Urlop wypoczynkowy reguluje dział siódmy kodeksu pracy. Według art.152 kodeksu pracy pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.
Wymiar urlopu
Wymiar należnego urlopu wypoczynkowego zależy od okresu zatrudnienia. Do okresu zatrudnienia wlicza się wszystkie okresy poprzedniego zatrudnienia bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. Nie ma w tym wypadku znaczenia jak poprzednie stosunki pracy zostały zakończone i czy istniały pomiędzy nimi przerwy w zatrudnieniu.
Wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi:
- 20 dni roboczych – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni roboczych – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Do okresu zatrudnienia wlicza się także okres edukacji w wymiarze:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż - 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż - 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
- szkoły policealnej - 6 lat,
- szkoły wyższej - 8 lat (także licencjat).
Lat nauki się nie sumuje.
Wynagrodzenie za urlop
Za czas urlopu wypoczynkowego pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, takie jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Zasadę tę stosuje się w pełni jedynie do składników wynagrodzenia określonego w stawce miesięcznej w stałej wysokości. Natomiast elementy zmienne mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z trzech miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli ulegają znacznym wahaniom to nawet z 12 miesięcy.
Zasady udzielania urlopu
Urlopu wypoczynkowego należy udzielać w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającemu liczbie godzin przypadających do przepracowania przez pracownika w danym dniu. Obliczając urlop trzeba pamiętać, że jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, również w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy. W stosunku do pracowników zatrudnionych na niepełnym etacie, proporcjonalnemu skróceniu ulega wymiar urlopu wypoczynkowego, a nie liczba godzin przypadająca na 1 dzień urlopu.
Dla pracownika zatrudnionego na:
Podatkowy rozkład jazdy i wskaźniki kadrowo-płacowe na 2023. Ściąga dla przedsiębiorcy
Od stycznia 2023 r. zmieniły się wskaźniki kadrowo-płacowe. Prezentujemy najważniejsze zmiany. I zachęcamy do pobrania pliku pdf. Pobierz e-book bezpłatnie lub kup za 20 zł.
Masz pytanie? Napisz na marketing@bankier.pl
- pełny etat jest to:
- 208 godzin przy 26 dniach urlopu
- 160 godzin przy 20 dniach urlopu - na pół etatu :
- 104 godziny czyli 26 dni (13 dni * 8 godz. = 104 godz.)
- 80 godzin przy 20 dniach (10 dni *8 godz. = 80 godz.)
Pierwszy urlop pracownika
Wg kodeksu pracy pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Inaczej liczy się miesiąc pracy, gdy pracownik rozpoczyna pracę z pierwszym dniem miesiąca, inaczej, gdy w trakcie miesiąca. Jeśli pracownik podejmuje pracę:
- z pierwszym dniem miesiąca, wówczas miesiąc zatrudnienia upływa z ostatnim dniem tego miesiąca- np. pracownik zatrudniony 1 marca 2010 r. - prawo do urlopu nabędzie z dniem 31 marca 2010 r.
- w trakcie miesiąca, wówczas miesiąc pracy upływa z końcem dnia w następnym miesiącu kalendarzowym, który datą poprzedza dzień nawiązania stosunku pracy- np. pracownik zatrudniony 15 marca 2010 r. nabywa prawo do urlopu za pierwszy miesięczny okres-14 kwietnia 2010 r.
W pierwszym roku pracy pracownikowi uprawnionemu do 20-dniowego rocznego wymiaru urlopu będzie przysługiwać 1,66 dnia urlopu po każdym miesiącu pracy. W tym przypadku wymiaru tego się nie zaokrągla.
Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. I wtedy urlop ten już się już zaokrągla w górę do pełnego dnia.
Urlop proporcjonalny
Jeśli w roku kalendarzowym pracownik zmienia pracodawcę, przysługuje mu urlop u każdego z pracodawców w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego czasu u danego pracodawcy.
Ustalając urlop proporcjonalny pamiętajmy, że jeden kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi. Niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Np. jeżeli pracownik przestaje pracować u jednego pracodawcy i podejmuje zatrudnienie u kolejnego w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca w górę dokonuje tylko dotychczasowy pracodawca. Kolejny pracodawca, ustalając urlop proporcjonalny, nie bierze więc pod uwagę niepełnego miesiąca kalendarzowego, w którym nawiązano stosunek pracy, gdyż uwzględnił już go poprzedni pracodawca.
