Każdy podmiot zobowiązany do odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może być w każdej chwili z tego obowiązku rozliczony. W 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził ogółem 66 405 kontroli płatników składek, w tym w 44 025 kontrolach zostały ujawnione różnorodne nieprawidłowości.
Co jednak może zrobić płatnik, gdy zorientuje się, że nie opłaci składek w terminie? O tym rozmawiam z Wojciechem Andrusiewiczem z Biura Prasowego Centrali ZUS.
Jakie nieprawidłowości są najczęstszymi przyczynami występowania kontroli rozliczeń płatników z ZUS?
Generalnie obowiązuje zasada, iż każdy płatnik, w zakresie określonym ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych może być objęty kontrolą przez służby kontrolne ZUS. Reguły i zasady kontroli są modyfikowane i dostosowywane do bieżącej sytuacji. Płatnik składek nie przestrzegający obowiązujących zasad rozliczeń, w tym przede wszystkim dokonujący ich z błędami lub zaniedbujący ich złożenia, jak też korygujący rozliczenia za okres wstecz, może spodziewać się kontroli. Innym częstym powodem kontroli jest bezzasadne rozliczanie w ciężar składek świadczeń. Inne priorytety – Wydział Kontroli Płatników Składek (dalej WKPS).
W jaki sposób ZUS kontroluje płatników? Czy kontrola ta jest wcześniej zapowiedziana i wymaga obecności płatnika?
Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz. U. z 2009r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) inspektor kontroli Zakładu przeprowadzając kontrolę ma prawo :
1) badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli;
1a) dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek;
2) zabezpieczać zebrane dowody;
3) żądać udzielania informacji przez płatnika składek i ubezpieczonego;
4) legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;
5) przesłuchiwać świadków;
6) przesłuchiwać płatnika składek i ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego.
Raport specjalny Bankier.plA CO, JEŚLI NIE ZAPŁACĘ?Nie zapłaciłeś podatku PIT, CIT, VAT lub Akcyzy? A może zapomniałeś odprowadzić składki do ZUS? Czy wiesz, co Ci za to grozi i jak zminimalizować kary? Ten raport jest właśnie dla Ciebie! |  |
Przed rozpoczęciem kontroli inspektor kontroli Zakładu wysyła do płatnika składek zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli. Zgodnie z art. 79 ust. 4 ustawy z 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j.: Dz. U. z 2007r., Nr 155, poz. 1095 ze zmianami) kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.
Zgodnie z art. 89 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w przypadku nieobecności płatnika składek kontrola może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej i po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw płatnika składek. Z czynności tych sporządza się protokół i doręcza niezwłocznie płatnikowi składek.
Jakie są główne obowiązki płatnika związane z ewentualnym postępowaniem kontrolnym?
Zgodnie z art. 88 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnicy składek są zobowiązani:
1) udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób trzecich w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie odrębnych umów;
1a) udostępniać do oględzin składniki majątku, których badanie wchodzi w zakres kontroli, jeżeli zalegają z opłatą należności z tytułu składek;
2) sporządzić i wydać kopie dokumentów związanych z zakresem kontroli i określonych przez inspektora kontroli Zakładu;
3) zapewnić niezbędne warunki do przeprowadzenia czynności kontrolnych, w tym udostępnić środki łączności, z wyjątkiem środków transportowych, oraz inne niezbędne środki techniczne do wykonania czynności kontrolnych, którymi dysponuje płatnik;
4) udzielać wyjaśnień kontrolującemu;
5) przedstawić tłumaczenie na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji finansowo-księgowej i osobowej przedłożonej przez płatnika składek.
Powyższe czynności płatnik składek jest obowiązany dokonać nieodpłatnie, a w sprawach objętych zakresem kontroli płatnik składek ma obowiązek, w wyznaczonym terminie, dostarczyć inspektorowi kontroli Zakładu żądane dokumenty.
Jakie są efekty kontroli ZUS? Jaka jest skala osób nie odprowadzających składek do ZUS?
W 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził ogółem 66 405 kontroli płatników składek ,w tym w 44 025 kontrolach zostały ujawnione różnorodne nieprawidłowości powodujące w 34 249 kontrolach ustalenia finansowe.
Jednocześnie w roku 2009 w wyniku kontroli ustalono obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych wobec 14 838 osób oraz obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego w 13 213 przypadkach. Ponadto inspektorzy kontroli Zakładu zakwestionowali w toku kontroli w 2009 r. fakt podlegania ubezpieczeniom społecznym w 5 190 przypadkach oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu w 5 076 przypadkach .
W jaki sposób płatnicy unikają opłacania składek ZUS i co ich do tego skłania?
Faktem jest, że część osób prowadzących pozarolniczą działalność chcąc ograniczyć swoje koszty nie zgłasza tego faktu do Zakładu. Dotyczy to także zatrudnianych przy tej działalności osób, które nie są wcale zgłoszone, lub też są zgłoszone, ale od zaniżonej (w stosunku do faktycznego wynagrodzenia) podstawy wymiaru. Gra tu rolę czynnik wyższości bieżących potrzeb, głównie finansowych, ponad oddalone w czasie korzyści z przyszłej emerytury (co więcej, z reguły niskiej, bo związanej z opłacaniem składek od ustawowego minimum).
Co może zrobić płatnik, gdy zorientuje się, że nie opłaci składek w terminie?
Płatnik może skorzystać z ulgi przewidzianej w art. 29 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a mianowicie złożyć wniosek o odroczenie terminu zapłaty składek. Ta ulga jednak dotyczy tylko składek bieżących lub przyszłych, których ustawowy termin płatności nie upłynął.
Z tego też powodu płatnik składek mający problemy z terminowym opłaceniem składek chcący skorzystać z tej formy ulgi powinien złożyć wniosek przed upływem terminu płatności danej składki. Do tego konieczne jest dołączenie dokumentacji, która potwierdzi problemy finansowe firmy, uniemożliwiające opłacenie składki w ustawowym terminie. Odroczeniu nie podlega kwota odpowiadająca wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne, a także składki na ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych pracowników lub innych ubezpieczonych nie będących płatnikami składek na własne ubezpieczenia. Wynika to z ograniczeń ustawowych oraz konieczności zapewnienia odprowadzenia składki do OFE. Należy zaznaczyć, że w przypadku ubezpieczonych będących jednocześnie płatnikami opłacającymi składkę na własne ubezpieczenia, odroczeniem może zostać objęta pełna kwota składek, z uwagi na fakt, iż w całości składki te finansowane są przez płatnika.
Uzyskanie prawa do odroczenia powoduje, że wobec takiego płatnika nie wszczyna się procedury związanej z egzekucją należności, a tym samym nie powstają koszty egzekucyjne, które obciążają dłużnika. W sytuacji udzielenia tej ulgi, nie nalicza odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku, natomiast w zamian nalicza się opłatę prolongacyjną stanowiącą 50 proc. obowiązującej stawki odsetek za zwłokę.
Jakie skutki finansowo-prawne grożą nie odprowadzającym składek ZUS?
Wobec płatników składek nie przestrzegających ciążących na nich obowiązków ustawowych, Zakład jest uprawniony do stosowania środków i podejmowania działań, których celem jest poprawa ściągalności składek i dyscypliny płatników w zakresie realizowania przez nich obowiązków wynikających z ustawy.
Środkami tymi są:
- odsetki za zwłokę, naliczane począwszy od pierwszego dnia po terminie płatności do dnia zapłaty zaległości włącznie,
- dodatkowa opłata, w razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości,
- przymusowe dochodzenie należności z tytułu nieopłaconych składek,
- prawo do zabezpieczenia spłaty należności z tytułu nieopłaconych składek na majątku ruchomym i nieruchomym dłużnika,
- wniosek do Sądu Grodzkiego o ukaranie grzywną, w przypadku nie wywiązywania się z obowiązków wynikających z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
- zawiadomienie prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (uporczywe lub złośliwe naruszanie praw pracownika z tytułu nieodprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne lub przywłaszczenie mienia w postaci nieodprowadzenia składek w części potrąconej z wynagrodzenia ubezpieczonego),
- wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego przedsiębiorców posiadający zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne, z wyjątkiem przypadków gdy uzyskali oni odroczenie lub rozłożenie na raty zaległych płatności,
- wystąpienie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości niewypłacalnego dłużnika,
- wystąpienie do sądu upadłościowego z wnioskiem o zakaz prowadzenia działalności,
- wystąpienie z wnioskiem do sądu rejestrowego o wpis dłużników do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych.
Dodatkowo konsekwencją nieopłacenia składki w ustawowym terminie przez osoby opłacające składki na własne ubezpieczenia jest wyłącznie z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
W jaki sposób zachęciłby Pan płatników do regularnego opłacania składek?
Na tak postawione pytanie nie ma łatwej odpowiedzi. Mówimy bowiem o obowiązkowych obciążeniach płatniczych, które wynikają z bycia płatnikiem składek, czy to z tytułu osobistego podlegania ubezpieczeniom, czy tez z tytułu zatrudniania osób ubezpieczonych. Natomiast należy zważyć, iż terminowe opłacanie należnych składek nie naraża płatnika składek, na konsekwencje omówione wyżej, pozwala na bieżąco uzyskać stosowne zaświadczenia o niezaleganiu (nawet „od ręki” na salach obsługi klientów w TJO ZUS), pozostawać w dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym. W praktyce zapewnia również ograniczenie kosztów – bowiem odpadają koszty odsetek za zwłokę, kolejnych przelewów, czy tez konsekwencji wdrożonego postępowania egzekucyjnego (koszty) lub sankcji.
Jakie udogodnienia wprowadza ZUS aby pomóc płatnikom?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontynuuje działania w celu ułatwienia płatnikom składek prawidłowego wywiązywania się z obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych. Poza bezspornym ułatwieniem, jakim jest możliwość wykorzystywania do rozliczeń „Programu Płatnik”, cyklicznie zresztą aktualizowanego, zaliczyć do nich należy:
- udostępnienie na salach obsługi klientów w TJO ZUS poradników i ulotek informacyjnych skierowanych do różnych grup płatników składek, w tym przede wszystkim przedsiębiorców,
- udostępnianie bieżąco aktualizowanych informacji, poradników, wyjaśnień na ogólnodostępnych stronach internetowych Zakładu (www.ZUS.pl), z uwzględnieniem wprowadzanych zmian stanu prawnego,
- możliwość złożenia wniosku o udzielenie ulgi lub umorzenie za pośrednictwem Elektronicznego Urzędu Podawczego, jak również elektronicznego złożenia zapotrzebowania na wykaz dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia spraw w ww. zakresie,
- szybsze rozpatrywanie spraw dotyczących udzielania ulg i umorzeń, dzięki wprowadzeniu w Zakładzie nowych standardów rozpatrywania spraw z ww. zakresu, które weszły w życie z dniem 1 kwietnia 2010 r. Ich implementacji towarzyszyło zastosowanie przez Zakład wielu nowych rozwiązań ukierunkowanych na zwiększenie efektywności postępowania wyjaśniającego, poprzedzającego podjęcie rozstrzygnięcia w sprawie oraz ujednolicenie zasad rozpatrywania wniosków we wszystkich terenowych jednostek organizacyjnych Zakładu.
Dziękuję za rozmowę
Iwona Karkus
Bankier.pl
Zobacz też:
» 2 mln zł dla e-sądu na dodatkowych urzędników
» Korolec: Trzeba zmienić mentalność urzędników
» Fiskus walczy z nieuprzejmymi urzędnikami
» 2 mln zł dla e-sądu na dodatkowych urzędników
» Korolec: Trzeba zmienić mentalność urzędników
» Fiskus walczy z nieuprzejmymi urzędnikami
Źródło:
