Wszystko, co powinieneś wiedzieć o tym, jak za pomocą przepisów prawa chronić stworzone przez siebie pomysły i rozwiązania, ale boisz się zapytać. Z jakich narzędzi prawnych skorzystać? Do kogo zwrócić się o pomoc? Odpowiadamy.
Masz ciekawy pomysł, na którym mógłbyś zarobić? Wymyśliłeś coś, czego nie ma na rynku i można przekuć to w biznes? Koniecznie zadbaj o ochronę prawną swojego rozwiązania. Wiele osób o tym zapomina i przez swoje zaniechanie wiele tracą.
Tymczasem dzięki ochronie swoich pomysłów można zyskać finansowo, ale też – jeśli prowadzisz firmę – zwiększyć renomę biznesu i wyprzedzić konkurencję. Warto dodać, że korzyści z zabezpieczenia prawnego autor danego rozwiązania może odczuwać przez wiele lat. Dlatego nie warto odpuszczać ochrony, tylko trzeba skrupulatnie o nią zadbać.
Jak skutecznie zabezpieczyć własność intelektualną? Przede wszystkim trzeba poznać podstawowe pojęcia dotyczące ochrony, różne jej metody i związane z nimi szczegóły. Co jeszcze warto wiedzieć? Gdzie zgłosić się po wsparcie? Wszystkie odpowiedzi znajdziesz w poniższym zastawieniu – od A do Z. To swoisty alfabet ochrony prawnej swoich pomysłów. Zapraszam do lektury.
A jak autor pomysłu
Po pierwsze: pamiętaj, że autor pomysłu to jeszcze nie wynalazca. Po drugie – w Polsce nie ma automatycznej ochrony tego, co ktoś wymyślił. Trzeba zadbać o to samemu.
Dopóki zatem nie zarejestrujesz swojego pomysłu i nie zabezpieczysz się np. patentem, dla urzędników nie będziesz jego autorem, tylko zwykłym petentem. O korzyściach z rejestracji wspomnieliśmy wyżej.
B jak badanie
Badanie – czyli sprawdzenie – to czynność niezbędna do zdobycia ochrony prawnej dla swoich rozwiązań. W dziedzinie zabezpieczania własności intelektualnej mamy do czynienia z wieloma rodzajami badań.
Nasze rozwiązanie może przejść np. badanie czystości patentowej - polegające na sprawdzeniu, czy narusza prawa wyłączne osób trzecich – lub badanie merytoryczne, podczas którego Urząd Patentowy sprawdza, czy zgłoszenie spełnia ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa wyłącznego.
C jak czas trwania ochrony
Jak długo będzie chronione nasze rozwiązanie? Okres ochrony znaku towarowego wynosi z reguły 10 lat, jednak może być ona przedłużana na kolejne 10-letnie okresy pod warunkiem wniesienia stosownej opłaty.
Natomiast ochrona wzoru przemysłowego wynosi 25 lat od daty dokonania zgłoszenia i dzieli się na pięć pięcioletnich okresów ochrony. Z kolei czas trwania ochrony patentowej - pod warunkiem uiszczenia opłat - trwa 20 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym.
D jak dokumentacja zgłoszeniowa
Jakie dokumenty trzeba złożyć, starając się o ochronę naszego rozwiązania? W zgłoszeniu wynalazku w celu uzyskania patentu powinno znaleźć się: podanie zawierające m.in. oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu oraz wniosek o udzielenie patentu, a także opis wynalazku ujawniający jego istotę, zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe, skrót opisu oraz rysunki, jeżeli są niezbędne do zrozumienia wynalazku.
Poza tym zgłoszenie może zawierać takie elementy jak np. dowód pierwszeństwa, jeśli zgłaszający ubiega się o przyznanie mu uprzedniego pierwszeństwa czy poświadczenie instytucji depozytowej, jeżeli powołuje się na zdeponowanie materiału biologicznego. Natomiast gdy działamy przez pełnomocnika, konieczny będzie dokument pełnomocnictwa.
E jak EUIPO
To ważna instytucja dbająca o ochronę prawną zastrzeżonych rozwiązań na naszym kontynencie. European Union Intellectual Property Office (EUIPO), czyli Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej, jest organem Wspólnoty zarządzającym prawami związanymi z unijnymi znakami towarowymi i wspólnotowymi wzorami przemysłowymi obowiązującymi w całej UE.
Warto dodać, że prawa te uzupełniają krajowe prawa własności intelektualnej i są powiązane z międzynarodowymi systemami własności intelektualnej. EUIPO prowadzi również europejskie obserwatorium do spraw naruszeń praw własności intelektualnej i odpowiada za bazę utworów osieroconych.
🗣️ Na blisko 200 tys. zgłoszeń patentowych do Europejskiego Urzędu Patentowego w 2024 r. 629 pochodziło z Polski. Warto podkreślić, że polscy innowatorzy mają trudniejszy dostęp do kapitału inwestycyjnego - mówi w Krakowie Steve Rowan, Wiceprezes @EPOorg pic.twitter.com/Ne6RArdKw1
— Urząd Patentowy RP (@UPRP_GOV_PL) May 20, 2025
F jak fałszerze
Uwaga na fałszerzy, którzy podszywają się pod instytucje chroniące własność intelektualną. Urząd Patentowy RP co jakiś czas publikuje ostrzeżenia o nieuczciwych osobach, które wysyłają klientom tej instytucji fałszywe pisma, które mają na celu wyłudzenie środków pieniężnych. Oszuści, podając się za urząd, wysyłają fałszywe decyzje wzywające do wniesienia opłaty za udzielenie ochrony. Klienci urzędu otrzymują je w postaci papierowej lub na adresy e-mailowe.
Urząd Patentowy RP prosi o wzmożoną czujność i przypomina, że nie wysyła decyzji ani świadectw ochronnych pocztą elektroniczną. Natomiast wysyłane przez niego decyzje o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy są opatrzone podpisem elektronicznym i kodem QR, który umożliwia weryfikację autentyczności korespondencji.
Uważaj na fałszywe decyzje oraz świadectwa ochronne! Informujemy, że pojawiły się nowe przypadki wyłudzania środków pieniężnych od Klientów UPRP. Na zdjęciach pokazujemy, jak wyglądają fałszywe dokumenty.
— Urząd Patentowy RP (@UPRP_GOV_PL) September 11, 2025
Prosimy o Waszą wzmożoną czujność! ➡️ https://t.co/mNhUZd9gIq pic.twitter.com/vV1oClJAqh
G jak geograficzne oznaczenie
Geograficzne oznaczenia to oznaczenia służące do identyfikacji szczególnych towarów, które posiadają typowe dla nich cechy związane z ich geograficznym miejscem pochodzenia. Warto zaznaczyć, że towary kojarzone z nazwami regionów geograficznych często nabywają renomę z powodu szczególnej jakości lub charakteru, w związku z tym są chronione przez szereg krajowych aktów prawnych i porozumień międzynarodowych.
Przykładem użycia oznaczeń geograficznych są rogale świętomarcińskie, będące wyrobem cukierniczym o kształcie rogala z nadzieniem z masy makowej. Są one wypiekane w Poznaniu oraz okolicznych miejscowościach w Wielkopolsce. Smak oraz jakość tych rogali są cechami charakterystycznymi tego produktu, związanymi bezpośrednio z ich geograficznym pochodzeniem. Inne przykłady oznaczeń geograficznych w Polsce to m.in. andruty kaliskie, jabłka łąckie czy truskawki kaszubskie.
H jak hologram
To przykład tego, jak poszerza się wachlarz kategorii znaku towarowego. Do niedawna te znaki musiał byś słyszalne, widzialne albo – jak ujmuje to ustawa - „przedstawialne”. Uchwalona w 2019 r. nowelizacja ustawy Prawo własności przemysłowej wprowadziła nową definicję znaku towarowego, w której zniesiono wymóg graficznej przedstawialności znaku.
W efekcie umożliwiono przyjmowanie zgłoszeń nowych typów znaków towarowych, które do tej pory nie były przewidziane w polskim prawie. Jednym z takich rodzajów jest hologram – znak składający się z elementów o charakterze holograficznym. Znak holograficzny można zaprezentować w urzędzie poprzez przekazanie pliku wideo, przedstawienia graficznego lub fotograficznego, które zawiera ujęcia niezbędne do właściwego ukazania całości holograficznego efektu.
I jak IP Scan
IP Scan to dostępna od ubiegłego roku usługa, która pozwala przedsiębiorcom na identyfikację poziomu ochrony własności intelektualnej w ich firmie. Właściciele mikro, małych i średnich przedsiębiorstwa mogą uzyskać dofinansowanie na 90% jej wartości.
Usługa IP Scan to część programu SME Fund, czyli Funduszu dla MŚP, który zapewnia dotacje na zgłoszenia znaków towarowych, wzorów przemysłowych i wynalazków. Korzystający z niej przedsiębiorca współpracuje z ekspertem. Dzięki usłudze może zidentyfikować posiadane zasoby związane z własnością intelektualną i poznać możliwości ich wykorzystania w celu generowania większych zysków w firmie.
J jak jednolitość
Jednolitość to jeden z wymogów koniecznych przy zgłoszeniu wynalazku. Polega ona na tym, że zgłoszenie obejmuje jeden lub więcej wynalazków połączonych ze sobą w taki sposób, że stanowią wyraźnie jeden pomysł wynalazczy.
W większości procedur patentowych na świecie nie jest określone ograniczenie liczby wynalazków, jakie mogą być zawarte w jednym zgłoszeniu patentowym. Jedyna bariera dotyczy właśnie obowiązku spełnienia wymogu tzw. jednolitości wynalazku. Wynalazki zamieszczone w jednym zgłoszeniu spełniają to kryterium, gdy są połączone ze sobą w taki sposób, że wyraźnie stanowią jeden pomysł wynalazczy. Wspomniane połączenie powinno być oparte na jednej lub wielu wspólnych lub wzajemnie odpowiadających cechach technicznych.
K jak konwersja unijnego znaku towarowego
Tak określa się procedurę, która jest stosowana w przypadku znaku towarowego Unii Europejskiej i rejestracji międzynarodowej. W sytuacji, gdy wspomniany znak przestaje istnieć, można dokonać jego konwersji w znaki towarowe, które są ważne w niektórych państwach członkowskich. Ta opcja przydaje się w razie ewentualnych problemów związanych z jednolitym charakterem znaku.
Przykład: jeśli znak towarowy UE ma problemy z rejestracją tylko w jednym lub w kilku krajach, zgłaszający go może zwrócić się o konwersję w indywidualne, krajowe zgłoszenia znaków towarowych w innych państwach, w których bezwzględne przesłanki lub podstawa sprzeciwu nie mają zastosowania.
L jak licencja
Licencja to prawo do korzystania z przedmiotu własności na podstawie upoważnienia udzielonego przez uprawnionego do danego prawa. Prawo to wynika najczęściej z umowy licencyjnej.
Zdarza się, że licencja jest np. niepełna lub ograniczona – w takim przypadku licencjobiorca ma ograniczone prawo korzystania z przedmiotu ochrony. Ograniczenia powinny zostać ustalone przez strony w umowie. Najkorzystniejszą opcją dla licencjobiorcy jest licencja pełna – ma on wtedy prawo do korzystania z przedmiotu ochrony w takim samym zakresie, jak licencjodawca.
M jak międzynarodowa ochrona
Jak można uzyskać ochronę patentową w wielu państwach? W tym celu można dokonać zgłoszenia bezpośrednio do właściwych urzędów tych państw lub skorzystać z procedur międzynarodowych albo regionalnych. Aby mieć pełną możliwość prawnego przeciwdziałania nieuczciwym praktykom, które mogą być podejmowane wobec naszego rozwiązania w innych krajach, warto zdecydować się na rozszerzenie jego ochrony poza granice Polski.
I tak np. międzynarodowego zgłoszenia patentowego można dokonać w Urzędzie Patentowym RP, w Europejskim Urzędzie Patentowym lub bezpośrednio w Biurze Międzynarodowym Światowej Organizacji Własności Intelektualnej WIPO (IB WIPO). W przypadku dwóch ostatnich instytucji zgłoszenie jest możliwe tylko wtedy, gdy wcześniej zostało wniesione zgłoszenie w trybie krajowym.
💡Masz wynalazek albo wzór użytkowy, ale nie wiesz, jak zgłosić go do Urzędu Patentowego RP? Ten przewodnik jest dla Ciebie!
— Urząd Patentowy RP (@UPRP_GOV_PL) May 13, 2025
📘 „Poradnika wynalazcy” to praktyczna pomoc dla osób, które chcą chronić swój pomysł – w Polsce, Europie lub na świecie 🙋 https://t.co/SLjFmmonBU pic.twitter.com/nwHsYgYSPS
N jak naruszenie
Naruszeniem prawa – w sensie obiektywnym – jest postępowanie niezgodne z dyspozycją normy prawnej, zagrożone sankcją, np. bezprawne oznaczenie wyrobu w sposób sugerujący, że korzysta on z ochrony patentowej czy znaku towarowego. Ale naruszeniem może być również – w sensie subiektywnym – działanie polegające na wkroczeniu w sferę możliwości postępowania zastrzeżoną tylko dla uprawnionego podmiotu.
Przykładem w tym drugim przypadku jest np. korzystanie bez stosownej licencji z cudzego prawa ochronnego lub bezpodstawne podawanie się za autora lub współautora utworu. W przypadku naruszenia bądź istnienia groźby naruszenia ochrony naszego rozwiązania, możemy dochodzić swoich praw w postępowaniu przed sądem.
O jak opłaty
Ochrona własności intelektualnej kosztuje. I tak np. za zgłoszenie wynalazku w Polsce zapłacimy 550 zł (online – 500 zł), natomiast pierwszy okres ochrony (1–3 rok) to koszt rzędu 480 zł. W przypadku wzoru przemysłowego zgłoszenie kosztuje 300 zł, a pierwszy okres ochrony (1–5 rok) – 150 zł.
Jeśli chcemy zgłosić do ochrony znak towarowy z jedną klasą towarową, musimy liczyć się z wydatkiem rzędu 450 zł (online – 400 zł). Za każdą następną klasę dopłacimy 120 zł, a każdy 10-letni okres ochrony kosztuje 400 zł. Warto dodać, że wysokość opłat urzędowych związanych ze zgłoszeniem w poszczególnych krajach znacznie się różni. Jak widać na powyższym przykładzie, urzędy patentowe stosują zniżki dla dokonujących zgłoszeń w formie online.
P jak patent
To jedno z najważniejszych pojęć. Patentem jest prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na obszarze danego państwa. Wnioskodawca może uzyskać patent w swoim kraju lub patent europejski – ten drugi jest przyznawany przez Europejski Urząd Patentowy i obejmuje obszar wybranych państw należących do Europejskiej Organizacji Patentowej.
Można wystąpić także o patent dodatkowy. To patent na ulepszenie lub uzupełnienie wynalazku, które posiada cechy wynalazku, ale nie może być stosowany samoistnie. Zasadniczo patenty mogą być utrzymywane w mocy maksymalnie przez okres 20 lat.
R jak rejestr
Wszystkie chronione prawnie rozwiązania muszą znaleźć się w rejestrach prowadzonych przez Urząd Patentowy RP. W tych rejestrach dokonywane są wpisy o udzielonych patentach, dodatkowych prawach ochronnych, prawach ochronnych oraz prawach z rejestracji. Oddzielnie prowadzone są rejestry m.in. wzorów użytkowych, przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych oraz topografii układów scalonych.
Dostęp do danych zawartych w rejestrach ma każdy – nie są one niejawne. Należy domniemywać, że wpisy w rejestrach są prawdziwe i że ich treść znana jest każdemu. Jeśli ktoś chce otrzymać potwierdzenie danych zawartych w rejestrach prowadzonych przez Urząd Patentowy, instytucja może wydać mu stosowny wyciąg.
S jak skarga kasacyjna
Otrzymałeś niekorzystną z twojego punktu widzenia decyzję? Masz prawo się od niej odwołać, stosując skargę kasacyjną. Można tak zrobić w przypadku wyroków lub postanowień Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w wyniku rozpatrzenia skarg na decyzje Urzędu Patentowego RP. Skargę kasacyjną składa się do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Warto pamiętać o tym, że skarga kasacyjna musi być sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika, czyli radcę prawnego, adwokata lub rzecznika patentowego. Termin na jej złożenie przez wspomnianego pełnomocnika to 30 dni od daty doręczenia stronie wyroku wraz z uzasadnieniem. Trzeba przygotować się również na wniesienie stosownej opłaty na konto sądu.
T jak tajemnica przedsiębiorstwa
To firmowe dane, które należy chronić. Według ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tajemnicą przedsiębiorstwa są informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne lub inne mające wartość gospodarczą. Chodzi o dane, które jako całość lub w pojedynczo nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji, o ile uprawniony do korzystania z nich podjął działania, aby utrzymać je w poufności.
Pamiętaj, że warto zabezpieczyć swoje tajemnice handlowe, podpisując umowy o zachowaniu poufności. Jeśli posiadasz w firmie takie tajemnice, właściwie każda umowa o pracę powinna zawierać klauzulę dotyczącą zachowania poufności. Tajemnica przedsiębiorstwa to olbrzymia wartość, której nie da się policzyć.
Czy wiesz jak dokonać zgłoszenia, np. swojego wynalazku lub znaku towarowego, do UPRP? Serdecznie polecamy lekturę naszego bezpłatnego poradnika, pt. „Zgłaszanie przedmiotów własności przemysłowej. Przewodnik dla zgłaszających”! 📖 https://t.co/U08S4SaTEX pic.twitter.com/9LyQtalmPn
— Urząd Patentowy RP (@UPRP_GOV_PL) June 4, 2025
U jak Urząd Patentowy RP
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej to instytucja, która stoi na straży przestrzegania praw ochrony własności przemysłowej w naszym kraju. Podstawowym zadaniem Urzędu Patentowego RP jest przyjmowanie i badanie zgłoszeń wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych.
Należy do niego również orzekanie w sprawach o udzielenie praw wyłącznych na wymienione przedmioty własności przemysłowej oraz rozstrzyganie spraw w postępowaniach spornych w zakresie określonym ustawą. Instytucja prowadzi rejestry oraz centralny zbiór polskich i zagranicznych opisów patentowych.
W jak wynalazek
Wynalazkiem jest przedmiot ochrony, na który może być udzielony patent. Określając inaczej, jest to nowe rozwiązanie posiadające charakter techniczny, charakteryzujące się poziomem wynalazczym i nadające się do przemysłowego stosowania. Wyróżnia się cztery kategorie wynalazków: produkty, urządzenia, sposoby i zastosowania.
Wynalazki są przedmiotami ochrony, na które Urząd Patentowy RP udziela praw wyłącznych. Taka ochrona trwa 20 lat od daty dokonania zgłoszenia.
Z jak znak towarowy
Znak towarowy to każde oznaczenie umożliwiające konsumentom odróżnienie towaru jednego producenta od podobnych lub identycznych towarów innych producentów. Powinno być ono możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.
Znakami towarowymi mogą być np. wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera lub cyfra. Na liście potencjalnych znaków są również: kolor, dźwięk lub forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania.
