Duże zmiany w prawie pracy. Prześwietlamy nowe uprawnienia pracowników i obowiązki pracodawców

Nadchodząca nowelizacja Kodeksu pracy zapewni pracownikom szerszą ochronę i dodatkowe dni wolne, z kolei na pracodawców zostaną nałożone nowe obowiązki. Na jakie zmiany trzeba się przygotować? Kto na nich zyska? Wyjaśniamy.

Urlop opiekuńczy, nowe zwolnienia od pracy, zmiany w sposobie wykorzystania urlopu rodzicielskiego oraz elastyczna organizacja pracy dla rodziców - to planowane zmiany w zakresie uprawnień związanych z rodzicielstwem, które zaczną obowiązywać już od sierpnia w związku z potrzebą implementacji do polskiego porządku prawnego przepisów wynikających z unijnych dyrektyw.

Już 1 i 2 sierpnia 2022 r. w całej Unii Europejskiej zaczną obowiązywać dwie dyrektywy:

1. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20.6.2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L z 2019 r. Nr 186, s. 105) oraz
2. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L z 2019 r. Nr 188, str. 79).

W związku z koniecznością nowelizacji Kodeksu pracy Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk UC118). Zanim jednak przepisy krajowe zaczną obowiązywać pracodawcy powinni przyzwyczaić się do obowiązków wynikających z dyrektyw i zadbać o wdrożenie wynikających z nich norm.

1 i 2 sierpnia 2022 r. we wszystkich krajach Unii Europejskiej zaczną obowiązywać przepisy wskazanych powyżej dyrektyw. Trzeba pamiętać, że pomimo braku przepisów krajowych, prawo pracy Unii Europejskiej chroni wszystkich obywateli UE, a pracownicy mają możliwość rozstrzygania sporów na gruncie unijnego Trybunału Sprawiedliwości, dlatego też prezentujemy najważniejsze przepisy, które normują prawa pracowników i obowiązki pracodawców.

Nawet 33 dni urlopu dla niektórych pracowników

Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę. Jest on uzależniony w danym roku od kilku czynników, m.in. stażu pracy, lat dotychczasowej edukacji (ukończonych jej etapów) oraz przysługujących ustawowych dodatkowych dni urlopu. W związku ze zmianami w Kodeksie pracy pojawią się nowe rodzaje urlopu:

1. 2 dni urlopu z powodu działania siły wyższej
2. 5 dni urlopu opiekuńczego

2 dni wolne na zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Dodatkowo do Kodeksu pracy zostanie wprowadzone zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem – w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Pracownik będzie mógł skorzystać z tego zwolnienia w przypadku niezbędnej, natychmiastowej obecności gdzie indziej. Za czas zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej zachowa prawo do 50% wynagrodzenia obliczanego jak pensja za czas urlopu wypoczynkowego.

5 dni opieki na dziecko lub członka rodziny

W związku z koniecznością wprowadzenia do polskiego kodeksu przepisów unijnych w Kodeksie pracy pojawi się aż 5 dni opieki, które będą przysługiwać nie tylko rodzicom czy opiekunom dzieci. Do kodeksu pracy zostanie wpisany urlop opiekuńczy, który nie będą zależały od stażu pracy. Ten rodzaj urlopu ma pozwolić na zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej krewnym (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek/małżonka) lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym wymagającej znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych. Nowy urlop ma być bezpłatny, za czas przebywania w domu pracownik nie otrzyma wynagrodzenia. Dni wolne wliczą się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Dotąd prawo do płatnych dwóch dni opieki mieli tylko rodzice lub opiekunowie dzieci. Teraz z urlopu opiekuńczego będzie mogło skorzystać szersze grono pracowników. Urlop będzie udzielany na wniosek pracownika, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Stąd wymiar urlopu możliwy do wykorzystania ulegnie zmianie, i wydłuży się nawet do 33 dni w roku.

Szersza ochrona stosunku pracy

W związku z nowelizacją Kodeksu pracy pracownicy nabędą nowe uprawnienia. Pracownicy zyskają prawo do:

• pozostawania w stosunku pracy z więcej niż jednym pracodawcą.

W związku z nowymi przepisami pracodawca nie będzie mógł zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy inną niż stosunek pracy.

• wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o formę zatrudnienia z bardziej przewidywalnymi lub bezpieczniejszymi warunkami pracy, w tym polegającymi na zmianie rodzaju pracy, zmianie rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pracownik zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy będzie mógł wystąpić do pracodawcy z takim wnioskiem raz w ciągu roku kalendarzowego;

•  szkoleń

W związku z nowymi przepisami pracodawca będzie miał obowiązek przeprowadzenia szkoleń niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub pracy na określonym stanowisku, jeśli zobowiązanie to wynikać będzie z postanowień układu zbiorowego pracy, innego porozumienia zbiorowego lub z regulaminu, albo gdy obowiązek przeprowadzenia takich szkoleń wynikać będzie z przepisów prawa lub umowy o pracę. Co ważne szkolenia na podstawie polecenia przełożonego będą się odbywać się na koszt pracodawcy oraz w miarę możliwości w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego po godzinach pracy pracownika wliczany będzie do czasu pracy

Ochrona pracowników przed zwolnieniem

Unijne dyrektywy obligują do wprowadzenia przepisów, które będą chronić pracowników, którzy będą chcieli skorzystać z zapisów dyrektyw. Pracownicy, którzy będą uważać, że zostali zwolnieni lub zostali objęci środkami o równoważnym skutku z powodu skorzystania z praw przewidzianych w dyrektywie 2019/1152/UE, będą mogli zwrócić się do pracodawcy o przedstawienie należycie uzasadnionych powodów zwolnienia lub równoważnych środków. Pracodawca będzie musiał przedstawiać te powody na piśmie.

Elastyczne warunki pracy

Nowe przepisy pozwolą pracownikowi na wnioskowanie o zmianę formy zatrudnienia. Zmiana ta będzie mogła polegać na zmianie rodzaju pracy, zmianie rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy.

W związku z nowymi uprawnieniami pracowników, pracodawców czeka szereg nowych obowiązków.

Nowe obowiązki pracodawcy w związku z nowelizacją Kodeksu pracy

W związku z potrzebą wprowadzenia do polskiego porządku prawnego przepisów unijnych rozszerzony zostanie katalog obowiązków pracodawcy. W związku z implementacją dyrektywy 2019/1152/UE i dyrektywy 2019/1158/UE dodane zostaną nowe obowiązki pracodawcy do aktualnego art. 94 Kodeksu pracy. W myśl projektowanych przepisów art. 94 pkt. 1 Kodeksu pracy zostanie rozszerzony poprzez dodanie pkt.1 a na podstawie którego pracodawca zostanie zobowiązany do informowania pracowników o warunkach pracy i płacy, Z kolei art. 94 (2) uzyska nowe brzmienie, zgodnie z którym pracodawca będzie obowiązany informować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy o:

• Możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy;
• Procedurach awansu;
• Wolnych stanowiskach pracy.

Dodatkowo pracodawca będzie miał obowiązek uwzględnienia wniosku pracownika, który wystąpi z wnioskiem o zmianę rodzaju pracy, zmianę rodzaju umowy o pracę na czas nieokreślony lub o zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. Prawo do złożenia wniosku przysługiwać będzie pracownikowi raz w ciągu roku kalendarzowego, pod warunkiem posiadania 6-miesięcznego stażu pracy. Dlatego też pracodawca będzie musiał informować pracowników o wolnych stanowiskach pracy.

Źródło: