Gdy pracownik dokształca się i podnosi swoje kwalifikacje zawodowe, ma prawo do dodatkowych dni wolnych i wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy. Jednak pod pewnymi warunkami.
Na samym początku musimy rozróżnić dwie sprawy - podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika, które odbywa się za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy oraz autorozwój wynikający z potrzeby własnej. Kodeks Pracy nie określa, czy zgoda musi być w formie pisemnej. Na bazie przepisów Kodeksu Cywilnego moc prawną ma także umowa ustna. To wewnętrzne procedury zakładu pracy określają, w jaki formalnie sposób pracodawca kieruje pracownika na studia czy szkolenie. Najczęściej jest to pismo, którego wzór ustala pracodawca. Łatwiej taki dokument zawrzeć w aktach pracownika i na jakiego podstawie udzielić mu urlopu, czy opłatę za studia zaliczyć w koszty. Natomiast „inicjatywa pracodawcy” to forma polecenia służbowego, bądź też propozycja podjęcia nauki przez pracownika.
Kwalifikacje zawodowe pracowników
Rozdział III Kodeksu Pracy reguluje kwestie związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych rozumianych jako zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Wówczas pracownikowi przysługuje:
- urlop szkoleniowy,
- zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia.
Za czas powyższej nieobecności przysługuje wynagrodzenie jak za czas pracy.
Wymiar urlopu szkoleniowego zależy od rodzaju podnoszonych kwalifikacji:
- 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
- 6 dni – do egzaminu maturalnego,
- 6 dni – do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
- 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Dodatkowe świadczenia i umowa z pracodawcą
Pracodawca może przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia, np. pokryć opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki czy zakwaterowanie. Im bardziej zależy zatrudniającemu na podniesieniu kwalifikacji jego pracowników i im bardziej te zdobywane umiejętności czy wiedza są potrzebne do wykonywania pracy, tym chętniej pracodawca sfinansuje takie przedsięwzięcie.
Szkolenie pracownika a ulgi podatkowe
Pracodawca inwestując w pracownika, ma prawo zadbać o swój interes, podpisując w pracownikiem umowę zobowiązującą pracownika do pozostawania w zatrudnieniu przez określony czas po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Jednak taka umowa nie może zawierać zapisów mniej korzystnych, niż postanowienia Kodeksu Pracy w tym zakresie.
Kodeks pracy przewiduje także dodatkowe dni urlopu bezpłatnego, poza wspomniany wyżej wymiar urlopu szkoleniowego, które pracodawca może przyznać w porozumieniu z pracownikiem.
Zwrot kosztów pracodawcy
Jeśli pracownik bez uzasadnionych przyczyn przerwie podnoszenie kwalifikacji zawodowych albo wcale ich nie podejmie, będzie musiał zwrócić koszty poniesione przez pracodawcę na ten cel. Także wtedy, gdy pracodawca rozwiąże z nim umowę o pracę z winy pracownika. Zwrot liczy się proporcjonalnie do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.
Płatny urlop na przygotowanie i obronę pracy doktorskiej
Świadczenia pracownicze dla tego rozwoju zawodowego związanego z obroną pracy doktorskiej zostały uregulowane w ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym (z 14 marca 2003 r. , Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późn. zm.). Art. 23 tejże ustawy zobowiązuje pracodawcę do udzielenia pracownikowi niebędącemu nauczycielem akademickim lub pracownikiem naukowym, urlopu na przygotowanie i przeprowadzenie obrony rozprawy doktorskiej. Urlop udziela się na wniosek pracownika. Taki urlop jest płatny jak zwykły urlop wypoczynkowy, a jego długość to 28 dni.
Pracownikowi przysługuje również zwolnienie od pracy na czas przeprowadzenie rozmowy o nadanie stopnia doktora habilitowanego. Zwolnienie takie jest płatne i udziela się go na wniosek pracownika.
Wymiar urlopu szkoleniowego pracowników kończących studia doktoranckie nie został wprost określony w kodeksie pracy, a więc zastosowanie znajdą przepisy szczególne, wynikające z ustawy o stopniach naukowych. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż część praktyków jest zdania, że pracodawca nie musi ponosić kosztów dokształcania pracownika (udzielać mu płatnego urlopu), jeżeli pracownik odbywa studia doktoranckie bez inicjatywy albo zgody pracodawcy. Wszystko zależy od interpretacji przepisów i przychylności pracodawcy.
Katarzyna Sudaj
