W ostatnich latach gminy coraz rzadziej stawiają na budownictwo komunalne. Spada także liczba sprzedawanych mieszkań, również obecnym najemcom, którzy muszą z kolei mierzyć się z rosnącymi czynszami. Zobacz osiem wykresów o mieszkaniach komunalnych.
1. Setki tysięcy najemców mieszkań komunalnych
W 2022 r. gminy wynajmowały 613,5 tys. mieszkań komunalnych. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego było ich o 2,7 proc., a nominalnie o 17 tys. mniej niż w 2021 r.
Łączna powierzchnia użytkowa wynajmowanych od gmin mieszkań komunalnych na koniec 2022 r. wyniosła 27 679 mkw. i była o 1,4 proc. niższa niż rok wcześniej.
Jak wynika z danych GUS, w 2022 r. w Polsce zawarto 47 890 nowych umów najmu dotyczących mieszkań komunalnych, co przełożyło się na wzrost o 9,3 proc. względem 2021 r.
W jedenastu największych polskich miastach na koniec 2022 r. znajdowało się blisko ćwierć miliona mieszkań komunalnych – 245 942 lokale. Najwięcej było ich w Warszawie – ponad 81 tys.
2. Coraz mniej oczekujących na mieszkania komunalne
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec grudnia 2022 r. na najem lokali mieszkalnych w Polsce oczekiwało 126,3 tys. gospodarstw domowych. Większość z nich odnotowano w miastach, 108,4 tys., co stanowiło 85,8 proc. ogółu.
W miastach liczba oczekujących gospodarstw zmniejszyła się o 2,0 proc. w porównaniu do 2021 r., natomiast na obszarach wiejskich spadła o 2,8 proc.
Jeszcze w 2014 r., gdy GUS zaczął zbierać powyższe dane, na mieszkania komunalne oczekiwało ponad 165 tys. gospodarstw domowych. W kolejnych latach liczba ta spadała, z nieznacznym odbiciem w 2019 r. Najmocniejszy spadek w ujęciu rocznym – o blisko 10 proc. – zanotowano w 2020 r.
3. Budownictwo komunalne w kryzysie
Jeszcze w 2018 r. w Polsce oddano do użytku 1863 mieszkania komunalne. W 2022 r. było ich trzykrotnie mniej – 629 lokali – o 50 proc. mniej niż rok wcześniej (1261 w 2021 r.), a h mniej niż w 2020 r., gdy mierzyliśmy się z wybuchem pandemii COVID-19.
Niższa niż w poprzednich latach (z wyjątkiem 2020 r.) była także liczba rozpoczętych budów mieszkań. W 2022 r. polskie gminy ruszyły z budową 839 lokali komunalnych (-20,5 proc. r/r). Wzrosła za to liczba uzyskanych przez gminy pozwoleń na budowę mieszkań komunalnych. W 2022 r. Główny Urząd Statystyczny zanotował 2251 pozwoleń.
Spada także liczba oddawanych do użytku i budowanych mieszkań socjalnych oraz społecznych czynszowych i zakładowych. Razem z lokalami komunalnymi w 2022 r. w Polsce oddano do użytku 2273 takie mieszkania – blisko dwukrotnie mniej niż jeszcze dziesięć lat temu.
4. Sprzedaż coraz bardziej ograniczona
Wraz z niższą aktywnością na budowach mieszkań komunalnych gminy zmniejszyły w ostatnich latach również liczbę sprzedawanych mieszkań. Jak wynika z danych serwisu rynekpierwotny.pl, jeszcze w latach 2009-2010 polskie gminy sprzedały rekordowe 95 167 mieszkań komunalnych.
W latach 2017-2018 było ich już ponad dwukrotnie mniej – 34 794. W kolejnych dwóch latach (2019-2020) gminy sprzedały 34 076 lokali komunalnych.
5. Ponad miliard złotych długów czynszowych
Ponad 1,2 mld zł – tyle na koniec 2022 r. wyniosło zadłużenie z tytułu niepłaconych czynszów w sześciu największych polskich miastach – wynika z danych Bankier.pl. Zadłużone jest niemal co piąte mieszkanie komunalne. Chcących odpracowywać długi wciąż jednak ubywa.
Sumarycznie najwięcej do oddania mają warszawianie. Długi czynszowe w stolicy wynoszą obecnie 507 mln zł i to tylko jeśli weźmiemy pod uwagę lokatorów zalegających z co najmniej czterema miesięcznymi czynszami.
6. 11 tys. dłużników w Warszawie
W Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Łodzi, Poznaniu i Gdańsku zadłużenie przekraczające trzykrotność miesięcznych opłat posiada ponad 36 tys. rodzin zamieszkujących lokale komunalne. Zadłużone jest niemal co piąte spośród 195 tys. mieszkań pozostających w gminnych zasobach. Rekordzista, zamieszkujący jeden z lokali komunalnych w Lublinie, ma do oddania 640 tys. zł.
Jak z kolei wynika z danych Krajowego Rejestru Długów, największą grupę dłużników mieszkaniowych stanowią osoby w wieku 46-55 lat, które jednocześnie mają najwyższe zadłużenie wynoszące prawie 72 mln zł. Niewiele mniej, bo w obu przypadkach po ok. 64,5 mln zł, zalegają dłużnicy młodsi (26-35 lat) oraz starsi (56-65 lat). Osoby powyżej 65. roku życia są winni spółdzielniom, TBS-om i zakładom gospodarki mieszkaniowej 54,3 mln zł.
7 i 8. Czynsze coraz wyższe
W największych polskich miastach, choć nie wszystkich, początek 2023 r. przyniósł podwyżki czynszów płaconych przez najemców mieszkań komunalnych. W każdym przypadku podwyżki były dwucyfrowe.
W Warszawie czynsz wynosi obecnie 10,81 zł/mkw. wobec wcześniejszych 9,83 zł/mkw. (+10 proc.). Oznacza to, że rodzina mieszkająca w 50-metrowym mieszkaniu komunalnym musi co miesiąc na rzecz gminy (z wyłączeniem opłat za media) uiszczać 540,50 zł.
Wyraźniejszą podwyżkę jeszcze w poprzednim roku zastosowali krakowscy radni. Czynsz za mieszkania komunalne położone w stolicy woj. małopolskiego waha się od 5,96 zł/mkw. do 15,22 zł/mkw., co przełożyło się na wzrost o 21,6 proc. Jest to jednak podwyżka nie liczona w ujęciu rocznym, a dwuletnim, względem lipca 2020 r.
Najmocniej spośród największych polskich miast wzrost czynszu odczuli lokatorzy poznańskich mieszkań komunalnych. Od 1 stycznia 2023 r. płacą oni od 6,90 zł/mkw. do 14,35 zł/mkw., co w obu przypadkach oznacza wzrost o 40,8 proc. Stawka bazowa została podniesiona jednak po raz pierwszy od… 2008 r.
Ile tymczasem może wynieść maksymalny wymiar czynszu za gminne mieszkania komunalne? Jest on różny w zależności od województwa.
Najwięcej – 15,18 zł/mkw., mogą żądać włodarze dolnośląskich gmin, przy czym w samym Wrocławiu limit został ustalony na 19,85 zł/mkw. Spośród miast wojewódzkich więcej oczekiwać od najemców mogą jedynie władze Warszawy.
W oczu przypadkach najniższe limity dotyczą woj. zachodniopomorskiego oraz jego stolicy – Szczecina – odpowiednio 10,37 zł/mkw. oraz 11,88 zł/mkw.
