Innego rodzaju obowiązkiem alimentacyjnym jest łożenie na drugiego małżonka. Obowiązek jednego małżonka dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.
Na dziecko w związku porodem
W ramach małżeństwa utrzymanie żony związane jest z obowiązkiem dbałości o dobro rodziny, wspieranie się i dążenie do wspólnego dobra. Obowiązek ten trwa zarówno w trakcie małżeństwa, jak i po orzeczeniu separacji.
Jeżeli ojcostwo mężczyzny niebędącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.
Na dziecko w częściach równych
Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Obowiązek utrzymania dziecka ciąży proporcjonalnie na obojgu małżonków, co oznacza, że alimenty na dziecko żądać można tylko proporcjonalnie do tego udziału w utrzymaniu dziecka. Żądanie przewyższające ten udział zostanie przez sąd odrzucone.
Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rozpoczęcie pracy przez dziecko nie zawsze przesądza, że obowiązek ten zanika, bo dziecko nadal może pozostawać bez możliwości samodzielnego utrzymania. Odpowiednio, obowiązek alimentacyjny na dziecko, w szczególności niepełnosprawne, może nigdy nie nastąpić ze względu właśnie na brak usamodzielnienia się (uzasadnienie uchwały SN z 31 stycznia 1986 r., III CZP 76/85, OSNC 1987, publ. LEX). Natomiast alimenty na dziecko niepełnoletnie mogą wygasnąć w przypadku, gdy dziecko ma wystarczające dochody na utrzymanie się. Co więcej, jeżeli rodzic popadnie w niedostatek, dziecko takie może być zmuszone spełniać swój obowiązek alimentacyjny względem rodziców.
Przykład: 12 letnia Ola jest pupilem telewizyjnym i gra w reklamach. Z tego tytułu uzyskuje wysokie honoraria. Jej matka nie ma dochodów, pozostaje bezrobotna, popadła w niedostatek. Ola będzie zobowiązana odpowiednio spełniać swój obowiązek alimentacyjny względem matki.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Tym samym dziecko, które trwale pozostaje niezatrudnione mimo faktycznych możliwości podjęcia pracy zarobkowej, może zostać pozbawione alimentów.
Przed porodem i po porodzie
Ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Jeżeli wskutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, ażeby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat. Roszczenia powyższe przysługują matce także w wypadku, gdy dziecko urodziło się nieżywe.
Po porodzie alimenty na dziecko mają odzwierciedlać przyczynianie się ojca (matki dziecka) do wychowania zstępnego.
Ile zapłacimy na dziecko?
Na to pytanie nie ma odpowiedzi i każdorazowo jest to uzależnione od badania sądu, ewentualnie od ugody między rodzicami. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Niemniej – i tu zasada wykorzystywana najczęściej przez matki, którym sąd przyznał opieką nad dzieckiem – wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej, może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Przykład: matka Oli opiekuje się nią po rozwodzie i zajmuje się jej wychowaniem. Ojciec pokrywa w całości koszty wychowania dziecka (wyżywienie, ubranie, nauka itd.).
Zakres świadczeń majątkowych zależny jest od osobistej sytuacji zobowiązanego do świadczeń. Sąd oceni, ile dana osoba zarabia, jaki ma majątek oraz czy jest zobowiązana do innych świadczeń.
Zmiany wpływają na wysokość świadczeń
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Przykład: Ola poszła do gimnazjum. Wydatki na podręczniki zwiększyły się z 200 do 500 zł. Ponadto dziecko chce rozwijać naukę pływania, w związku z czym dodatkowo wystąpi miesięczna opłata za tę naukę – 100 zł. Obowiązek alimentacyjny ulega podwyższeniu.
Zmiana może być związana zarówno z podwyższeniem, jak i z obniżeniem obowiązku przyczyniania się do wychowania dziecka.
Przykład: Ola zrezygnowała z prywatnej nauki angielskiego. Miesięcznie opłaty obniżyły się o 400 zł. Ponadto ojciec stracił pracę i pozostaje na bezrobotnym. Obie przesłanki będą podstawą obniżenia wartości świadczeń alimentacyjnych.
Dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że roszczenia przekraczające możliwości, ale również wykraczające poza zwykłe zasady dbałości o syna czy córkę zostaną przez sąd odrzucone.
Przykłady: dziecko wystąpiło o podwyższenie alimentów ze względu na rozpoczęcie trzeciego kierunku płatnych studiów na uczelni wyższej. Wiadomym jest, że dziecko nie pracuje, poprzednich kierunków nie ukończyło, a tryb życia nie wskazuje racjonalnie, że dziecko studia ukończy. Żądanie powinno być odrzucone.
Córka zażądała podwyższenia alimentów ze względu na to, że zbiera na samochód. Sąd żądanie odrzucił.
Zasada uchylenia się od świadczeń ze względu na zasadę współżycia społecznego nie dotyczy łożenia na dzieci małoletnie.
Sądowo i umownie
Obowiązek alimentacyjny nie powstaje wyłącznie na zasadzie orzeczenia sądu. Wynika on bowiem z przepisów prawa, a co za tym idzie – może być realizowany z dobrej woli rodziców dziecka. Wówczas nie ma obowiązku występować do sądu o wydanie orzeczenia w tym względzie. Wyrok ma jedynie za zadanie przymusić niezdyscyplinowanego małżonka do wykonywania swojego obowiązku.
Na małżonka
Oprócz świadczeń związanych z porodem i utrzymaniem w tym czasie, istnieją świadczenia wypłacane po ustaniu małżeństwa. Obowiązek przyczyniania się do utrzymania zależny jest od orzeczenia winy w wyroku rozwodowym oraz od pozostawania w niedostatku.
Małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Jeżeli natomiast jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Podatki od alimentów
Zwolnione są z opodatkowania świadczenia alimentacyjne na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25. roku życia, oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną a także na rzecz innych osób (m.in. małżonków), otrzymane na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 700 zł.
Oznacza to, że alimenty przyznane umownie na dziecko pozostają zwolnione z opodatkowania, natomiast w przypadku alimentów na małżonka – podlegają one opodatkowaniu jako przychód drugiego z nich. Oczywiście chodzi tu o świadczenia po ustaniu małżeństwa, po rozwodzie. W trakcie jego trwania oraz po orzeczeniu separacji małżeństwo trwa nadal, więc nawet jeśli świadczenia przekazywane są w formie umownych kwot na wydatki drugiego małżonka, to pozostają one formalnie przychodem zwolnionym z opodatkowania. Dopiero po orzeczeniu rozwodu świadczenia takie nabiorą charakteru świadczeń opodatkowanych, doliczanych do przychodu małżonka. Korzystniejszym będzie wówczas ugoda sądowa lub orzeczenie sądu o nałożeniu alimentów na małżonka.
Piotr Szulczewski
Analityk Bankier.pl
Firma i podatki
Zobacz też:
» Biorąc ślub, wykup ubezpieczenie od rozwodu
» Kredyt hipoteczny a rozwód
» Rozwód - ślad w sercu i w kieszeni
» Biorąc ślub, wykup ubezpieczenie od rozwodu
» Kredyt hipoteczny a rozwód
» Rozwód - ślad w sercu i w kieszeni
Źródło:
