Podatnicy, który ujawnią nieprawidłowości i zapłacą zaległe należności fiskusowi, mogą liczyć na jego wyrozumiałość. Podstawowym warunkiem skorzystania z tzw. czynnego żalu jest przyznanie się do błędu. Dobrym momentem na uregulowanie zaległości jest okres rozliczeń rocznych. Z czynnego żalu skorzystamy również, gdy złożymy deklaracje po terminie.
Czynny żal - co to jest?
Czynny żal to sposób na uniknięcie sankcji karno-skarbowej w związku z popełnieniem przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Art. 16 § 1 Kodeksu karnego skarbowego (kks) stanowi, że „nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu”. Potocznie mówiąc, czynny żal to donos na samego siebie do skarbówki. W ten sposób unikniemy kary, a zapłacimy jedynie zaległy podatek.
Czynny żal przy korekcie rocznej deklaracji PIT
W obecnym okresie rozliczeń rocznych najbardziej będzie nas interesować instytucja czynnego żalu w kontekście PIT-u rocznego. Zgodnie z art. 16a kks nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną (..) korektę deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną (...).
Należy spełnić trzy warunki, by uniknąć kary:
- złożyć korektę, zanim urząd skarbowy wykryje nieprawidłowości w rozliczeniu PIT,
- wraz z korektą pisemnie uzasadnić jej przyczyny,
- zapłacić zaległy podatek.
Jeśli więc znajdziemy błąd w formularzu PIT lub nie ujmiemy w nim wszystkich dochodów uzyskanych w 2014 roku, to możemy złożyć korektę. Mamy na to czas do końca 2020 roku, czyli 5 lat od końca roku, w którym składana jest deklaracja za 2014 rok. Wówczas zakończy się pięcioletni okres przedawnienia.
Korektę i czynny żal możemy złożyć także elektronicznie przez internet.
PIT po terminie
Jeżeli przeoczymy termin rozliczeń rocznych (30 kwietnia 2015 roku, dla większości deklaracji PIT za 2014 rok), to również możemy skorzystać z instytucji czynnego żalu. Należy wówczas jak najszybciej złożyć zaległą deklarację i uiścić zaległy podatek plus odsetki. Jednak powody zawarte w zawiadomieniu urzędu skarbowego o złożeniu deklaracji PIT po terminie muszą być bardzo ważne, aby fiskus odstąpił od wymierzenia nam kary za opieszałość przy rozliczeniu rocznym.
Warunki skorzystania z czynnego żalu
- Popełnienie wykroczenia lub przestępstwa skarbowego
Najpierw musi mieć miejsce czyn zabroniony, który stanowi wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, a dopiero potem można skorzystać z instytucji czynnego żalu. Zgodnie z literą prawa „zapobiegliwi” podatnicy nie mogą z wyprzedzeniem korzystać z tej procedury. - Zawiadomienie przez sprawcę odpowiedniego organu
Sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego musi sam zawiadomić na piśmie albo ustnie do protokołu organ powołany do ścigania, czyli urząd skarbowy, inspektora kontroli skarbowej, urząd celny, straż graniczną, policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, żandarmerię wojskową lub Centralne Biuro Antykorupcyjne (organy postępowania przygotowawczego wymienione w art. 53 § 37 i 38 kodeksu karnego skarbowego).
Przepisy kks nie nakazują zawiadomienia właściwego do ścigania danego czynu organu, więc skuteczne będzie także zawiadomienie skierowane do organu niewłaściwego do ścigania danego czynu. - Istotne informacje o przestępstwie skarbowym
Donos na samego siebie musi zawierać istotne okoliczności zgłaszanego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Sprawca musi poinformować organ skarbowy o wszelkich znanych mu szczegółach popełnionego czynu. Oczywiście zgłaszający nie ma obowiązku prowadzenia prywatnego śledztwa, jednak nie może niczego zataić, gdyż wówczas czynny żal będzie nieskuteczny i nie uniknie sankcji karno-skarbowych.
Kodeks karny skarbowy nie definiuje motywów działania, którymi ma kierować się sprawca przyznający się do winy (zawiadomienie o dokonaniu czynu zabronionego), więc są one obojętne. - Zawiadomienie przed wykryciem przestępstwa
Ostatnim warunkiem przewidzianym do skutecznego zastosowania czynnego żalu jest zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego:
• przed złożeniem donosu przez kogoś innego (zanim organ ścigania będzie miał wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego) lub
• przed rozpoczęciem przez organ podatkowy kontroli lub innej czynności służbowej zmierzającej do ujawnienia tego przestępstwa skarbowego. - Zapłata podatku
Wzór pisma (czynny żal)
Nie ma urzędowo określonego wzoru pisma ani zawiadomienia o popełnieniu wykroczenia czy przestępstwa skarbowego. Nie ma nawet obowiązku składania tego zawiadomienia na piśmie. Zgodnie z kks sprawca chcący skorzystać z instytucji czynnego żalu może zawiadomić o tym odpowiedni organ ustnie do protokołu.
Jeśli zdecydujemy się na drogę pisemną, to – jak każde pismo – powinno ono zawierać:
- dane urzędu lub instytucji, do której je kierujemy,
- dane składającego zawiadomienie,
- datę złożenia i miejscowość,
- opis sytuacji, istotne dane, uzasadnienie,
- podpis.
Kto nie może skorzystać z czynnego żalu
Od odpowiedzialności karno-skarbowej nie uchyli się osoba, która kierowała wykonaniem wykroczenia lub przestępstwa skarbowego lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, zleciła jej wykonanie tego czynu. Nie uniknie kary sprawca, który zorganizował grupę albo związek przestępczy. Na pobłażliwość skarbówki nie może liczyć również podatnik, który nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Kiedy zastosować czynny żal?
Czy warto złożyć donos na samego siebie? Czy lepiej liczyć na to, że fiskus nigdy nie wykryje naszego błędu lub nie wpadnie na trop popełnionego przestępstwa? Na pewno zapłata zaległego podatku i odsetek podatkowych jest o wiele mniej dotkliwa finansowo niż sankcje za wykroczenie skarbowe. A czynny żal jest sposobem na uniknięcie kary pozbawienia wolności za przestępstwo skarbowe.
Aktualizacja: 30.04.2015 r.