Przykład:
Pracownik 1 stycznia 2021 r. nabył prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni roboczych. W dniu 22 mają rozwiązał stosunek pracy. Nowy stosunek pracy zawarł z dniem 1 lipca. Do 22 mają nie wykorzystał jeszcze urlopu. U poprzedniego pracodawcy pracownikowi będzie przysługiwał urlop – 5/12 (pracował do maja) * 26 dni = 10,83- po zaokrągleniu 11 dni. Natomiast u nowego 6/12 (praca od lipca do grudnia) * 26 dni = 13 dni.
Urlop uzupełniający
W sytuacji gdy pracownik wykorzystał cały urlop wypoczynkowy za dany rok kalendarzowy, a następnie w trakcie tego roku nabył prawo do urlopu wypoczynkowego w wyższym wymiarze, to przysługuje mu urlop uzupełniający w wymiarze różnicy między nabytym wymiarem a wymiarem poprzednio przysługującym.
Pracownik uzyskuje w trakcie roku kalendarzowego urlop w wyższym wymiarze w przypadku:
- upływu odpowiedniego okresu zatrudnienia,
- zakończenia okresu nauki,
- zaliczenia okresu nie wykonywania pracy do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu (np. okresu zasadniczej służby wojskowej, okresu prowadzenia gospodarstwa rolnego, okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, okresu pobierania stypendium w czasie stażu z powiatowego urzędu pracy).
Momentem nabycia prawa do urlopu uzupełniającego jest ostatni dzień okresu uprawniającego do urlopu w niższym wymiarze. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy np. 10-letni okres zatrudnienia, uprawniający do urlopu w wymiarze 26 dni, upływa 31 grudnia 2020 r. W takim przypadku, urlop uzupełniający przysługuje z upływem tego dnia i to za rok 2020 r. Z dniem 1 stycznia 2021 r. pracownik nabywa prawo do kolejnego urlopu w wymiarze 26 dni.
Np. pracownik mający urlop w wymiarze 20 dni w danym roku po ich wykorzystaniu nabywa prawo do urlopu w wymiarze 26 dni. Pracodawca powinien w tym przypadku udzielić pracownikowi urlopu uzupełniającego w wymiarze 6 dni. I nie ma tu znaczenia czy będzie to np. 15 czerwiec czy czy 31 grudnia- zawsze będzie to 6 dni. Natomiast w sytuacji gdy pracownik przed nabyciem prawa do urlopu w zwiększonym wymiarze nie wykorzystał urlopu przysługującego mu w danym roku, to po wystąpieniu okoliczności powodujących zwiększenie wymiaru przysługuje mu za ten rok jeden urlop w podwyższonym wymiarze. Gdy udzielenie urlopu uzupełniającego w danym roku kalendarzowym nie jest możliwe (np. pracownik po uzyskaniu prawa do urlopu w wyższym wymiarze przebywa na zwolnieniu lekarskim), urlop uzupełniający staje się urlopem zaległym i należy go udzielić pracownikowi najpóźniej do końca pierwszego kwartału (do 31 marca włącznie) następnego roku kalendarzowego.
Przesunięcie urlopu
Przesunięcie urlopu może nastąpić zarówno z inicjatywy pracownika jak i pracodawcy.
Można przesunąć termin urlopu na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami.
Przesunięcie terminu urlopu może także nastąpić, jeżeli nieobecność wypoczywającego pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.
Przesunięcie urlopu może być też spowodowane:
- chorobą,
- odosobnieniem związanym z chorobą zakaźną,
- powołaniem na ćwiczenia wojskowe lub szkolenie wojskowe do 3 miesięcy,
- urlopem macierzyńskim.
Wtedy pracodawca obowiązkowo przesuwa pracownikowi urlop na inny termin.
Odwołanie pracownika z urlopu
Pracownika można odwołać z urlopu tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy wymagają tego okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili rozpoczynania urlopu przez pracownika. Jeżeli pracodawca zdecyduje się na odwołanie pracownika z urlopu, jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika, które pozostają w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu. Przepisy nie precyzują, co obejmują takie koszty. Ale przyjmuje się , że przez te koszty należy rozumieć w szczególności niepodlegającą zwrotowi zapłatę za niewykorzystany, w związku z odwołaniem pracownika z urlopu, pobyt np. w hotelu, ośrodku wczasowym itp.
Koszty te powinny być udokumentowane przez pracownika. Pracodawca powinien również zwrócić pracownikowi koszty podróży powrotnej z miejsca pobytu w czasie urlopu wypoczynkowego do miejsca pracy za (gdy odwołany pracownik powraca z wakacji bezpośrednio do miejsca pracy) bądź odpowiednio - do miejsca zamieszkania (gdy pracownik wraca z wakacji do miejsca zamieszkania), w wysokości udokumentowanej przez pracownika. Jeśli pracownik nie jest w stanie wykazać kosztów przejazdu można przyjąć, że zwrotowi podlegają koszty podróży zgodnie z przepisami dotyczącymi rozliczania kosztów podróży służbowych.
Urlop wypoczynkowy udzielany na godziny
Zasada jest taka, że urlopu wypoczynkowego udziela się pracownikowi na jego dni pracy, a nie na godziny. Ale w wyjątkowych sytuacjach możemy udzielić urlopu na godziny.
Udzielamy go wtedy gdy wymiar urlopu, który został jeszcze pracownikowi do wykorzystania, jest niższy niż liczba godzin zaplanowanych do przepracowania w dniu, na który pracownik chce wykorzystać urlop. W takiej sytuacji udzielamy pracownikowi urlopu na fragment dnia pracy, tj. tylko na te godziny, które mu pozostały do wykorzystania z ogólnej puli urlopu, a nie na cały dzień.
Przykład:
Pracownik zatrudniony na 1/2 etatu ma 10 letni staż pracy, czyli przysługuje mu 13 dni urlopu (1/2 etatu * 26 dni), tj. 104 godziny -pracuje w poniedziałek -8 godzin, środa-8 godzin, piątek -4 godziny. Dotychczas wykorzystał urlop: 6 poniedziałków , 6 śród, 1 piątek.
Czyli (6 * 8 godzin ; 6* 8 godzin ; 1* 4 godziny) = 48 godzin + 48 godzin + 4 godziny =100 godzin. Pozostało mu do wykorzystania 4 godziny. W takim przypadku najlepiej aby wziął urlop w piątek ponieważ pracuje 4 godziny. Może też wziąć w poniedziałek albo środę ale wtedy musi przyjść do pracy na pozostałe 4 godziny.
Wymiar urlopu przy zmniejszaniu etatu
U zatrudnionego pracownika np. na mocy porozumienia stron w ciągu roku może nastąpić zmiana etatu. Wtedy wymiar urlopu należy ustalić osobno za każdy z okresów (czyli przed zmianą wymiaru zatrudnienia i po zmianie etatu), a następnie zsumować wynik.
Przykład 2:
Pracownik do 15 marca 2020 roku pracował na pełny etat a od 16 marca 2020 roku na 3/4 etatu. Zakładamy, że ma on prawo do 26 dni urlopu. Ustalamy:
1. Za okres od stycznia do marca , czyli 26 dni * 3/12 (od stycznia do marca) = 6,5 dnia – w zaokrągleniu 7 dni.
2. Od 16 marca nastąpiła zmiana wymiaru etatu na 3/4. Musimy ustalić, ile dni urlopu przysługuje w proporcji do wymiaru czasu pracy. Wymiar urlopu dla 3/4 etatu przy wymiarze 26 dni w skali roku to 20dni (26 dni * 3/4 etatu = 19,5 dnia).
3. Następnie należy obliczyć wymiar urlopu za okres zatrudnienia na 3/4 etatu. Pracownik będzie pracował przez 9 miesięcy (od kwietnia do grudnia 2020 r. bo za marzec nabył prawo do urlopu jako zatrudniony na pełny etat). A zatem jego urlop za ten okres i przy tym wymiarze etatu wynosi 15 dni (20 dni * 9/12 = 15 dni).
4. Obliczone za każdy okres wymiary urlopów należy zsumować. Pracownik nabędzie prawo do 22 dni urlopu za 2020 rok (7 dni + 15 dni), jeżeli będzie pracował do końca roku.
Źródło: ifirma.pl mała księgowość internetowa
