Konkubinat czy małżeństwo z rozdzielnością majątkową? Konsekwencje prawne będą różne [Finanse dla dwojga]

Życie razem, ale niezależnie? Prawnik podpowiada, jakie przywileje na gruncie prawa daje związek partnerski (konkubinat), a jakie małżeński z rozdzielnością majątkową. Różnice mogą dotyczyć m.in. kwestii alimentów, spadków, darowizn czy długów.

W dzisiejszych czasach coraz więcej par decyduje się na życie w konkubinacie. Dopóki relacje pomiędzy partnerami układają się prawidłowo, poza pewnymi wyjątkami nikt nie zastanawia się, jakie uprawnienia przysługują zgodnie z prawem konkubentom. Schody pojawiają się w momencie, kiedy dojdzie do rozpadu związku lub innej nagłej sytuacji - wtedy to rozpoczyna się poszukiwanie odpowiedzi na pytania: co ze wzajemnymi rozliczeniami, co ze wspólnymi dziećmi, co z majątkiem?

Przede wszystkim - prawo polskie nie przewiduje szczególnych uprawnień dla osób pozostających w konkubinacie. Już na wstępie wskazać należy, że najczęściej problemy konkubentów w sprawach życia codziennego dotyczą pozyskania informacji o stanie zdrowia partnera np. podczas pobytu w szpitalu, gdyż o ile osoby pozostające w związkach małżeńskich nie będą miały problemu co do uzyskania takich wiadomości, o tyle osoby żyjące w konkubinacie napotkają już przy tym problem.

Jednak nie jest to sytuacja bez wyjścia, wystarczy zadbać o to wcześniej - na przykład poprzez sporządzenie odpowiedniej treści upoważnienia.

Alimenty

Zdecydowaną różnicę pomiędzy małżeństwem a konkubinatem widać w przypadku obowiązku alimentacyjnego. O ile osoby, które zawarły związek małżeński, mają prawo do alimentów po zakończeniu związku małżeńskiego w wypadku wystąpienia przewidzianych ku temu przesłanek określonych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, o tyle konkubenci nie mają takich uprawnień. Przy czym wskazać należy, że wspólne dzieci - bez względu na to, czy zostały zrodzone w małżeństwie, czy w konkubinacie - zawsze mają do nich prawo.

Wśród innych konsekwencji wiążących się z życiem w konkubinacie wymienić należy m.in. brak uprawnień do ubiegania się o rentę rodzinną w przypadku śmierci konkubenta, które to prawo przysługuje małżonkom, a w określonych sytuacjach także małżonkom rozwiedzionym.

Spadki, darowizny, dziedziczenie

Co więcej, osoby pozostające w związku małżeńskim - bez względu na ustrój majątkowy w nim występujący - mogą korzystać z przewidzianych w prawie podatkowych zwolnień w sprawach darowizn i nabycia spadku. Konkubenci w takich sytuacjach zaliczani są do III grupy podatkowej i opodatkowaniu podlega wszystko to, co przewyższa wartość kwotę wolną (4209 zł).

Jako ciekawostkę wskazać należy, że o ile w większości sytuacji życia codziennego konkubenci pozbawieni są uprawnień przysługującym małżonkom, o tyle w praktyce sądowej doszło do wykształcenia poglądu, że w przypadku śmierci partnera spowodowanej wypadkiem konkubent może tak samo ubiegać się o odszkodowanie i zadośćuczynienie po tragicznej śmierci partnera jak osoby, które żyją w formalnych związkach, ponieważ - jak uzasadnił to Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń - konkubenci oraz dzieci jednego z nich de facto tworzą rodzinę, a tym samym powinni zostać uznani za członków najbliższej rodziny i są tym samym uprawnieni do odszkodowania za śmierć spowodowaną wypadkiem.

W kwestiach spadkowych małżonkowie powołani są z mocy ustawy do dziedziczenia po sobie nawzajem, o ile nie sporządzono testamentu. Tymczasem dziedziczenie majątku zmarłego partnera przez partnera pozostałego przy życiu możliwe jest jedynie w przypadku sporządzenia testamentu lub zapisu windykacyjnego, z tym że osoby uprawnione do dziedziczenia na mocy ustawy mogą domagać się od konkubenta powołanego do dziedziczenia zachowku.

Prawa dotyczące majątku

Dla byłych małżonków czy partnerów często największe znaczenie mają kwestie majątkowe. Jak wygląda sytuacja dotycząca majątku i wzajemnych rozliczeń w przypadku konkubinatu, a jak w przypadku małżeństwa z rozdzielnością?

Konkubenci nie mają wspólnego majątku. Mogą zawierać ze sobą umowy regulujące kwestie majątkowe i wzajemne rozliczenia, do których zastosowanie znajdywać będą przepisy dotyczące prawa cywilnego.

Nabywanie przedmiotów majątkowych, na przykład nieruchomości, powinno odbywać się wspólnie – poprzez podpisanie przez obojga partnerów umowy nabycia. Wówczas, przy ewentualnym sporze, rozwiązanie go nastąpi na podstawie przepisów regulujących współwłasność w częściach ułamkowych.

W przypadku małżeństwa, w którym obowiązuje ustrój rozdzielności majątkowej, kwestie majątkowe mogą przedstawiać się dwojako. Jeśli do ustanowienia rozdzielności majątkowej doszło po zawarciu związku małżeńskiego, małżonkowie mogą mieć majątek wspólny podlegający podziałowi. Jeśli jednak umowa majątkowa (intercyza) zawarta została przed zawarciem małżeństwa, wówczas każdy z małżonków ma swój majątek osobisty i nie ma podstaw do podziału majątku wspólnego, gdyż taki nie powstał.

Małżonkowie pozostający w ustroju rozdzielności majątkowej samodzielnie zarządzają swoim majątkiem. Oznacza to, że sami zaciągają zobowiązania i samodzielnie rozporządzają swoim majątkiem. W takim wypadku za ewentualne długi powstałe na skutek zaciągniętych zobowiązań odpowiada wyłącznie małżonek zaciągający je swoim majątkiem.

Inaczej sytuacja wyglądać będzie na przykład w momencie zaciągnięcia zobowiązania, którego poręczycielem będzie drugi małżonek. Wówczas w razie niewywiązania się ze zobowiązania małżonek będący poręczycielem nie uchroni swojego majątku, powołując się na rozdzielność.

W przypadku konkubentów odpowiedzialność za zobowiązania kształtuje się podobnie. Nie odpowiadają za długi partnera, o ile nie byli poręczycielami danego zobowiązania, ale odpowiadają razem za wspólnie zaciągnięte zobowiązania.

Na koniec zauważyć należy, że niewątpliwym plusem pozostawania w konkubinacie jest to, że w przypadku rozpadu związku nie ma konieczności przeprowadzania procedury sądowej rozwodu, która - zwłaszcza gdy są emocje - bywa wieloletnia. Jednak w przypadku wspólnych małoletnich dzieci może się okazać, że koniecznym będzie uregulowanie kwestii opiekuńczych i alimentacyjnych na drodze sądowej.

W perspektywie długofalowej małżeństwo z rozdzielnością majątkową daje większe poczucie bezpieczeństwa, szczególnie w zakresie zabezpieczenia małżonków na wypadek nagłych, nieprzewidzianych zdarzeń jak np. śmierć. Jednak należy pamiętać, że są pewne uregulowania prawne pozwalające konkubentom na uregulowanie swojej sytuacji na te okoliczności. Wybór, w jakim związku funkcjonować, należy przede wszystkim od własnych przekonań i oczekiwań partnerów.

adwokat Joanna Tęcza, adwokat-tecza.pl

Źródło: