Prawo do urlopu wychowawczego zależy tylko od dwóch przesłanek: pozostawania w zatrudnieniu pracowniczym i posiadania co najmniej sześciomiesięcznego ogólnego stażu pracy. Mimo że warunki te nie są zbyt wygórowane, złożenie wniosku o urlop wychowawczy podlega dość rozbudowanej procedurze. Dotyczy ona nie tyle samej czynności złożenia wniosku, co udokumentowania podanych w nim okoliczności.
Oświadczenie rodzica albo dokumenty
Urlop wychowawczy jest uprawnieniem wnioskowym, a więc jego udzielenie zależy od inicjatywy pracownika. W celu skorzystania z tego uprawnienia należy złożyć wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, w terminie co najmniej 14 dni przed jego planowanym rozpoczęciem. Obligatoryjna treść wniosku nie jest zbyt rozbudowana. Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego, wniosek o ten urlop musi zawierać wskazanie:
- daty jego rozpoczęcia i zakończenia oraz okresu urlopu wykorzystanego dotychczas na dane dziecko,
- liczby części tego urlopu, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.
Sam wniosek to jednak nie wszystko. Pracownik jest zobowiązany dołączyć do niego oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego w okresie wskazanym we wniosku. Nie jest to konieczne tylko wtedy, gdy:
- drugiego rodzica pozbawiono władzy rodzicielskiej lub ją ograniczono,
- zwolniono z opieki drugiego opiekuna dziecka lub ograniczono opiekę,
- zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania oświadczenia drugiego rodzica/opiekuna.
W stanie prawnym obowiązującym przed 1 października 2013 r., na potwierdzenie powyższych okoliczności wystarczyło oświadczenie pracownika wnioskującego o urlop wychowawczy. Od wskazanej daty zaostrzono wymogi dokumentacyjne odnośnie okoliczności wskazanych we wniosku. Samo oświadczenie w sprawie przeszkód w uzyskaniu oświadczenia drugiego rodzica nie jest już wystarczające. Trzeba je potwierdzić konkretnymi dokumentami (patrz tabela).
Deklaracja o stanie rodzinnym to za mało
Od października ubiegłego roku do wymiaru urlopu wychowawczego (36 miesięcy) wchodzi 1 miesiąc tzw. nieprzenaszalnej części urlopu. Każdy z rodziców lub opiekunów ma wyłączne prawo do jej wykorzystania. Jeżeli tego zaniecha, "jego" miesiąc urlopu wychowawczego nie będzie mógł zostać wykorzystany przez drugiego rodzica lub opiekuna.
W praktyce powoduje to zmniejszenie wymiaru urlopu wychowawczego o 1 miesiąc, tak więc w odniesieniu tylko do jednego rodzica lub opiekuna wynosi on 35 miesięcy. Kodeks pracy w art. 186 § 9 i 10 K.p. przewiduje jednak wyjątki od stosowania zasady nieprzenaszalnej części urlopu wychowawczego. Pracownik samodzielnie wychowujący dziecko może wykorzystać jego pełny wymiar, jeżeli:
- drugi rodzic dziecka nie żyje,
- drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
- drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej bądź została ona ograniczona lub zawieszona,
- jeżeli dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna.
Podobnie jak w przypadku wystąpienia przeszkód w dołączeniu do wniosku oświadczenia drugiego rodzica co do braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego w okresie wskazanym we wniosku, samo oświadczenie pracownika nie wystarczy. Jeżeli powołuje się on na fakty, które zgodnie z art. 186 § 9 i 10 K.p. pozwalają mu na skorzystanie z pełnej puli urlopu wychowawczego, to musi te fakty uwiarygodnić odpowiednimi dokumentami. Ich rodzaj określa rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego. Tak więc rodzic lub opiekun dziecka składający wniosek o:
- wykorzystanie urlopu wychowawczego w pełnym wymiarze lub
- ostatniej części tego urlopu, która razem z wcześniej wykorzystanymi częściami daje łącznie 36 miesięcy urlopu
dołącza do wniosku dokumenty potwierdzające okoliczności pozwalające mu na wykorzystanie wnioskowanego, pełnego wymiaru urlopu. Ponadto w treści wniosku zawiera dodatkowo oświadczenie dotyczące podanych we wniosku okoliczności, uprawniających go do wykorzystania całego urlopu wychowawczego.
| Dokumentowanie wniosku o urlop wychowawczy | |
| Okoliczność wskazana we wniosku | Sposób udokumentowania |
|
Pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego rodzica |
Prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu lub pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej |
|
Zwolnienie z opieki drugiego opiekuna dziecka lub ograniczenie tej opieki |
Prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu lub zwolnieniu z opieki drugiego opiekuna dziecka |
|
Zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania oświadczenia drugiego rodzica lub opiekuna o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego w okresie wskazanym we wniosku |
Dokumenty lub pisemne oświadczenie pracownika potwierdzające wystąpienie niedających się usunąć przeszkód do uzyskania oświadczenia drugiego rodzica |
|
Śmierć drugiego rodzica |
Akt zgonu |
|
Nieposiadanie przez drugiego rodzica władzy rodzicielskiej |
Prawomocne orzeczenie sądu o ubezwłasnowolnieniu drugiego rodzica; dokument potwierdzający niepełnoletność drugiego rodzica, gdy rodzice dziecka nie są małżeństwem; prawomocne orzeczenie sądu o ustaleniu ojcostwa, w którym ojcu nie przyznano władzy rodzicielskiej |
|
Pozbawienie, ograniczenie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej drugiego rodzica |
Prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej lub o jej ograniczeniu bądź zawieszeniu |
|
Sprawowanie opieki nad dzieckiem przez jednego opiekuna |
Prawomocne orzeczenie sądu o przyznaniu opieki nad dzieckiem jednemu opiekunowi albo o zwolnieniu drugiego opiekuna z opieki |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19.09.2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. poz. 1139)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 80 (1121) z dnia 2014-10-06
Komentarz do ustawy zasiłkowej - część II. Wszystko na ten temat w poradniku na GOFIN.pl
