Urlop wypoczynkowy wynosi z reguły od 20 do 26 dni, jednak w niektórych zawodach pracownicy mogą liczyć na więcej wolnego od pracy w ciągu roku. Sprawdzamy, kto dysponuje jakim wymiarem urlopu.
Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę. Okres płatnego urlopu jest uzależniony w danym roku od kilku czynników, m.in. stażu pracy, lat dotychczasowej edukacji (ukończonych jej etapów) oraz przysługujących ustawowych dodatkowych dni (dla niektórych branż).
Urlop wypoczynkowy – kto ma prawo skorzystać?
Przepisy Kodeksu pracy regulują zasady związane z udzielaniem dni wolnych. Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma prawo do urlopu wypoczynkowego. Zgodnie z art. 152 Kodeksu pracy jest on płatny, nieprzerwany oraz coroczny. Pracownik może wykorzystać przysługujące mu dni wolne w częściach, jednak co najmniej raz przerwa od obowiązków powinna trwać 14 dni kalendarzowych. Pracownik nie może również zrzec się prawa do urlopu wypoczynkowego.
Niewykorzystany urlop wypoczynkowy nie przepada. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia osobie zatrudnionej urlopu najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego. O szczegółach pisaliśmy więcej w artykule pt. "Urlop zaległy – do kiedy? Niewykorzystany urlop wypoczynkowy".
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Liczba dni urlopu wypoczynkowego uzależniona jest od stażu pracy. Osoby zatrudnione w ramach umowy o pracę na pełny etat otrzymają 20 dni wolnego, zaś dłuższy urlop mogą zaplanować pracownicy, którzy przepracowali w ramach umowy o pracę (i byli zatrudnieni na pełen etat) więcej niż 10 lat. Zgodnie z Kodeksem pracy wtedy wymiaru urlopu wynosi 26 dni w danym roku kalendarzowym.
|
Urlop wypoczynkowy – ile dni wolnego w 2024 r.? |
|
|---|---|
|
Liczba dni urlopu wypoczynkowego |
Staż pracy |
|
20 dni |
Mniej niż 10 lat |
|
26 dni |
Co najmniej 10 lat |
Wymiar urlopu wypoczynkowego uzależniony jest także od formy zatrudnienia. Omówione powyżej zasady wyliczania dni urlopu wypoczynkowego dotyczą osób pracujących w ramach umowy o pracę. W przypadku pracowników na część etatu wymiar urlopu wyliczany jest proporcjonalnie. Przykładowo dla osób zatrudnionych na 1/2 etatu wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 10 dni dla osób ze stażem pracy poniżej 10 lat lub 13 dni (staż pracy: min. 10 lat).
Warto pokreślić, że urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego. Każda osoba zatrudniona na umowę o pracę ma prawo skorzystać maksymalnie z 4 dni urlopu na żądanie w ciągu roku.
Staż pracy – lata w szkole
Okres zatrudnienia to jeden z kluczowych elementów wpływających na liczbę dni urlopu wypoczynkowego dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jednak nie tylko to wpływa na długość stażu pracy. Przepisy Kodeksu pracy wskazują, że wlicza się w to także czas trwania nauki – dolicza się do niego odpowiednią liczbę lat uzależnioną od rodzaju posiadanego wykształcenia:
- ukończenie szkoły zasadniczej lub równorzędnej szkoły zasadniczej – nie więcej niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – nie więcej niż 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- licencjat i szkoły wyższej – 8 lat.
Wymienione okresy edukacji nie podlegają sumowaniu. Oznacza to, że pracownik, który ukończył studia na uczelni wyższej będzie mieć doliczone 8 lat stażu pracy (a nie 8 lat plus 4 lata nauki w liceum). W takiej sytuacji wystarczy przepracować 2 lata na podstawie umowy o pracę, aby wymiar urlopu wypoczynkowego zwiększył się do 26 dni w ciągu roku. Do wyliczenia stażu wykorzystuje się okres przypadający na najwyższy poziom wykształcenia osiągnięty przez zatrudnioną osobę.
Prawo do urlopu – co wlicza się do stażu pracy?
Do stażu pracy wlicza się również okresy zatrudnienia u poprzednich pracodawców w ramach umowy o pracę. Jeżeli w tym samym czasie pracownik pracował i uczył się to okresy te nie podlegają sumowaniu – uwzględnia się najkorzystniejszą opcję dla osoby zatrudnionej.
Do stażu pracy wliczają się również inne sytuacje. Należy do nich okres, w którym pracownik zatrudniony był na podstawie umowy zlecenie, od której odprowadzane były składki ZUS, a także okres przebywania na urlopie wychowawczym, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, odbywania studiów doktoranckich (nie więcej niż 4 lata) oraz pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego.
Urlop wypoczynkowy – co nie wlicza się do stażu pracy?
Od wymienionych i omówionych powyżej prac, lat nauki oraz innych okresów np. służby wojskowej zależy wymiar urlopu. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy obecnie do stażu pracy nie wlicza się okresu pracy na podstawie umowy zlecenia oraz innych umowy cywilnoprawnych, okresu urlopu bezpłatnego oraz czasu, w którym pracownik prowadził własną działalność gospodarczą. Istnieje prawdopodopieństwo, że od 1 stycznia 2026 r. wymienione okresy będą wliczać się do stażu pracy.
Prawo do urlopu wypoczynkowego w pierwszej pracy
W przypadku pierwszej pracy w roku kalendarzowym osoba zatrudniona prawo do płatnych dni wolnych uzyskuje wraz z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Kiedy pracodawca może odrzucić wniosek pracownika?
Warto wspomnieć, że z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby zakłócenia toku pracy urlop wypoczynkowy może być odwołany i przełożony na inny termin. W wyjątkowych sytuacjach pracodawca może odwołać pracownika z urlopu jeśli jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nie przewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. W takim przypadku pracodawca jest obowiązany pokryć pracownikowi koszty związane bezpośrednio z odwołaniem go z urlopu.
Urlop wypoczynkowy a służba wojskowa
Przy obliczaniu stażu pracy może pojawić się pytanie, czy okres służby wojskowej jest brany pod uwagę. Zgodnie z obowiązującymi przepisami odbywanie okresowej służby wojskowej jest traktowane jako zatrudnienie, tym samym wpływa na wysokość stażu pracy.
”Pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w dniu powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy” – czytamy w artykule 120 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy – dla kogo?
Dodatkowo określonym grupom przysługuje więcej płatnych dni wolnych. Z dłuższego urlopu wypoczynkowego mogą skorzystać:
- osoby z niepełnosprawnościami – 10 dodatkowych dni w ciągu roku,
- pracownicy socjalni – 10 dodatkowych dni raz na dwa lata po pięciu latach stażu w zawodzie,
- sędziowie i prokuratorzy – 6 dni dodatkowych dni w roku po 10 latach pracy, po 15 latach dodatkowe 12 dni w roku,
- inwalidzi wojenni i kombatanci – dodatkowe 10 dni w roku,
- nauczyciele – łącznie 35 dni urlopu w ciągu roku (jeżeli w szkole, w której pracują, nie są przewidziane ferie zimowe).
Osoby zatrudnione na połowę etatu mają prawo do 10 lub 13 dni płatnego urlopu wypoczynkowego w zależności od stażu pracy u danego pracodawcy.
Urlop wypoczynkowy dla nauczycieli
Jedną z grup, która może liczyć na dłuższy urlop wypoczynkowy są nauczyciele. Mają oni prawo do wykorzystania dodatkowych dni wolnych w trakcie trwania ferii zimowych oraz wakacji. Z kolei nauczyciele zatrudnieni w szkołach, w których nie jest przewidziana przerwa zimowa oraz letnia, otrzymują 35 dni urlopu na każdy rok kalendarzowy.
Nauczyciele akademiccy mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni roboczych.
Urlop wypoczynkowy pracownika socjalnego
Z dłuższego odpoczynku mogą skorzystać także pracownicy socjalni. W ich przypadku przepisy ustawy o pomocy społecznej przewidują urlop wypoczynkowy w wymiarze 30 lub 36 dni w zależności od stażu pracy. Na liczbę tę składa się podstawowy wymiar urlopu oraz 10 dodatkowych dni wolnych, które przysługują raz na dwa lata.
Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej, centrum usług społecznych, o którym mowa w ustawie o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, w powiatowym centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należy praca socjalna lub przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych.
Jest jednak pewien warunek otrzymania dodatkowego wolnego. Ustawa przewiduje jeden wymóg dotyczący okresu zatrudnienia – pracownik musi przepracować nieprzerwanie i faktycznie 3 lata.
Urlop wypoczynkowy pracowników służby celno-skarbowej
Dłuższy urlop wypoczynkowy dostępny jest dla osób zatrudnionych w służbie celno-skarbowej. Dla tej grupy zawodowej dodatkowe dni wolne wyliczane są w podobny sposób jaknp. w przypadku nauczycieli oraz pracowników socjalnych. Wymiar urlopu wypoczynkowego uzależniony jest od okresu zatrudnienia.
Po 15 latach pracy osoba zatrudniona nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego dłuższego o pięć dni. Natomiast pracownicy służby celno-skarbowej ze stażem co najmniej 20 lat mają do dyspozycji 10 dodatkowych dni wolnych w roku.
Urlop wypoczynkowy dla pracowników wymiaru sprawiedliwości
Dodatkowy urlop wypoczynkowy przysługuje także przedstawicielom wymiaru sprawiedliwości. Sędziowie i prokuratorzy mogą otrzymać więcej dni wolnych, które ustalane są w dwóch wariantach w zależności do okresu zatrudnienia. Przepisy przewidują, że przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości mają do dyspozycji urlop wypoczynkowy o 6 dodatkowych dni roboczych dłuższy. Prawo do urlopu pracownicy nabywają po 10 latach pracy. Natomiast sędziowie i prokuratorzy ze stażem pracy powyżej 15 lat otrzymają o 12 dni wolnych więcej, niż przewiduje Kodeks pracy.
Urlop wypoczynkowy w służbach mundurowych
Urlop wypoczynkowy dla mundurowych może być nawet o 13 dni dłuższy. Wyższy wymiar urlopu dotyczy policjantów, którzy osiągnęli określony wiek, staż służby lub pracują w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Decyzję o zwiększeniu liczby płatnych dni wolny w ciągu roku może podjąć także szef resortu spraw wewnętrznych. Uzasadnieniem mogą być szczególne właściwości służby.
Urlop wypoczynkowy dla żołnierzy
Więcej dni urlopu wypoczynkowego mogą otrzymać także żołnierze. Dodatkowy wypoczynek przysługuje w zależności od stopnia szkodliwości warunków, w których pracują. Podstawowy wymiar urlopu wypoczynkowego może być zwiększony o 5, 7, 10 lub 15 dni. Natomiast jeżeli żołnierz zajmuje stanowisko o szczególnej właściwości, to przysługuje mu takich dni 10 lub 15.
Innym kryterium wpływającym na dodatkowe dni urlopu wypoczynkowego jest staż w czynnej służbie wojskowej. Po 15 latach służby pracownik otrzyma 5 dni dodatkowego specjalnego urlopu, po 20 latach - 10 dni, a po 25 latach - 15 dni. Natomiast 12 bonusowych dni otrzyma żołnierz, który piastuje stanowisko pracownika naukowego, naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub badawczo-technicznego.
Urlop wypoczynkowy dla górników
Również cześć górników może liczyć na dłuższy urlop wypoczynkowy. Nie wynika to jednak z ogólnych przepisów, ale z indywidualnych porozumień. Dokumenty są podpisywane pomiędzy kierownictwem niekórych kopalń w Polsca a związkami zawodowymi działającymi na ich terenie.
