek podatkowy?
Ze względu na to, że podatkiem od towarów i usług opodatkowane jest również odpłatne świadczenie usług, w przypadku gdy na treść usługi składa się czynność cywilnoprawna objęta przepisami o podatku od czynności cywilnoprawnych powstanie w przypadku takiej usługi obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług powoduje wyłączenie z opodatkowania czynności cywilnoprawnej podatkiem od czynności cywilnoprawnych.Przykładowo, usługi w zakresie pośrednictwa finansowego wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o podatku od towarów i usług są zwolnione z obowiązku zapłaty ww. podatku na podstawie art. 7 ust. l pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Jeżeli usługi pośrednictwa finansowego obejmują swym zakresem udzielanie pożyczek, to pożyczki te nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Bez znaczenia będzie w tym przypadku fakt, że podstawą opodatkowania w podatku od towarów i usług jest obrót (prowizja), a w podatku od czynności cywilnoprawnych wartość rynkowa przedmiotu sprzedaży czy też kwota pożyczki lub wartość rzeczy ruchomych będących przedmiotem pożyczki.
Komentarz Eksperta |
Wyłączenie z podatku określone w art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych dotyczy również sprzedaży rzeczy używanych, o której mowa w art. 7 ust. l pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Należy jednak zauważyć, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega sprzedaż jedynie w przypadku, gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej. Opodatkowane podatkiem od towarów i usług może być również świadczenie usług wymienionych w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej oraz robót budowlano-montażowych. W związku z tym czynność cywilnoprawna, której przedmiotem są jednocześnie towary, prawa majątkowe oraz inne składniki nie będące towarami lub usługami w rozumieniu przepisu art. 4 pkt l i 2 ustawy. |
Sprzedaż towarów a PCC
Z orzecznictwa Naczelnego Sądu AdministracyjnegoZgodnie z. art. 4b ustawy o VAT, w przypadku sprzedaży towarów dokonanej w składzie celnym, wolnym obszarze celnym lub w składzie wolnocłowym i dotyczącej towarów sprowadzonych tam z zagranicy, w stosunku do których nie powstał jeszcze obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów, uznaje się, że sprzedaż dokonywana jest poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Skutkiem wprowadzenia tego przepisu ustanawiającego fikcję prawną polegającą na przyjęciu, że w przypadku sprzedaży towarów w składzie celnym, czynność taka traktowana jest jako dokonana za granicą było uwzględniając przepis art, 2 ust, l ustawy o VAT, wyłączenie z opodatkowania tej czynności. Rozwiązanie takie, jako umiejscowione w ustawie o VAT powinno zasadniczo znaleźć zastosowanie tylko do podatków ustanowionych w tej ustawie. Należy jednak zwrócić uwagę na powiązanie jakie istnieje pomiędzy podatkiem VAT, a podatkiem od czynności cywilnoprawnych, wynikające ze szczególnej konstrukcji normy prawnej ustanawiającej wyłączenie spod opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, zawartej w art. 2 pkt 4 upcc, wyrok z dnia 4 listopada 2004 r. FSK 232/04, z dnia 15 grudnia 2004 r. FSK 1424/04 i z dnia 12 maja 2005 r. FSK 1760/04
Czy wiesz, że...
Zgodnie z art. 4b ustawy o VAT, opodatkowaniu tym podatkiem nie podlegają czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem VAT lub jest z niego zwolniona. Uznanie danej transakcji za podlegającą opodatkowaniem podatkiem VAT oznacza automatycznie wyłączenie jej spod opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych i na odwrót uznanie, że transakcja taka nie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT oznacza opodatkowanie jej podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Należy także wskazać, że w systemie podatkowym istnieją odrębne ustawy dotyczące poszczególnych podatków.
Konsekwencją takiego stanu rzeczy powinno być co do zasady to, że każda z tych ustaw powinna zawierać wskazanie tylko tych zdarzeń, z których zaistnieniem wiąże się powstanie obowiązku podatkowego odnoszącego do uregulowanego nią podatku. Podobnie rzecz się ma z wyłączeniami i zwolnieniami od danego podatku, co do zasady każda z ustaw podatkowych powinna zawierać wyczerpujące i samodzielne regulacje dotyczące wskazania sytuacji, z którymi ustawa wiąże zwolnienie od ustanowionego nią podatku. Również zmiany dokonane w danej ustawie nie powinny powodować automatycznego skutku w postaci zmiany zakresu zwolnienia, czy też powstania obowiązku podatkowego w podatku uregulowanym w innej ustawie, jeżeli ta inna ustawa nie uległa żadnej zmianie.
Komentarz Eksperta |
Transakcje sprzedaży za granicę towarów znajdujących się w składzie celnym, w stosunku do których nie powstał jeszcze obowiązek podatkowy z tytułu importu, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Potwierdza to ugruntowane już orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 listopada 2004 r. FSK 232/04, z dnia 15 grudnia 2004 r. FSK 1424/04 i z dnia 12 maja 2005 r. FSK 1760/04). Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Sądu uzasadnione jest stanowisko, opierające się na zastosowaniu wykładni systemowej dokonanej w obrębie systemu podatkowego oraz uwzględniające szczególne powiązania pomiędzy podatkiem VAT a podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Wynika to wprost z art. 2 pkt 4 upcc, polegające na tym, że przepis art. 4b ustawy o VAT ma również zastosowanie do podatku od czynności cywilnoprawnych, a zatem, sprzedaż towarów dokonywana w składzie celnym i dotycząca towarów sprowadzonych tam z zagranicy, w stosunku do których nie powstały jeszcze obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów, uznaje się za sprzedaż dokonywaną poza terytorium Rzeczypospolitej. |
Prawno-podatkowa umowa sprzedaży nieruchomości a PCC
Przykład:
Spółka E. SA sprzedała spółce WMP I SA wierzytelności jej przysługujące w stosunku do PKP. Skarżący pełnomocnik spółki stwierdził, że przedmiotowa umowa korzysta z wyłączenia z obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy. Czy w ocenie NSA miał rację?
Zgodnie z tym przepisem, nie podlegają opodatkowaniem czynności cywilnoprawne, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów przynajmniej jedna ze stron z tytułu tych czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług, lub jest zwolniona od tego podatku. Oczywistym jest, że istota tego przepisu polega na tym, że przynajmniej jedna ze stron z tytułu tej konkretnej czynności - tak jak w sprawie niniejszej z tytułu sprzedaży wierzytelności - jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona z tego podatku (por. wyrok NSA z dnia 18 lutego 2003 roku, sygn. akt SA/Bk 877/02, publ. ONSA 2004/1 póz. 31). Sąd podzielił argumentację organów podatkowych, że strona skarżąca nie jest ani podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu przedmiotowej umowy, ani też nie jest z tego podatku zwolniona na podstawie art. 7 ust. l pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 11, poz. 50 z późn. zm.).
Orzecznictwo |
W wyroku z 2003.02.18 sygn. akt SA/Bk 877/02 NSA stwierdził, że zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 86, póz. 959 ze zm.) o wyłączeniu umowy sprzedaży spod działania przepisów tej ustawy nie decyduje okoliczność, że strony tej umowy są podatnikami podatku od towarów i usług, lecz wyłącznie fakt, że przynajmniej jedna z nich z tytułu dokonania tej konkretnej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona z tego podatku. |
Pożyczka udzielana spółce przez akcjonariusza a PCC
Czynności pożyczki udzielonej spółce przez akcjonariusza związane ze zmianą umowy spółki zostało przez ustawodawcę dokonane jedynie na potrzeby podatku od czynności cywilnoprawnych, by do takich pożyczek stosować niższą, preferencyjną stawkę tego podatku. Nie ma to jednak wpływu na określenie zakresu zwolnienia z podatku ustanowionego w art. 2 pkt 4 ustawy o VAT.Komentarz Eksperta |
Zakres przedmiotowego zwolnienia zależy od kwalifikacji danej czynności cywilnoprawnej na gruncie odrębnych przepisów regulujących kwestie opodatkowania lub zwolnienia opodatkowania podatkiem VAT. Tym samym nie można w tym zakresie posługiwać się dyrektywami wykładni ustanowionymi jedynie na gruncie postanowień ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, w tym art. l ust. 3 pkt 4 tej ustawy. Przepis ten stanowi bowiem jedynie wskazówkę interpretacyjną na potrzeby opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, a nie regulację zmieniającą ogólną kwalifikację prawno-podatkową pożyczek udzielonych spółce przez akcjonariuszy na gruncie innych ustaw. |
Podstawa prawna:
- Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2005 r. nr 41 poz. 399),
- Wyrok NSA z dn. 18 marca 2003 r. (sygn. akt SA/Bk 877/02),
- Ustawa o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535).
