Od 1 listopada do 31 marca trwa okres ochronny, podczas którego nie usuwa się z mieszkania osób mających orzeczony wyrok eksmisji. Jednak od tej zasady są wyjątki. Na bruk mogą trafić osoby stosujące przemoc w rodzinie, nieposiadające tytułu prawnego do zajmowanego lokalu czy będące stroną umowy najmu instytucjonalnego.
Eksmisja jest najpoważniejszą konsekwencją zadłużenia mieszkania, nie stosowania się do określonych norm społecznych oraz przepisów prawa. Może stanowić jedno z najboleśniejszych doświadczeń życiowych, dlatego warto dowiedzieć się o niej jak najwięcej. Sprawdzamy, komu grozi eksmisja na bruk, którym osobom przysługuje lokal zastępczy oraz jakie środki muszą zostać podjęte, aby usunąć lokatora z mieszkania.
Co to jest eksmisja na bruk?
Potoczne „eksmisja na bruk” oznacza usuniecie właściciela lub najemcy z mieszkania bez zapewnienia mu lokalu zastępczego. – Eksmisji na bruk nie jest pojęciem określonym przez ustawodawcę, jednak przyglądając się ustawie o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie kodeksu cywilnego można z niej wywnioskować, że jest to sytuacja, w której osoba zmuszona jest do opróżnienia lokalu z tytułu braku uprawnienia do niego bez wskazania jakiegokolwiek innego pomieszczenia zastępczego, w którym mogłaby przebywać – wyjaśnia Jakub Zadworny, aplikant radcowski, Contrahendo Kancelaria Prawnicza.
Kiedy eksmisja na bruk nie jest możliwa?
Eksmisji nie wykonuje się od 1 listopada do 31 marca włącznie. Ochroną w tym okresie objęte są osoby, którym nie wskazano lokalu tymczasowego.
Kiedy następuje eksmisja, mimo okresu ochronnego?
W okresie ochronnym, tj. od 1 listopada do 31 marca, nie przeprowadza się "eksmisji na bruk", od tej zasady są jednak wyjątki. Zgodnie z art. 17 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, powodem usunięcia lokatora z mieszkania może być stosowanie przemocy w rodzinie, wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku albo zajęcie lokalu bez tytułu prawnego.
Dodatkowo ochrona nie obejmuje strony umowy najmu okazjonalnego. – Z istoty najmu na podstawie instytucji najmu okazjonalnego wynika, iż najemca oświadcza, że posiada lokal, w którym może zamieszkać. W takich przypadkach nie przysługuje tej osobie również prawo do pomieszczenia tymczasowego – art. 25 d ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie kodeksu cywilnego. Ponadto prawo do pomieszczenia zastępczego nie przysługuje również, gdy dłużnik został zobowiązany do opróżnienia tymczasowego pomieszczenia oraz gdy dłużnik został zobowiązany do opróżnienia lokalu zajmowanego na podstawie umowy najmu instytucjonalnego – informuje Jakub Zadworny.
Kto jest objęty bezwzględną ochroną przed eksmisją?
Wykonanie eksmisji może zostać przeprowadzone wyłącznie na podstawie wyroku sądowego. Sąd określa również, czy danej osobie przysługuje prawo do lokalu zamiennego czy socjalnego. Są jednak grupy, wobec których nie można orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu zastępczego, co oznacza, że nie mogą zostać wyrzucone na bruk:
- kobiety w ciąży,
- małoletni, niepełnosprawni, ubezwłasnowolnieni (całkowicie, jak i częściowo) oraz osoby sprawujące nad nimi opiekę i wspólnie z nią zamieszkujący,
- obłożnie chorzy,
- emeryci i renciści spełniający wymagania do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,
- osoby mające status bezrobotnego,
- osoby, które spełniają przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały.
Komu przysługuje lokal zastępczy?
Wymienionym powyżej grupom osób sąd z urzędu nadaje uprawnienie do otrzymania lokalu zastępczego (na podstawie art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie kodeksu cywilnego). Może jednak nadać takie uprawnienie również innym osobom, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną.
Co to jest lokal socjalny i zamienny?
Lokal socjalny jest lokalem nadającym się do zamieszkania, jednak może być o obniżonym standardzie, którego powierzchnia na jednego członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być niższa niż 5 mkw., a w przypadku jednoosobowego gospodarstwa – 10 mkw. Do lokalu musi być doprowadzony prąd i zapewnione ogrzewanie. Warunkiem jest również dostęp do bieżącej wody oraz kuchni i łazienki, które mogą znajdować się w na zewnątrz lokalu, stanowiąc części wspólne.
Natomiast lokalem zamiennym, wg art. 2 ust. 1 pkt. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów, jest mieszkanie znajdujące się w tej samej miejscowości, w której jest dotychczasowe miejsce zamieszkania. Lokal powinien być wyposażony w co najmniej takie urządzenia techniczne, w jakie był w wyposażony zajmowany lokal oraz jego powierzchnia nie powinna odbiegać od dotychczasowej. Przede wszystkim na jednego członka gospodarstwa domowego powinno przypada 10 mkw. powierzchni łącznej pokoi, natomiast w przypadku gospodarstwa jednoosobowego 20 mkw.
Komu przysługuje lokal socjalny oraz zamienny?
Lokale socjalne oraz zamienne przyznawane są w uzasadnionych przepisami sytuacjach. W ich przypadku zastosowanie ma ustawa o ochronie praw lokatorów. Są one wykorzystywane w celu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, między innymi osób eksmitowanych. Gminy zapewnią lokale socjalne i zamienne, wykorzystując do tego celu mieszkaniowy zasób gminy. Lokal socjalny przysługuje wówczas, gdy tak stanowi orzeczenie sądu dotyczące osoby eksmitowanej, natomiast lokal zamienny jest przeważnie dostarczany przez właściciela mieszkania swojemu lokatorowi, gdy:
- właściciel wypowiedział lokatorowi najem z zachowaniem półrocznego okresu wypowiedzenia na koniec miesiąca kalendarzowego i tylko, gdy sam zamierza zamieszkać w wynajmowanym lokalu,
- w przypadku koniecznej naprawy lokalu – tj. np. konieczności opróżnienia lokalu w związku z remontem lokalu. Wtedy to właściciel przez okres roku jest zobowiązany do zapewnienia najemcy lokalu zamiennego. Po upływie tego czasu właściciel powinien udostępnić lokatorowi naprawiony lokal. Oczywiście wszystko to dotyczy sytuacji, gdy lokator ma do niego tytuł prawny. Ponadto czynsz za lokal zamienny nie może być wyższy od wysokości czynszu dotychczasowego,
- gdy gmina wypowiedziała lokatorowi umowę najmu z sześciomiesięcznym okresem wypowiedzenia w związku z planem sprzedaży lokali zawartym w wieloletnim programie gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy.
Eksmisja - kto zapewnia lokal zastępczy?
W przypadku orzeczenia przez sąd o opróżnieniu lokalu, powinien on wskazać, czy osobie eksmitowanej przysługuje prawo do lokalu socjalnego bądź zamiennego. Jeśli tak, obowiązek zapewnienia mieszkania ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opuszczeniu.
Kiedy grozi eksmisja?
Najczęściej spotykaną w praktyce przyczyną eksmisji jest zaleganie z zapłatą czynszu lub innych opłat za używanie lokalu. Należy pamiętać, że jeśli lokator zalega z płatnościami, co najmniej trzy pełne okresy rozliczeniowe, właściciel ma prawo pisemnie powiadomić go o zamiarze wypowiedzenia najmu, przy czym ma obowiązek wyznaczyć dodatkowy termin do uregulowania zaległości.
Dodatkowo wypowiedzenie umowy grozi w sytuacji rozporządzania mieszkaniem bez zgody właściciela, tj. dochodzi do wynajęcia, podnajęcia lub oddania do bezpłatnego używania lokalu osobom trzecim.
Kolejnym dopuszczalnym powodem rozwiązania stosunku prawnego, którego konsekwencją może być eksmisja, jest sytuacja, w której osoba używa lokalu wymagającego opróżnienia w związku z koniecznością rozbiórki lub remontu budynku.
Eksmisji mieszkańca może zażądać inny lokator lub właściciel lokalu znajdującego się w tym samym budynku. Może być to podyktowane rażącym i uporczywym łamaniem porządku domowego, które utrudnia korzystanie z innych lokali znajdujących się w danym budynku.
Możliwa jest także eksmisja małżonka lub partnera zgłaszana przez współlokatora. Podstawą do wytoczenia powództwa jest rażące zachowanie, które uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, tj. naruszanie porządku domowego, znęcanie się nad rodziną. Do eksmisji współlokatora może również dojść w wyniku postępowania rozwodowego.
Jak eksmitować lokatora?
W przypadku najemcy pierwszą czynnością jest wypowiedzenie umowy najmu. Następnie, aby eksmitować lokatora (najemcę/ właściciela), konieczne jest złożenie we właściwym dla miejsca zamieszkania osoby eksmitowanej sądzie rejonowym pozwu o eksmisję. – W przypadku gdy sąd zgodzi się ze stanowiskiem wnoszącego pozew co do konieczności eksmisji, orzeknie o opróżnieniu lokalu. Sąd w swoim wyroku również orzeka o uprawnieniu do lokalu socjalnego lub o jego braku na mocy ustawy o ochronie praw lokatorów – tłumaczy Jakub Zadworny, aplikant radcowski.
Kolejnym krokiem jest skierowanie sprawy do komornika, który na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu wykonuje nakaz eksmisji. Może usunąć mieszkańca w terminie wskazanym w wezwaniu do opuszczenia danego lokalu. Jest to jednak możliwe pod warunkiem, że osoba eksmitowana posiada prawo do innego lokalu, w którym może zamieszkać.
W przypadku braku takiego tytułu komornik może wykonać eksmisję dopiero, gdy właściwa gmina na jego wniosek, wskaże zastępcze pomieszczenie, na co ta ma 6 miesięcy. Jeśli termin zostanie przekroczony, komornik może umieścić eksmitowanego do schroniska, noclegowni lub innej placówki wskazanej przez gminę. Natomiast w sytuacji, gdy eksmitowany nie jest upoważniony do otrzymania lokalu tymczasowego, komornik nie ma obowiązku oczekiwania na wskazanie przez gminę pomieszczenia socjalnego/zamiennego.
– Komornik wyznacza lokatorowi termin, w którym ma opuścić lokal. Jeżeli najemca tego nie uczyni, komornik może zastosować środki przymusu – informuje Agnieszka Grzywka-Kulas, adwokat.
Eksmisja i co dalej? Czy długi są anulowane?
Opróżnienie zadłużonego lokalu (dobrowolne lub drodze eksmisji przeprowadzonej przez komornika) nie anuluje zadłużenia. Nadal na osobie eksmitowanej ciąży zobowiązanie do spłaty długu, pomimo iż odebrano jej mieszkanie.
Jakie zmiany wprowadza nowelizacja ustawy o ochronie praw lokatorów, a dokładnie rozdział dotyczący najmu instytucjonalnego?
W podpisanej w sierpniu 2017 r. nowelizacji ustawy, znalazł się rozdział o najmie instytucjonalnym mówiącym o eksmisji bez prawa do lokalu zastępczego lub socjalnego. Dokładanie chodzi o zapis, zgodnie z którym do umowy najmu instytucjonalnego załącza się oświadczenie najemcy, w formie aktu notarialnego, w myśl którego lokator w przypadku nakazu opróżnienia mieszkania nie będzie rościł prawa do lokalu zastępczego lub tymczasowego.
– Zmiany wprowadziły prawo właściciela lokalu do bezwzględnej eksmisji lokatora. (…) Do wypowiedzenia umowy najmu może jednak dojść wówczas, gdy najemca używa lokalu w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z przeznaczeniem, zalega z czynszem za 3 miesiące (pomimo wyznaczenia dodatkowego miesiąca na spłatę należności) oraz wynajął lub oddał do bezpłatnego używania lokal bez pisemnej zgody właściciela. Przypadek zalegania z płatnościami czynszu został przez ustawodawcę dodatkowo ograniczony względem umów najmu z docelowym przeniesieniem własności. W ich przypadku możliwe jest potrącanie zaległego czynszu z rat wpłaconych na poczet ceny mieszkania. Chroni to najemców przed uzależnieniem ich sytuacji od uznaniowej decyzji wynajmującego – Agnieszka Grzywka-Kulas, adwokat.
Co to jest najem instytucjonalny?
Umowę najmu instytucjonalnego może zawierać osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osoba prawną, która prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wynajmowania lokali. Najem instytucjonalny zastąpił dotychczas stosowany najem okazjonalny dla przedsiębiorców, aby jednak mieć do czynienia z tego typu umową należy spełnić poniższe formalności:
- zawrzeć umowę najmu na czas oznaczony,
- załączyć do umowy oświadczenie najemcy w formie aktu notarialnego, w którym najemca dobrowolnie poddał się egzekucji i zobowiązał do opróżnienia i wydania lokalu używanego na podstawie umowy najmu instytucjonalnego.
Najem instytucjonalny likwiduje potrzebę uzyskania od najemcy wskazania innego lokalu, do którego ten miałby się wprowadzić po zakończeniu umowy najmu oraz złożenia oświadczenia właściciela innej nieruchomości o przyjęciu najemcy pod swój dach. Dodatkowo wprowadza ograniczenie co do wysokości kaucji, która maksymalnie może wynosić trzykrotność miesięcznego czynszu za dany lokal, obliczonego według stawki obowiązującej w dniu zawarcia umowy. Wydłużono również termin do spełnienia żądania o opróżnienia lokalu przez najemcę, po zakończonej umowie najmu, do 14 dni (osoby fizyczne wynajmując mieszkanie w ramach najmu okazjonalnego nadal będą mogły żądać opuszczenia lokalu w ciągu 7 dni od otrzymania wezwania).
Jakie skutki dla lokatorów przyniosą nowe przepisy o najmie instytucjonalnym?
Lokatorzy w przypadku najmu instytucjonalnego będą pozbawieni ochrony przed bezdomnością między innymi w razie kłopotów zdrowotnych czy finansowych. Przepisy zezwalają bowiem na eksmisję bez wyroku sądu i prawa do lokalu socjalnego lub tymczasowego. Ma to ułatwić właścicielom lokali pozbywanie się uciążliwych lokatorów. Inną zmianą jest wprowadzenie maksymalnej wysokości kaucji pobieranej od lokatorów. – Wprowadzenie nowych przepisów w ustawie, co do kaucji, może powodować zbyt niską kwotę zabezpieczenia w przypadku lokali o wysokim standardzie, co może budzić niepokój wynajmującego. Z kolei, co do kwestii dotyczącej zobowiązania się do poddania egzekucji bez konieczności wskazywania lokalu, do którego prawo ma najemca, powoduje w swej istocie wyrzucenie na bruk najemcy – podkreśla Jakub Zadworny, aplikant radcowski.
